زلزله سرپل ذهاب و چند سوال/ قدرت زمین‌لرزه منطقه را تخریب کرد یا ساختمان سازی غیراصولی؟

- سه سال پیش در چنین روزی، زمین لرزه سرپل ذهاب به بزرگی ۷.۳ دهم ریشتر در ساعت ۲۱ و ۴۸ دقیقه  در نزدیکی شهر ازگله در استان کرمانشاه واقع در شمال غرب کشورمان به وقوع پیوست.

 

این زلزله منجر به تخریب بخش وسیعی از شهر سرپل ذهاب و بسیاری از شهر‌ها و روستاهای استان کرمانشاه شد. قدرت زمین لرزه به قدری بود که تا صد‌ها کیلومتر دورتر از کانون زلزله و در شهرهایی چون تهران احساس شد.

 

در این زلزله، حداقل هشت شهر شامل قصرشیرین، ازگله، ثلالث باباجانی، گیلان غرب، سرپل ذهاب، دالاهو، اسلام اباد غرب و جوانرود و هزار و ۹۳۰ روستا آسیب دیدند.

 

طبق آمار ارائه شده، تا حدود یک ماه بعد، ۵۷۹ نفر در اثر این زلزله جان خود را از دست داده و هزاران نفر نیز زخمی شدند. از این تعداد سرپل ذهاب با ۵۱۸ قربانی و ثلالث باباجانی با ۲۳ قربانی بیشترین تلفات را داشتند.

 

حال سوال اینجاست با گذشت بیش از سه سال از این زمین لرزه پرقدرت، چه تغییراتی در ساختمان سازی این منطقه رخ داده تا از وقوع حوادث بعدی جلوگیری شود؟

 

 

مهدی زارع عضو پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی در گفت‌وگو با میزان گفت: کانون زمین لرزه سرپل ذهاب منطقه‌ای کم جمعیت بود. همچنین با وجود پیش لرزه‌هایی که رخ داد، مردم پیش آمادگی نسبی داشتند، اما این زلزله بیش از ۶۰۰ کشته برجای گذاشت.

 

وی افزود: علت این امر، توسعه شهرنشینی در مناطقی مانند حاشیه رودخانه‌ها و مناطقی که خاک دستی دارد، است. همچنین ساختمان‌های ناایمن و ضعیفی که به خاطر ارزان بودن طرفدار دارند، اما با زلزله‌هایی حتی کوچک تر از این میزان نیز قابل تخریب بودند.

 

رییس شاخه زمین شناسی علوم پایه فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه نیمی از تلفات به محله فولادی تعلق داشت، اظهار کرد: به عنوان مثال، محله فولادی در سرپل ذهاب، یکی از مناطقی بود که به شدت تخریب شد. زیرا خاک این منطقه، دستی و نرم بود که باعث تشدید امواج می‌شود. همچنین ساختمان‌ها بسیار ناایمن در این منطقه ساخته شده بودند که همگی تخریب شدند.

 

وی افزود: به طور معمول، پس از هر زلزله ای، تا مدت‌ها آثار روانی آن در رفتار افراد قابل مشاهده است، اما در مورد ساختمان سازی‌های این منطقه آسیب دیده به نظر می‌رسد همان روال سابق برقرار است.

 

بهرخ حسینی هاشمی عضو پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی در گفت‌وگو  با میزان گفت: زلزله‌ای که در سرپل ذهاب رخ داد، بزرگ بود، اما سوال اینجاست بزرگی زلزله باعث تخریب شدید ساختمان‌های منطقه بود یا رعایت نکردن اصولی مهندسی؟

 

وی افزود: تمام ساختمان‌های این منطقه، در زمان جنگ ویران شده بود بنابراین سازه‌هایی که در زلزله تخریب شد بعد از پذیرش قطعنامه ساخته شده بودند و حداکثر ۲۵ سال سن داشتند.

 

این مهندس عمران ادامه داد: تمام قوانین و آئین نامه‌های ساخت سازه‌های ایمن در زمان ساخت این ساختمان تهیه شده و همچنین نظام مهندسی در تمام مناطق کشور شکل گرفته بود بنابراین باید نظارت بر طراحی و ساخت انجام می‌شد؛  اما این امر محقق نشد.

 

عضو پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی اظهار کرد: اکثر ساختمان‌های منطقه مشکل عدم رعایت اصول در طراحی، اجرا و نظارت داشتند و در بخش‌هایی شامل کیفیت بتن، نوع جوشکاری و ... نظارتی انجام نشده بود.

 

هاشمی در پاسخ به این سوال که بزرگی زلزله عامل تخریب ساختمان‌ها بود یا نوع ساخت آنها، گفت: نمی‌توان گفت مقصر این تخریب ها، بزرگی زلزله بود، زیرا طراحی، اجرا و نظارت بر ساختمان سازی منطقه مشکلات بسیاری داشت و کمتر مواردی داشتیم که در ساخت آن‌ها به آیین نامه و ضوابط توجه شده باشد.

 

وی با بیان اینکه در مجموع ۵۰ درصد ساختمان‌های آسیب دیدند، گفت: برخی ساختمان‌های نیازمند بازسازی و تعمیر و برخی نیاز به ساخت مجدد داشتند.

 

این عضو پژوهشگاه زلزله شناسی اظهار کرد: برای برخی ساختمان‌های بازسازی شده، طرح ترمیم و مقاوم سازی انجام شد، اما متاسفانه هیچ آئین نامه‌ای برای ترمیم و مرمت ساختمان‌های آسیب دیده وجود ندارد، اما من شاهد رعایت اصول کلی در برخی از ترمیم ساختمان‌ها بودم.

 

این مهندس عمران تاکید کرد: همه ما باید از تاریخ درس عبرت بگیریم. متاسفانه عده‌ای از ساکنین منطقه اصول ایمنی و ساخت و ساز را رعایت نمی‌کنند و مجددا اشتباهات گذشته را تکرار کرده اند که این مسئله باعث خسارات بیشتر در حوادث بعدی خواهد بود و نیازمند نظارت هر چه بیشتر مراجه مربوطه است.