رنگ‌هایی که محدودیت‌ها را تغییر می‌دهد
_ روزنامه ایران نوشت: در حالی که به روز‌های پایانی تعطیلی دو هفته‌ای تهران و ۱۶۰ شهر قرمز نزدیک می‌شویم، حالا مسوولان ستاد ملی مقابله با کرونا حامل خبر‌های خوشی از وضعیت تهران و ۹۶ شهر دیگر در کشور هستند؛ نتیجه اعمال محدودیت‌های فاز اول در آبان ماه به ثمر نشسته و موارد بستری بیماران در تهران و ۹۶ شهر دیگر به کمتر از ۵۰ درصد کاهش یافته است اگرچه همچنان نگرانی‌ها از تکرار تجربه اردیبهشت و بازگشت مجدد به اوج قله بیماری به قوت خودش باقی است. بر اساس گزارش ارایه شده از سوی سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا؛ از مجموع ۱۶۰ شهری که از یکم آذر ماه جزو شهر‌های قرمز قرار داشت، حدود ۶۴ شهرستان در وضعیت قرمز باقی مانده‌اند، ۲۷۸ شهر نیز در وضعیت نارنجی و ۱۰۶ شهر هم در وضعیت زرد قرار خواهند داشت. دکتر علیرضا رییسی اعلام کرده است؛ در شهر‌هایی که تغییر وضعیت داده‌اند، از شنبه محدودیت‌ها با توجه به وضعیت جدیدشان اعمال خواهد شد.
براساس اعلام سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا؛ شهر تهران نیز از صبح شنبه از وضعیت قرمز به وضعیت نارنجی تغییر می‌کند و با این حساب مجموعه‌ای از محدودیت‌ها و منع فعالیت گروه‌های شغلی دسته دوم در شهر تهران لغو می‌شود. همچنین برخی محدودیت‌ها همچون جلوگیری از برگزاری مراسم آیینی و محدودیت حضور کارمندان در ادارات نیز ادامه خواهد داشت. آثار محدودیت‌های اعمال شده در ریتم شهری نیز قابل مشاهده است. به شکلی که تا حدود ۳۰ درصد تراکم در تهران کاهش پیدا کرده و تراکم در حمل‌ونقل عمومی نیز ۳۰ درصد خلوت‌تر از قبل شده است. مطابق آنچه رییس ستاد فرماندهی عملیات مقابله با کرونا در پایتخت اعلام کرده است؛ ۱۴۵ هزار بازدید توسط تیم‌های تلفیقی در حوزه نظارت انجام شده که در پی آن مشخص شده بیش از ۹۰ درصد اصناف همکاری مناسبی را در اعمال محدودیت‌ها داشته‌اند. همچنین ۳۳ هزار خودرو ممنوعیت ورود به تهران برای آن‌ها اعمال شده و ۲۵ هزار خودرو نیز اعمال محدودیت تردد شبانه برای آن‌ها انجام شده است.
همچنین بنا به اعلام رییس اتاق اصناف تهران از شنبه هفته آینده، ۱۵ آذرماه صاحبان واحد‌های صنفی به جز گروه‌های ٣ و ٤ به شرط رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی می‌توانند مغازه‌های خود را باز کنند. در رابطه با محدودیت تردد شبانه در تهران نیز مطابق آنچه رییس کمیته اجتماعی، انتظامی ستاد ملی مدیریت کرونا اعلام کرده است؛ در استمرار طرح هوشمند مدیریت کرونا همچنان منع تردد شبانه از روز شنبه در شهر‌های قرمز و نارنجی ادامه خواهد داشت. از شنبه تهرانی‌ها طبق روال دو هفته گذشته از ساعت ۲۱ شب از خانه‌های‌شان ممنوع الخروج می‌شوند این منع تردد برای لغو دورهمی‌های خانوادگی گذاشته شده که به گفته دکتر علیرضا زالی سهم بالایی در میزان سرایت بیماری دارد.
اگرچه میزان فوتی‌ها و موارد بستری در مراکز درمانی شهر‌های قرمز روند کاهشی را در پیش گرفته با وجود این؛ رییس ستاد فرماندهی عملیات مقابله با کرونا هشدار می‌دهد شرایط در استان تهران ناپایدار و شکننده است و باید با متانت، حساب شده و با برنامه‌ریزی لایه‌بندی شده حرکت کنیم. گزارش‌های دریافتی از استان‌ها نشان از رعایت متوسط حدود ۸۵ درصد پروتکل‌های بهداشتی نظیر زدن ماسک و حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی و اجتناب از حضور در دورهمی‌ها دارد با این حال دست اندرکاران مدیریت بیماری کرونا نگران تکرار تجربه اردیبهشت ماه هستند اینکه مبادا دوباره مردم دچار خوش خیالی کاذب و عادی انگار پنداری شوند و پس از پایان قرنطینه دوباره پیک ابتلا و مرگ و میر‌ها افسار گسیخته‌تر از قبل عمل کند. تجربه ۱۰ ماه گذشته بیانگر این واقعیت است که در سایه همین بی‌توجهی‌ها و نادیده گرفتن دستورالعمل‌ها و مقررات ستاد ملی مقابله با کرونا در دو ماه اول پاییز و همزمان با تاخت و تاز ویروس کرونا آمار فوت و ابتلای کرونا به بالاترین میزان در ۱۰ ماه گذشته رسید و شمار جانباختگان به مرز ۵۰۰ مرگ در روز نزدیک شده بود بعد از آن بود که اول آذرماه به دستور رییس ستاد ملی مقابله با کرونا شهر‌های قرمز قرنطینه شدند و یک هفته بعد از اعمال این محدودیت‌ها دور کار شدن تمام کارمندان نیز به این دایره اضافه شد. حالا در آستانه دوازدهمین روز از اعمال محدودیت‌ها و تعطیلی تهران و بیش از ۱۵۰ شهر قرمز بنا به اذعان رؤسای بیمارستان‌های تهران بار مراجعه بیماران کووید ۱۹ به بیمارستان‌ها کم شده است.
وضعیت نارنجی شهر‌ها استاندارد خاصی دارد
معاون ستاد عملیات فرماندهی مقابله با کرونا درباره تغییر رنگ تهران از وضعیت قرمز به نارنجی به «ایران» می‌گوید: در ۱۰ روز گذشته موارد بستری و آمار مراجعه به بیمارستان‌ها روند افزایشی نداشته است هر چند که روند کاهشی معناداری هم مشاهده نمی‌کنیم و هنوز در پیک سوم بیماری هستیم، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد با وجود آنکه آمار بستری و موارد مرگ و میر بالا است، اما مقداری از پیک بیماری کم شده است.
دکتر نادر توکلی در ادامه با بیان اینکه موارد بستری در تهران به کمتر از ۵۰ درصد رسیده است، می‌افزاید: هم اینک روزانه بین ۵۵۰ تا ۶۰۰ بیمار مبتلا به کووید ۱۹ در تهران بستری می‌شوند این عدد در دو هفته گذشته بالای ۹۰۰ تا هزار بیمار بود. همچنین فوتی‌های تهران که دارای تست پی سی آر مثبت بودند در دو هفته گذشته همیشه بیش از ۱۰۰ نفر بود، اما این رقم در چند روز گذشته به زیر عدد ۱۰۰ رسیده است. برای مثال موارد فوتی‌های استان تهران در روز گذشته (۱۱ آذرماه) ۷۴ نفر بود؛ بنابراین شاخص تعداد بستری به ازای پوشش جمعیتی تعیین کننده تغییر رنگ شهر‌ها است در تهران نیز بر این اساس از شنبه صبح وضعیت نارنجی اعلام می‌شود.
او با بیان اینکه تعیین محدودیت‌ها در شهر‌های با وضعیت نارنجی استاندارد‌های خاص خودش را دارد عنوان می‌کند: در محدوده فاز نارنجی بر خلاف قرمز، یک سوم کارکنان اداره‌ها می‌توانند دورکاری کنند و علاوه بر مشاغل خدماتی و امدادی همچنین مشاغل گروه دوم نیز باز هستند.
معاون ستاد عملیات فرماندهی مقابله با کرونا درباره منع تردد شبانه در تهران نیز می‌گوید: محدودیت‌های رفت و آمد‌های ساعت ۹ شب به بعد کماکان اجرا می‌شود، ولی تدابیر آن همچون دو هفته گذشته نخواهد بود یعنی اینگونه نیست که محدودیت‌های کاملی در زمینه تردد ایجاد شود همچنین پیشنهاد شده فعالیت مشاغلی از قبیل رستوران‌ها، کافی شاپ‌ها و پاساژ‌ها به حالت عادی برگردد البته همه این موارد امروز در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا بررسی و نهایی خواهد شد به هر حال وضعیت نارنجی استاندارد خاصی دارد و محدودیت‌ها براساس وضعیت نارنجی اعمال خواهد شد.
دکتر توکلی با تأکید بر اینکه تغییر رنگ‌بندی شهر‌ها به مفهوم تغییر رفتار بهداشتی شهروندان نیست می‌افزاید: همواره نکته اصلی در لغو و کاهش محدودیت‌ها همراهی مردم است. کماکان رفتار‌هایی که در وضعیت قرمز داشتیم باید ادامه پیدا کنند و فاصله‌گذاری اجتماعی بشدت باید رعایت شود.
تجلی مسوولیتپذیری مردم بدون اعمال زور
اردشیر گراوند، جامعه شناس به رفتار‌های شهروندان طی دو هفته اخیر با وجود اعمال محدودیت‌های شدید اشاره می‌کند و معتقد است کنترل رفتار‌ها موجب شده ناهنجاری‌های اجتماعی که در شرایط کرونایی همان عمل نکردن به رعایت پروتکل‌ها معنی می‌شود، تا حدود زیادی کاهش یابد.
به گفته او، بحث مسوولیت اجتماعی و اینکه شهروندان در برابر وظایف خود مسوولیت دارند، یک بحث جهانشمول است که همیشه وجود داشته و در آینده نیز ادامه خواهد داشت و مربوط به جغرافیای خاصی نیست.
او می‌گوید: «شهروندی که اخلاق‌گراست و به قوانین احترام می‌گذارد، نمی‌تواند از زیر بار مسوولیت اجتماعی شانه خالی کند، اما زمانی‌که دولت‌ها به ابزاری مثل اعمال جریمه و اجرای محدودیت‌های سختگیرانه متوسل می‌شوند، یعنی بخشی از مردم خواسته یا ناخواسته به مسوولیت اجتماعی‌شان عمل نمی‌کنند. البته که اگر ما بتوانیم افراد را در یک فرآیند اجتماعی سازی، مسوولیت‌پذیر بار بیاوریم و کاری کنیم که در برابر همه رویداد‌ها و اتفاقات احساس وظیفه کرده و به مسوولیت و نقششان آگاه بوده و بدرستی عمل کنند، حتماً نظام اجتماعی هم از آن بهر‌ه‌مند خواهد شد و به ساماندهی امور دیگر هم منتج می‌شود.»
گراوند می‌گوید: «در دو هفته اخیر ما با یک سیستم اجبار مواجه شدیم که اساساً هم نمی‌توانیم منکر نتیجه بخش بودن آن شویم، آمار فوتی‌ها و مبتلایان به تبع همین محدودیت‌ها و کنترل تردد‌ها کاهش یافت و مطئمنا اگر ابزار جریمه نبود، بخشی ازمردم همچنان رفتار‌های غیرمسوولانه گذشته خود را تکرار می‌کردند؛ بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که همه شهروندان به مسوولیت اجتماعی خود تحت شرایط آگاهانه عمل کرده‌اند، بخشی از ترس جریمه به این فرآیند تن داده‌اند، اگرچه معتقدم درصورتی‌که رابطه شهروندان و مدیران یک رابطه محکم و برمبنای اعتماد و اطمینان باشد، بسیاری از هنجار‌های اجتماعی با توصیه و تذکر هم رعایت می‌شود و البته راه حل درست هم مبتنی بر فرهنگ‌سازی گسترده و متقاعد کردن شهروندان است که باید تأکید کنم مختص کشور ما نیست، اما تا زمانی‌که به راه حل‌های بهینه دست پیدا نکردیم، تهدید و مجازات‌های بازدارنده و کنترل کننده مثل اعمال جریمه می‌تواند بسیاری از مردم را به اجرای قانون وادار کند. به اعتقاد من این فشار سیستمی توانست در دو هفته اخیر موفق ظاهر شود. اما نگرانی‌ها از این است که به محض اینکه این فشار و اجبار برداشته شود، این مسوولیتپذیری تا چه اندازه ادامه می‌یابد و اینجاست که رابطه اجتماعی می‌تواند مؤثر باشد. بویژه هم اکنون که اعلام کرده‌اند برخی شهر‌ها از قرمز به نارنجی تغییر رنگ داده و بیم آن می‌رود که دوباره به شرایط قبل بازگردیم و تعداد فوتی‌ها افزایش یابد، رفتار شهروندان در هفته‌های آینده نشان می‌دهد که آیا می‌توان بدون اعمال زور، مسوولیت پذیر بود یا نه؟
شرایط هنوز عادی نیست باید مراقب باشیم
نازنین ملکیان، جامعه شناس و استاد دانشگاه نیز با بیان اینکه وضعیت به گونه‌ای نیست که بتوان با خروج از وضعیت قرمز محدودیت‌ها را برداشت، به «ایران» می‌گوید: تهران به لحاظ زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی شرایط خاصی دارد و با برداشته شدن محدودیت‌ها با سرعت بسیار زیادی دوباره به وضعیت قرمز باز خواهیم گشت؛ باید همانند روز‌های اول قرنطینه همه افراد جامعه محدودیت‌ها و پروتکل‌های بهداشتی را به طور کامل رعایت کنند. بسته بودن دانشگاه‌ها و مدارس نیز باید ادامه‌دار باشد، زیرا کودکان و نوجوانان ناقلان خوبی برای انتقال ویروس کرونا هستند.
به گفته او، اگر بخواهیم فکر کنیم که شرایط عادی شده، دوباره آمار به سرعت بسیار زیادی بالا خواهد رفت. پایین ماندن آمار، مستلزم این است که دولت و ستاد مبارزه با کرونا، محدودیت‌ها را به طور کامل برندارند، شهر‌های بزرگی همانند تهران باید تعریف‌های خاصی درخصوص اجرای رعایت پروتکل‌ها داشته باشند و اگر برخی محدودیت‌ها قرار است که برداشته شوند باید از جهات دیگری مراقب بود که بیماری دوباره بازنگردد، به‌عنوان مثال اگر بنا باشد منع رفت و آمد برداشته شود، همچنان یک سری از اصناف باید بسته بمانند. درست است که این امر می‌تواند مشکلات اقتصادی برای دسته‌ای از مردم به‌دنبال داشته باشد، اما چاره دیگری وجود ندارد و باید دست به دست هم دهیم تا این چرخه زودتر از میان برداشته شود.
ملکیان در ادامه اضافه می‌کند: به تهران به‌دلیل داشتن موقعیت اداری، باید به طور ویژه و خاص نگاه شود و در خصوص رفت و آمد مردم در سطح شهر و همچنین برگزاری نشست‌ها و جلسات مسوولان باید نگاهی ویژه داشته باشیم. با ادامه روند رعایت پروتکل‌ها و مسوولیتپذیری بیشتر شهروندان، همه‌گیری کرونا و چرخه‌ای که در آن گرفتار شده‌ایم و سبب انتقال بیماری شده است، بتدریج از میان برداشته خواهد شد.