بورس فاز هیجان را رد کرد؟

- روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: شاخص بورس تهران روز دوشنبه در حالی ۳/ ۱ درصد افزایش را به ثبت رساند که بررسی معاملات در بازار سهام حکایت از نبود هیجانات مخرب در بازار سهام دارد. دور تازه رشد قیمت سهام در حال‌حاضر در وضعیتی آغاز شده که افت تند و تیز قیمت‌ها در سه ماهه گذشته راه را بر شکل‌گیری رفتار‌های توده‌ای در بورس تهران سد کرده و در همسویی با بهبود اوضاع در بازار‌های جهانی شرایطی را فراهم آورده که در سایه آن می‌توان به رشد معقول قیمت‌ها حداقل در کوتاه‌مدت امیدوار بود.

بازار سهام نسبت به گذشته روزگار بهتری را سپری می‌کند. بازار سهام سومین روز معاملاتی هفته را نیز با ثبت عملکرد مثبت به پایان برد. در این روز شاخص‌کل بورس تهران تحت‌تاثیر نماد‌هایی همچون «فملی»، «فولاد» و «خودرو» ۳/ ۱‌درصد دیگر به‌پیش‌رفت و به سطح یک‌میلیون و ۲۷۳ هزار واحدی رسید. در این روز نماگر یاد‌شده رشدی ۱۶ هزار و ۴۹۰ واحدی (معادل ۳/ ۱درصد) را به‌ثبت رساند. فرابورس نیز در این روز با حال و روزی مشابه، ضمن ثبت رشدی ۵۷ واحدی به سطح ۱۶ هزار و ۹۷ واحدی رسید. در این روز به‌رغم ثبت خالص خرید ۸۰ میلیارد تومانی حقیقی‌ها از اشخاص حقوقی این نسبت برای فرابورس به میزان ۴۵ میلیارد تومان منفی شد. ارزش معاملات خرد بورس نیز به ۷۱۳۵ میلیارد تومان رسید.

دوگانه تردید یا تعقل

طی روز‌های اخیر فشار فروش در بسیاری از گروه‌ها کاهش یافته و آن‌هایی که به‌پیش می‌روند در بیشتر موارد رفتاری هیجانی را از سوی سهامداران به نمایش نمی‌گذارند. با این حال رونق نوپای بازار در روز‌های یادشده نیز به‌حدی نیست که بتوان به‌راحتی و مانند آنچه در ماه‌های نخست سال‌جاری شاهد بودیم، از روند صعودی پرقدرت سخن گفت.

بر اساس آنچه بسیاری از کارشناسان بازار باور دارند، بروز چنین وضعیتی پس از یک دوره فروش پرفشار امری خوب است که می‌تواند به حرکت معقول بازار در روز‌های پیش‌رو کمک کند. آن‌ها دلیل این دیدگاه را کاهش احتمال هیجانی‌شدن معاملات بازار سرمایه در روز‌های پیش‌رو می‌دانند.

این مساله اگرچه تا حد زیادی محتمل است، با این حال مشخص نیست که چرا یک دوره سه ماهه با ریزشی تقریبا بی‌وقفه در بیشتر نماد‌های بازار باید در صورت تغییر جهت بازار به‌سرعت جای خود را به رفتاری به دور از هیجان بدهد. آنطور که به‌نظر می‌رسد یک‌دست نبودن فشار تقاضا و روی‌خوش نشان‌ندادن تمامی سرمایه‌گذاران به وضعیت بازار بیش از آنکه ناشی از تحلیلی‌شدن بازار سرمایه باشد، برگرفته از تردید فعالان بازار نسبت به آینده عرضه و تقاضا در بازار سرمایه است.

بهای گزاف پختگی در بورس

از زمانی‌که قیمت‌ها در بورس و فرابورس مسیری متفاوت از روند صعودی دو سال و نیمه را پیش‌گرفتند، آنچه که در ماه‌های گذشته بار‌ها شاهدش بودیم، ناامید شدن سهامداران خرد نسبت به بازگشت رونق به بازار سهام است.

در‌حالی‌که بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌خصوص نوحقیقی‌ها آماده بودند تا بازگرداندن سفارش‌های خرید به سامانه‌های معاملاتی، روند صعودی را دوباره به بورس و فرابورس بازگردانند، عرضه سنگین سرمایه‌گذاران نهادی و فعالان کهنه‌کارتر بازار که سرد و گرم چشیده عمل می‌کردند، سبب شد تا بار‌ها شاهد تخلیه تقاضا از گردونه معاملات باشیم؛ پدیده‌ای که بدون‌شک راه را برای ریزش بیشتر هموار می‌کرد و در نهایت نیز توانست شاخص‌کل بورس تهران را تا کانال یک‌میلیون و ۲۱۱ هزار واحدی به عقب براند؛ بنابراین منطقی نیست که انتظار داشته باشیم با اولین روز‌های مثبت بازار سهام آن هیجان سابق به چرخه معاملات بازگردد و سرمایه‌های اندک، اما پر‌تعداد حقیقی را به وزن‌کشی عرضه و تقاضا بازگرداند.

چراکه آنچه روی داده تنها ریزش بازار در ماه‌های اخیر نبوده است. آن‌هایی که در دوره رونق اخیر به‌جمع فعالان بازار سهام پیوستند و فضا را به کل تغییر دادند، حالا پس از تحمل زیان‌های سنگین وارده در حال تطبیق منطقی‌تر خود با بازار هستند. آن‌ها بهای گزاف زیان را برای رفتاری پرداخته‌اند که شاید اگر پیشتر از عواقب آن آگاه بودند، خیلی زود‌تر از این‌ها دارایی خود را نقد می‌کردند. با این همه تمام گفته‌های فوق به این معنا نیست که رفتار هیجانی به بازار باز نخواهد گشت.

بدون‌شک اگر روند صعودی بازار و، اما و اگر‌ها درخصوص رشد بیشتر قیمت‌ها به درست یا غلط در اذهان عمومی تقویت شود، می‌توان انتظار داشت که با تداوم صعود شاهد بازگشت پر‌قدرت سرمایه‌های سرخورده به بازار سهام باشیم. برآیند این گمانه‌زنی‌ها هرچه که باشد بدون‌شک راهی که پیش‌روی بازار سرمایه است از زور ترس یا از درک تدبیر فعلا رویکردی هیجانی را دنبال نمی‌کند و می‌توان فارغ از جهت‌گیری قیمت‌ها به وضعیت آن و پیش‌بینی پذیر شدن تغییرات قیمت سهام در ماه‌های آینده امیدوار بود.

رویگردانی سهام از دلار.

اما اگر از تحلیل وضعیت روانی بازار و آنچه که در روز‌های گذشته رشدی متعادل را در بورس رقم زده، بگذریم، رویگردانی بازار سهام از تغییرات قیمت در بازار ارز نکته‌ای حائز‌اهمیت است؛ در حالی‌که همزمان با پیش‌افتادن جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری بازار ارز نیز رفته‌رفته از رویکرد بدبینانه نسبت به انتظارات تورمی و ریسک‌های سیاسی فاصله گرفت و قیمت دلار را با واقعیات جدید در عرضه سیاست خارجی شکل داد.

همین امر دلیلی شد تا بازار سهام در همسویی آشکار با این وقایع تا محدوده یک‌میلیون و ۲۱۱ هزار واحد افت کند. در روز‌های اخیر، اما این رویه تا حد قابل‌توجهی تغییر کرده است. در حالی که بازار سرمایه هرچند آهسته در حال آشتی‌کردن با روند صعودی است، بازار ارز دیگر تمایل چندانی با بالا رفتن نرخ اسعار خارجی از خود نشان نمی‌دهد. روز گذشته قیمت دلار همچنان در کانال ۲۶ هزار تومان پایدار ماند و توانست یک روز دیگر به این فرض که رشد قیمت سهام وابسته به حال و روز بازار ارز است، خدشه ایجاد کند.

ذهنیت یاد‌شده در حالی کم‌کم در حال رنگ باختن است که طی دو سال و نیم منتهی به مرداد ماه سال‌جاری این گزاره صادق بود و افت ارزش پول ملی به بزرگترین عامل برای رشد قیمت‌ها در بازار سهام بدل شده بود. در حال‌حاضر، اما این وضعیت نیازمند بازبینی دقیق در تمامی مفروضات است. چرا‌که اولا از اواخر مرداد ماه تا همین چند روز قبل بازار افتی قابل‌توجه را شاهد بود. همسویی این مساله با قیمت دلار سبب شده بود تا اصلاح ارزش کل بازار سهام از لحاظ دلاری به بیش از ۵۰ درصد برسد، بنا‌بر‌این طبیعی است که با گذشت یک دوره ریزش قابل‌توجه در بهای تمامی سهم‌ها حالا کاهش اندک قیمت ارز نسبت به افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی آن در سال‌جاری تاثیر چندانی بر بازار سرمایه نداشته باشد، چراکه بین آنچه در طول این مدت شاهد بوده‌ایم همچنان (به‌فرض وابسته بودن تمام تحلیل به قیمت ارز) راه زیادی برای بهای سهام تا رسیدن به دلار ۲۶ هزار تومانی وجود دارد.

لبخند بازار‌های جهانی به بورس تهران

در روز‌های اخیر بازار‌های جهانی نیز با افزایش قابل‌توجه قیمت در بسیاری از کالا‌های اساسی مواجه بوده‌اند. در بازار‌های کالایی تقریبا به‌جز نهاده‌های کشاورزی تقریبا تمامی کالا‌های اساسی فلزی و شیمیایی با افزایش قیمت مواجه بودند. روز گذشته قیمت هر متریک تن مس به ۷۱۴۳ دلار رسید و آلومینیوم نیز تا ۲ هزاردلاری شدن فقط ۵۸ دلار دیگر را پیش‌رو دارد. این عامل اگرچه ممکن است برای خریداران این کالا‌ها و تولیدکنندگان کشور که باید با رشد شاخص قیمت‌های تولید‌کننده به ناگزیر کنار‌بیایند خبر خوبی نباشد، اما برای سهامداران فعال در بازار سرمایه که هم رشد پایدار پایه پولی را پیش‌روی خود دارند و هم افزایش تقاضا در بازار‌های جهانی که با افت شاخص دلار هم‌زمان شده، خبر خوبی است.

به دنبال همین رویداد است که بورس و فرابورس در روز‌های اخیر بیش از آنکه به اخبار رسیده از بازار ارز توجه کنند، بیشتر چشم به بازار‌های جهانی و تحولاتی دارند که در آن‌سوی مرز‌ها دارد بر ارزش دارایی‌های آن‌ها اثر می‌گذارد.