طرح پایش و غربالگری زندان‌ها؛ گام مهم دستگاه قضا در دوره تحول برای «کاهش جمعیت کیفری» و «باز اجتماعی شدن زندانیان»
- طی بیش از یک سال و نیم اخیر در دوره تحول در دستگاه قضایی، بر اساس سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و بنا به تاکیدات آیت‌الله رییسی در جهت اصلاح امور زندان و زندانیان گام‌های ارزنده‌ای برداشته شده است.
طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، یکی از اقدامات صورت گرفته در دوره تحول در حوزه ساماندهی امور زندانیان است. طرحی که گامی بسیار مهم در جهت نیل به سیاست‌های حبس‌زدایی و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها محسوب می‌شود.
به موجب بخشنامه صادره از سوی رئیس قوه قضائیه، در قالب طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، وضعیت زندانیان و تحقق اهداف اجرای حبس، رصد و پایش می‌شود.
بازنگری دقیق وضعیت تکتک زندانیان
آیت‌الله رئیسی، روز ۱۳ آذر در جریان جلسه پیگیری اجرای مصوبات سفر‌های استانی خود به البرز و یزد، بر اجرای کامل طرح پایش زندانیان در سراسر کشور تأکید کرد و گفت: باید وضعیت تکتک زندانیان به دقت بازنگری شود تا کسی بدون دلیل در زندان نماند و حتی یک مورد هم نباید از قلم بیفتد.
رییس قوه قضاییه در همان جلسه تأکید کرد: اگر طرح غربالگری زندانیان به طور دقیق و همهجانبه اجرا شود، اتفاق مبارکی خواهد افتاد و آثار فراوانی در کاهش جمعیت کیفری کشور و باز اجتماعی شدن زندانیان خواهد داشت.
رصد مستمر وضعیت زندانیان برای کمک به آزادی آنها
به طور کلی، در فرآیند اجرای طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، رصد و کنترل مستمر در چرخه اصلاح و تربیت زندانیان و همچنین اشراف اطلاعاتی دقیق نسبت به وضعیت آنها از حیث کمی و کیفی با تهیه و تنظیم فرم‌های اطلاعاتی در جریان است.
طبق گفته حاج‌محمدی رئیس سازمان زندان‌ها، در قالب طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، بناست کسانی که از زندان بودن‌شان نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود شناسایی شوند و برای آنها تصمیم فوری و فوق‌العاده اتخاذ شود؛ چرا که نباید کسی بی‌جهت در زندان بماند و در زندان رها باشد. در مواردی حبس نه ضرورت دارد نه فایده؛ اگر هدف از حبس تنبیه به امید تنبّه است، برای بعضی حبس نه نقش تنبیهی دارد نه تنبّهی.
ایجاد زمینه آزادی مشروط ، کاهش و یا تعلیق مجازات محکومان
بخشنامه ناظر بر طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، این امکان را میسر کرده است که مسئولان زندان که به عنوان متولی اصلی فرآیند اصلاح و تربیت عمل می‌کنند در صورت مشاهده تغییر رفتار در زندانیان گزارش آن را برای مراجع قضایی ارسال نمایند تا آنها نیز بتوانند با استفاده از ظرفیت‌های قانونی زمینه آزادی مشروط، کاهش و یا تعلیق مجازات محکومان را فراهم نمایند.
همچنین به موجب بخشنامه پایش وضعیت زندانیان، بیمارانی که توانایی تحمل حبس ندارند یا افرادی که در طول یک سال گذشته هیچ ملاقات کننده‌ای نداشتند یا افرادی که در مواعد قانونی در خصوص ادامه بازداشت‌شان تصمیم گیری نشده است و یا کسانی که مستحق برخورداری از از ارفاقات قانونی همچون آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات و ... می‌باشند بیش از گذشته مورد توجه و پیگیری واقع می‌شوند.
در قالب طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، ملاقات چهره به چهره قضات با زندانیان بیش از گذشته صورت خواهد گرفت؛ همچنین چنانچه قرار باشد به موجب تصمیم قضائی تغییری در وضعیت زندانیان موضوع بخشنامه پایش ایجاد نشود، ملاقات قاضی با زندانی در زندان یا دادگاه الزامی است.
علی‌ایحال همانطور که حاج‌محمدی رئیس سازمان زندان‌ها، اشاره کرده است، بخشنامه ناظر بر طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، مصداق و نشانه واضحی است که در الگوی زندانبانی اسلامی زندانی، عائله تحت تکفل حکومت می‌باشد و می‌بایست دائما تحت رصد و کنترل در چرخه اصلاح و تربیت باشد.
در ادامه به چند نمونه از آزادسازی زندانیان در استان‌های مختلف کشور طی مدت اخیر در قالب طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، اشاره می‌کنیم:
آزادی ۱۱۱ زندانی استان ایلام در اجرای مرحله دوم طرح پایش
علی دهقانی رئیس کل دادگستری استان ایلام از اجرای مرحله دوم طرح پایش و غربالگری پرونده‌های قضایی زندانیان در زندان‌های این استان خبر داد و اظهار داشت: پیرو بخشنامه ریاست قوه قضائیه در خصوص پایش و غربالگری پرونده‌های قضایی زندانیان، و پس از برگزاری مرحله اول این طرح در مهرماه امسال، مرحله دوم طرح غربالگری، در زندان‌های استان با حضور مسئولین قضایی و جمعی از رؤسای دادگستری و دادستان‌های شهرستان‌ها برگزار شد و جمعا بیش از ۵۰۰ کاربرگ بررسی و زمینه آزادی ۱۱۱ زندانی فراهم شد.
آزادی ۱۷۰ زندانی در طرح پایش زندانیان زندان مرکزی رشت
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حمزه خلیلی رییس کل دادگستری استان گیلان به همراه سید مهدی فلاح میری دادستان مرکز گیلان و جمعی از مسئولان قضایی، روز ۱۹ آذر در راستای دستورالعمل ابلاغی رییس قوه قضاییه در خصوص پایش زندانیان، از زندان مرکزی رشت بازدید و با زندانیان دیدار کردند.
سید مهدی فلاح میری دادستان مرکز استان گیلان طی این بازدید با اشاره به اعمال ارفاق قانونی اخیر برای آزادی زندانیان گفت: با اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی و ارفاق قانونی در نظر گرفته شده، تاکنون بیش از ۱۷۰ نفر از زندان‌های استان گیلان آزاد شدند.
وی هدف از این بازدید را نیز اجرای دستورالعمل رییس قوه قضاییه در خصوص پایش زندانیان بیان کرد و اظهار داشت: مسئولان قضایی طی بازدید امروز با زندانیانی که به دلایل گوناگون از قبیل عدم اطلاع یا پیگیری از سوی خانواده زندانی، تاکنون موفق به استفاده از ارفاق قانونی نشده اند، رو در رو ملاقات داشته و به بررسی و رفع مشکلات قضایی آنان پرداختند.
۱۳۰ زندانی در زنجان در راستای اجرای طرح پایش و غربالگری آزاد شدند
حجت‌الاسلام اسماعیل صادقی نیارکی رئیس کل دادگستری استان زنجان روز ۲۷ آذر در حاشیه دیدار چهره به چهره مسئولین و قضات دستگاه قضایی استان زنجان با زندانیان که در سالن زندان مرکزی این استان برگزار شد گفت: از ابتدای اجرای طرح پایش و غربالگری زندانیان، تعداد ۱۳۰ زندانی از زندان‌های استان آزاد شدند.
آزادی ۱۰۷ زندانی با اجرای طرح پایش زندانیان فارس
اسحاق ابراهیمی،مدیر کل زندان‌های استان فارس روز ۴ آذر با بیان اینکه در اجرای طرح پایش زندانیان در زندان مرکزی شیراز، طی ۴۸ ساعت، ۱۰۷ زندانی از زندان آزاد شده‌اند، گفت: اجرای این طرح تا پایش کامل زندانیان ادامه دارد و به موازات این طرح نیز تفاهم‌نامه همکاری بین اداره کل زندان‌های فارس، مرکز وکلای قوه قضاییه و سازمان بسیج حقوقدانان استان با هدف استفاده از خدمات حقوقی رایگان به زندانیان نیازمند منعقد شده است.
آزادی، عفو و تخفیف مجازات ۲۸۳ زندانی کرمانشاه با اجرای طرح پایش و غربالگری زندانیان
حمیدرضا پوریانی، سرپرست اداره زندان‌های استان کرمانشاه روز ۲۳ آذر در گفتگو با میزان اعلام کرد:با اجرای طرح پایش و غربالگری زندان‌های استان کرمانشاه در چند روز گذشته ۲۸۳ زندانی زندان‌های این استان از سوی مراجع قضایی مشمول آزادی، عفو و تخفیف مجازات شدند.
موارد فوق‌الذکر تنها بخشی از اقدامات مسئولان قضایی در استان‌های مختلف کشور در راستای آزادسازی زندانیان و یا اعطای ارفاقات قانونی به آنها در قالب طرح پایش و غربالگری زندان‌ها، می‌باشد و این روند با توجه به بخشنامه صادره از سوی رئیس قوه قضاییه و تاکیدات مؤکد ایشان، با سرعت و دقت در سراسر زندان‌های کشور در جریان است.