چرا تهران تعطیل نمیشود؟
- روزنامه جام جم نوشت: تهران عزادارترین شهر جهان است، این توصیف احساسی از شرایط موجود در پایتخت نیست؛ این را آمارهای رسمی اعلام شده توسط مسؤولان و مقایسهاش با شرایط دیگر کشورهای جهان نشان میدهد. تعداد روزانه مرگ و میرهای کرونایی در ایران در حالی به مرز ۵۰۰ نفر رسیده که عضو ستاد ملی مقابله با کرونا معتقد است این عدد باید حداقل سه برابر شود و رئیس سازمان مدیریت بحران تهران باور دارد که بیش از نیمی از کشتهها مربوط به تهران است و رئیس شورای شهر هم میگوید این میزان مرگ و میر در هیچ شهری در جهان وجود ندارد.
نزدیک به چهار ماه است که کارشناسان مدیریت بحران و جمع بسیاری از جامعه پزشکی فریاد میزنند که باید تهران را دو هفته تعطیل کرد، پاسخ دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا در برابر این فریادها، اما توصیه به شهروندان برای رعایت پروتکلهای بهداشتی است و بس؛ پیامک وزیر بهداشت است که «کرونا تعارف ندارد!» بیهیچ امیدی، بیهیچ تدبیری.
در این فاصله هر طرح و مصوبهای بدون نظارت درست فقط روی کاغذ میماند و اجرایی نمیشود. تیرماه امسال که تعداد کشتههای روزانه کشور به ۷۰ نفر رسیدهبود محسن هاشمی از ضرورت تعطیلی دوهفتهای تهران گفتهبود. حالا چهار ماه از آن روز گذشته و هنوز رئیس پارلمان شهری نتوانسته صدایش را به گوش رئیس دولت برساند.
ماجرای تعطیلی تهران حالا علاوه بر افزایش تعداد کشتههای روزانه، محل اختلاف نظر مسؤولان هم شدهاست. مینو محرز میگوید، رئیس دولت موافق تعطیلی است و استاندار مخالف، سخنگوی همان ستاد، اما این را «کذب محض» میداند و میگوید، حرفی از تعطیلی نبودهاست.
۶۵ رئیس دانشگاه علوم پزشکی نامه نوشتهاند که تهران نیاز به دو هفته تعطیلی دارد و شرایط وخیم است؛ دولت، اما قانون منع رفت و آمد شبانه و منع تردد با مترو از ساعت ۸ شب را مصوب میکند! حالا پای مجلس هم به میان آمدهاست، اهالی بهارستان میگویند اگر این بیتفاوتی بهخواسته کارشناسان ادامه داشتهباشد مجلس طرح دوفوریتی برای تعطیلی تهران را به صحن پارلمان میآورد. محسن هاشمی میگوید، مسؤولان تصمیمگیرنده «جسارت و اراده لازم» را ندارند و رئیس کمیسیون بهداشت طرح تعطیلی مشاغل را «شبیه یک شوخی» میداند. شوخیای که باعث خنده کسی نشدهاست.
چه کسانی مخالف تعطیلی تهران هستند؟
برای یافتن پاسخ این سوال از بیشمار اظهارنظر موجود نمیتوان به نتیجهای قطعی رسید. تعطیلی تهران حالا از خواسته کارشناسان مدیریت بحران و درخواست جامعه پزشکی عبور کرده و به نوعی تبدیل به مطالبهای عمومی شده و همین امر باعث شدهاست مسؤولان نخواهند در برابر این مطالبه افکار عمومی قرار بگیرند.
همین نکته است که تناقض در گفتهها را بیشتر به چشم میآورد. تا چند روز پیش بهنظر میرسید هم ستاد ملی مقابله با کرونا و هم وزارت بهداشت و جامعه پزشکی موافق تعطیلی پایتخت باشند، اما در آستانه تصمیمگیری در این رابطه به یکباره خبری به نقل از انوشیروان محسنیبندپی، استاندار تهران منتشر شد که تعطیلی پایتخت را منتفی دانستهبود. او روز یکشنبه با اشاره به پیشنهاد تعطیلی دو هفتهای شهر تهران گفتهبود «برای تعطیلی دو هفتهای تهران پیشنهادی داده شد، اما زمانی که ابعاد تعطیلی مورد بررسی قرار گرفت، تصمیم گرفته شد فعالیت گروههای ۲، ۳ و ۴ از ساعت ۱۸ به بعد متوقف شود.»
همزمان مینو محرز اعلام کرد نه دولت و ستاد بلکه استاندار تهران مخالف تعطیلی است. واکنشها در برابر این ادعا که زیاد شد سخنگوی ستاد ملی کرونا اعلام کرد «اینکه گفتند رئیسجمهوری دستور تعطیلی تهران را داده و استاندار اجرا نمیکند، کذب محض است.» استاندار تهران در فاصله یک روز نه تنها مخالفت با تعطیلی را تکذیب کرد که آنطور که نماینده مجلس میگوید به جبهه موافقان تعطیلی پیوست.
این بار محسن روحالامینی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس به فارس گفت: «با وجود تأکید استاندار تهران، ستاد ملی مقابله با کرونا با تعطیلی دو هفتهای تهران مخالفت کردهاست.» توپ مخالفت با تعطیلی تهران از زمین استانداری به دولت، از دولت به زمین ستاد و از آنجا به زمین وزارت بهداشت افتادهاست؛ وزارت بهداشتی که قرار بود فصلالخطاب آرای ستاد ملی مقابله با کرونا باشد حالا بیش از همه سردرگم است. همین دیروز ۶۵ رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران در نامهای خواستار تعطیلی دو هفتهای پایتخت شدند و همزمان، اما وزارت بهداشت با امضای وزیر، پیامکی به شهروندان ارسال و اعلام کردهاست «کرونا تعارف ندارد» و تا جایی که میتوانید از منزل خارج نشوید! سیما ساداتلاری، سخنگوی وزارت بهداشت هم درباره نظر وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا در زمینه پیشنهادات مطرح شده مبنی بر تعطیلی دو هفتهای پایتخت اعلام کرد: «در حال حاضر تصمیمی برای تعطیلی دوهفتهای تهران از طرف ستاد ملی مقابله با کرونا گرفته نشدهاست.»
خلقالساعه مثل تغییر ساعت مترو
مصوبه دیگر منتشرشده عجیبتر از قبلی است. دیروز شهرداری تهران یکباره اعلام کرد نظر به تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر اعمال محدودیت یکماهه برای فعالیت مشاغل، کاهش ساعت کاری خطوط حملونقل عمومی از سوی این معاونت اعمال میشود. براین اساس از ۲۰ آبان به مدت یکماه اتمام ساعت کاری همه خطوط داخلی مترو ساعت ۲۰ و ۳۰ دقیقه و خط متروی کرج و گلشهر تا ساعت ۲۰ خواهد بود.
در اطلاعیه شهرداری تهران همین ماجرا در رابطه با فعالیت خطوط اتوبوسرانی هم صدق میکند، طرحی که خیلی زود واکنش تند کاربران فضای مجازی را در پی داشت و در میان مسؤولان شهری هم انتقادهای فراوانی به آن وارد شد. علی اعطا، سخنگوی شورای شهر این طرح را «خلقالساعه» نامید و مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای شهر تهران اعلام کرد پیرو این طرح به شهردار تذکر خواهدداد. اقبال شاکری، نماینده مجمع نمایندگان تهران در ستاد کرونا هم این طرح را «به قیمت جان مردم» دانست.
هر چند فرنوش نوبخت، مدیرعامل شرکت بهرهبرداری متروی تهران معتقد است کاهش ساعات کاری مترو آمار مسافران را افزایش نمیدهد، اما مجید فراهانی میگوید: «بدون شک این تغییر ساعت زمینه ساز تراکم بیش از حد مسافر در ساعت خاتمه فعالیت خطوط خواهد شد که این روند افزایش احتمال آلودگی و انتقال ویروس کرونا را به دنبال خواهد داشت.» در کنار احتمال ابتلای بیشتر این طرح باعث تحمیل هزینههای رفت و آمد با سایر وسایل حمل و نقل به شهروندان هم میشود، چیزی که فراهانی آن را «شایسته و مبتنی بر رعایت حقوق عامه» نمیداند.
علی اعطا هم معتقد است این تصمیم بسیاری از شهروندانی را که مجبور به تردد در شهر هستند، «از حق استفاده از حمل و نقل عمومی محروم کرده و هزینههایشان افزایش خواهدیافت.» به گفته او «شهرداری باید در مواجهه با کرونا با تکیه بر نظرات و مطالعات کارشناسی و با در نظر گرفتن شیوه زندگی عموم شهروندان اقدامات خود را برنامهریزی و اجرا کند تا موجب نگرانی و دغدغه بیشتر شهروندان نشود.»
چرا تهران تعطیل نمیشود؟
آن طور که از برآیند مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا طی یک ماه گذشته میتوان متوجه شد این ستاد هر طرح و تدبیری به کار میبندد تا مجبور به تعطیلی تهران نشود. اما چرا تعطیلی پایتخت برای دولت اینقدر سخت است؟ فارغ از پیامدهای امنیتی این موضوع که شاید چندان تاثیری در روند این مخالفت نداشتهباشد موضوع بر سر اقتصاد است.
هرچند برخی از کارشناسان حوزه اقتصاد معتقدند برای بهدستآوردن رقم دقیقی از میزان خسارات یک روز تعطیلی تهران نیاز به برآوردهای علمی است که هنوز انجام نشده، اما میثم موسایی، عضو هیاتعلمی دانشکده برنامهریزی و توسعه اجتماعی دانشگاه تهران میگوید: «اگر برآورد ما درآمد ۴۰۰ میلیارد دلاری ایران در سال باشد و آن را تقسیم بر ۳۶۵ روز سال کنیم به این ترتیب اگر کشور بهکل دو هفته تعطیل شود حداکثر ۲۰ میلیارد و حداقل ۱۵ میلیارد دلار به اقتصاد کشور لطمه وارد میکند».
هرچند عدد بهدستآمده از سوی این کارشناس در رابطه با کل کشور است، اما حسینعلی حاجیدلیگانی، عضو هیاترئیسه مجلس میگوید: «تعطیلی شهر تهران هزینه تعطیلی کل کشور را به همراه خواهد داشت».
در این میان، اما برخی مخالف ساخت دوگانه اقتصاد و سلامت هستند. آنها بر این باورند که نباید بر این دوگانه اصرار ورزید. چندی پیش نسخهای از سوی پنج محقق اقتصادی ارائه شد که در آن تاکید شدهبود فرضیهای که سیاستگذاران تحت عنوان «دوگانه کنترل زنجیره کرونا و توسعه فعالیتهای اقتصادی» برای خود شکل دادهاند، در شرایط حاضر موضوعیت ندارد، چون این دو در بلندمدت مستقل از هم هستند. بهبیان ساده با رها کردن جریان ابتلا به کرونا و بیعملی مقابل آن، الزاما رونق اقتصادی یا بهبود در فعالیتهای کسبوکار رخ نمیدهد.
با تعطیلی تهران چه اتفاقی میافتد؟
هرچند حالا که موضوعیت تعطیلی تهران به سطح مردم عادی هم کشانده شده و به نظر میرسد وزنه موافقان تعطیلی سنگینتر شدهاست در مقابل هم هستند افرادی که معتقدند این تعطیلی در قطع چرخه سرایت معجزه نمیکند.
مینو محرز، متخصص بیماریهای عفونی و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا معتقد است پیشنهاد تعطیلی دوهفتهای تهران میتواند در پیشگیری از شیوع بیماری موثر باشد، چراکه «هیچگاه وضعیت بیماری به افتضاح شرایط فعلی نبوده و اکنون بیمار در بیمارستانها در انتظار تخت خالی برای بستری است.»
از حمید سوری، اپیدمیولوژیست میپرسیم تعطیلی دوهفتهای تهران چه تاثیر شگفتی بر مهار چرخه سرایت خواهد داشت؟ او معتقد است این کار تنها خریدن زمان است برای بازیابی توان نظام سلامت.
او میگوید: «تعطیلی دوهفتهای شهر بسترهایی لازم دارد که اگر به آنها توجه کافی نشود، بهجز صرف هزینه هنگفت نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. باید بپرسیم که کدام طرح پیشگیری و کنترل موثر شناختهشدهای، برنامهریزی کردیم که برای اجرای آن لازم است در کنارش شهر را تعطیل کنیم؟»
به گفته او «اگر چنین اقدامی تنها برای وقفهای دوهفتهای است قطعا اثربخشی کوتاهمدت و هزینه بالا خواهد داشت و انجام آن اصلا به صلاح نیست.» مورد اشاره این اپیدمیولوژیست واقعیت تلخی را آشکار میسازد، اینکه تنها فایده تعطیلی شهر علاوهبر پیامدهای اقتصادی نیاز به برنامهریزی برای ادامه جریان زندگی دارد، برنامهریزیای که اتفاقا خلأ آن در طول مدت فراگیری بسیار به چشم آمده و همین حالا هم نبود آن در اجرا و مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا دیده میشود. نمونه عیانش مصوبات اخیر این ستاد در رابطه با محدودیتهای رفتوآمد.
محدودیتها؛ شوخی با جان است
در مقابل تعطیلی شهر طرحهایی در ستاد ملی مقابله با کرونا مطرح و البته تصویب شدهاست که به باور کارشناسان نهتنها مانعی بر کاهش ابتلا و مرگومیرها نخواهد داشت بلکه شاید باعث افزایش آن هم شود. مصوباتی که نشان از فاصله عجیب اعضای تصمیمگیر با جامعه پیرامونی دارد. از دیروز بنابر ابلاغ مصوبه ستاد کرونا علاوهبر تمدید ممنوعیت فعالیت اصناف گروه ۳ و ۴، فعالیت واحدهای صنفی گروه ۲ نیز به مدت یکماه فقط تا ساعت ۱۸ مجاز است. همین امر موجب اعتراض بسیاری از کارشناسان شدهاست. مسعود مردانی به جامجم از بیفایده بودن این طرح میگوید و معتقد است: «برای ویروس کرونا نمیتوان محدودیت زمانی قائل بود. چطور میتوانیم تضمین کنیم کرونا پیش از این ساعت افراد را مبتلا نمیکند؟» حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به شروع محدودیتها از امروز به مدت یکماه و تعطیلی برخی از مشاغل از ساعت ۶ بعدازظهر گفت: تعطیلی مشاغل از ساعت ۶ بعدازظهر شبیه شوخی است که با این محدودیتها هیچ تغییری در کلانشهرها بهخصوص تهران مشاهده نمیشود.
مجلس، تهران را تعطیل میکند؟
هر چند دیروز بسیاری از نمایندگان مجلس شورایاسلامی در رابطه با تعطیلی دو هفتهای تهران اظهار نظر کردند، اما ماجرای این درخواست بهارستان به هفته گذشته باز میگردد. نجف آبادی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هفته گذشته گفتهبود، «۳۰ نماینده تهران پیشنهاد تعطیلی پایتخت را به مدت دو هفته ارائه دادند.» او همچنین اعلام کرده درخواست حضور دو نماینده از مجلس به ستاد کرونا داده شده که هنوز پاسخی از سوی ستاد کرونا داده نشدهاست. دیروز، اما حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی طی نامهای از رئیسجمهوری خواست با توجه به ضرورت ایجاد یک فرصت کنترلی برای بار مراجعات بیمارستانی و پیشگیری از خستگی مفرط کادر بهداشت و درمان، تهران و کلانشهرها را به مدت ۱۵ تا ۳۰ روز به صورت کامل تعطیل کند. در کنار این نامه رسمی احمد نادری، نماینده مجلس فوت روزانه بیش از ۴۰۰ نفر را ناشی از بیتدبیری دولت در مقابله با کرونا دانست و اعلام کرد: «اگر دولت با تعطیلی دو هفتهای تهران موافقت نکند، مجلس طرح دوفوریتی یا حتی سه فوریتی برای حفظ جان شهروندان ارائه خواهد کرد.»