تحول در ستاد ملی کرونا با توصیه‌های رهبر انقلاب
- بنا بر اعلام پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR، رهبر انقلاب اسلامی در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا (۹۹/۸/۳) با اشاره به اینکه برخی افراد بیکار شده در اثر کرونا، بیمه‌ی بیکاری ندارند، فرمودند: «تأمین اجتماعی موظف است برای حل این مشکل اقدام کند که البته در این قضیه نیز ورود خیّرین از برترین انفاق‌ها است.»
پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR برای بررسی اقدامات دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا، در برنامه نگار بیست و سوم گفت‌وگویی با آقای دکتر علی ربیعی، دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس‌جمهور و سخنگوی دولت انجام داده است.
* بعد از شیوع کرونا و به دنبال آن محدودیت‌هایی که خواسته یا ناخواسته در کشور به‌وجود آمد، بسیاری از افراد و بنگاه‌های اقتصادی دچار آسیب و خسارت‌های زیادی شدند. دولت برای جبران بخشی از این خسارت‌ها و ایجاد تعادل نسبی در معیشت مردم چه اقداماتی انجام داده یا در برنامه دارد؟
* بسم‌اللّه‌الرحمن‌الرحیم؛ وقتی کرونا آغاز شد ابتدا تصور همه یک نوع کوتاه‌مدت‌بینی نسبت به مسئله‌ی کرونا بود که چند ماه یا نهایتاً با گرم‌شدن هوا از بین می‌رود؛ بنابراین بر اساس این تصورات یکی از تصمیماتی که اتخاذ می‌شد این بود که ما می‌توانیم مراکز را قرنطینه یا تعطیل کنیم و بر اساس این تعطیلی‌ها بتوانیم کنترل بیشتری داشته باشیم و پیشگیری کنیم؛ ولی همین‌طور که کرونا از چین به سایر کشور‌ها رفت و درگیر شدند این ایده و تصور غلط هم از بین رفت و این بحث مطرح شد که کرونا معلوم نیست چه زمانی از بین خواهد رفت؛ بنابراین سیاست تعطیلی و قرنطینه دیگر نمی‌توانست به‌عنوان یک سیاست مداوم و درازمدت پیگیری شود و ما با دو منحنی روبه‌رو شدیم؛ اوّل اینکه از جان‌ها در مقابل ویروس محافظت کنیم و دوم از جان‌ها در مقابل فقر و مشکلات معیشتی محافظت کنیم؛ یعنی حفاظت از جان به‌طور توأمان در مقابل کرونا و در مقابل سختی معیشت.
واقعاً تصمیم‌گیری سختی بود. ما با تحریم ظالمانه‌ی آمریکا هم روبه‌رو بودیم. مثل خیلی کشور‌ها نبودیم که بگوییم ۱۵۰۰ دلار یا ۲۰۰۰ دلار می‌دهیم تا فعلاً کسی بیرون نیاید و این‌قدر کمک می‌کنیم. واقعاً چنین توانی در اقتصاد ملی ما اساساً وجود نداشت؛ بنابراین ما واقعاً نیاز به یک نوع هنرمندی و تصمیمات سخت و جان‌فرسا در دولت داشتیم.
ما اوّایل پیش‌بینی کردیم که شش میلیون شغل در معرض تهدید خواهد بود و صنایع را حصر کردیم و شمردیم که کدام صنایع کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت آسیب خواهند دید. اتفاقاً جایی هم پیش‌بینی کردیم که یک‌سری شغل جدید مثل خدمات شیمیایی، بهداشتی و الکترونیکی می‌تواند به‌وجود بیاید. این سه حوزه را هم پیش‌بینی کردیم که ظرفیت شغل جدید دارد؛ بنابراین ما دو استراتژی را توأمان دنبال کردیم. یکی تثبیت و افزایش شغل و دیگری حفاظت از افراد آسیب‌دیده که شغل‌هایشان را در ارتباط با کرونا از دست می‌دهند. برای هر دو تصمیمات جدا گرفتیم. شاید تا الآن در دسته‌بندی دقت صورت نگرفته باشد، ولی از روز چهارشنبه ۳۰ بهمن که کرونا اعلام شد ما دو روزش بعدش در دفتر آقای جهانگیری جلسه داشتیم و بعد در دفتر آقای نمکی سه جلسه داشتیم.
ما در مرحله‌ی اوّل که شش میلیون شغل شناسایی کردیم، سه‌ونیم میلیون نفر مشاغل رسمی و دوونیم میلیون نفر مشاغل غیررسمی بودند؛ بنابراین با استراتژی تثبیت شغل ما تصمیم گرفتیم که تسهیلات ارزان قیمت به صاحبان صنایع و صاحبان بخش خدمات بدهیم که نیرو را حفظ کنند؛ یعنی ما دو استراتژی کمک به شغل و کمک به شاغل را دنبال کردیم. ما بیست هزار میلیارد تومان برای کمک به شغل درنظر گرفتیم که چهارده هزار میلیارد تومان آن را به بانک معرفی کردیم. این سیاست باعث شد که حداقل در بخش‌هایی که نیرو‌های رسمی ما بودند و مورد تهدید شغل قرار داشتند ریزش نکنند. البته بیشتر ریزش‌ها معطوف به مشاغل غیررسمی شد. با همان چهارده هزار میلیارد تومان، ۵۴۴ هزار کارگاه به بانک معرفی کردیم. این کارگاه‌ها حدود یک میلیون‌وشش هزار شغل را پوشش می‌دادند که همگی از شغل‌های رسمی بودند.
مطالعات ما نشان داد که یک میلیون‌وششصد هزار نفر از بازار کار هم خارج شدند که بخش اعظم این‌ها ناشی از کرونا بود. ما در اینجا سیاست بیمه‌ی بیکاری را اتخاذ کردیم و در مرحله‌ی اوّل سیصد میلیارد تومان از صندوق توسعه‌ی ملی به صندوق تأمین اجتماعی کمک کردیم؛ یعنی یک میلیارد دلاری که از رهبر انقلاب مجوزش را گرفتیم قرار شد فقط در دو جا هزینه شود؛ اول برای بخش سلامت که برای خرید دارو و تجهیزات؛ حقوق، مزایا و دستمزد و گسترش تحقیقات و مطالعات؛ و دوم برای بیمه‌ی بیکاری. فقط برای این دو جا بود و هیچ انحرافی هم ایجاد نشد و تا به آخر هم همین‌طور هزینه شد.
تأمین اجتماعی هم از منابع خودش بیشتر از سه درصد در این صندوق پول گذاشت. ما ۲۴۰ هزار نفر از مشاغل رسمی را همان مرحله‌ی اوّل تحت پوشش بردیم. در مرحله‌ی بعد که اعلام کردیم، ۸۵۰ هزار نفر ثبت‌نام کردند و به سازمان تأمین اجتماعی معرفی کردیم. چیزی بیش از یک میلیون نفر را ما در این مرحله تحت پوشش بیمه‌ی بیکاری قرار دادیم. در ثبت‌نام نوبت دوم ۱۶۹ هزار نفر برای ثبت‌نام آمدند که نشان می‌دهد این تعداد بخش اعظمشان به‌کار برگشتند.
وزرات رفاه نیز چهار میلیون نفر را شناسایی کرد که فاقد هرگونه دفترچه‌ی بیمه بودند. ما تصمیم گرفتیم که سه میلیون نفر را که پایین‌ترین بودند سبد غذایی بدهیم. چهار مرحله سبد غذایی به این‌ها داده شد و وام یک میلیون تومانی به بیست میلیون نفر پرداخت کردیم. درحقیقت از این چهار میلیون نفر حمایتمان روی این‌ها متمرکز شد. تصمیم گرفته شد به این‌ها وام ارزان قیمت هم داده شود که تا شش میلیون تومان وام ارزان قیمت اعلام شد و سیصد هزار نفر ثبت‌نام و دریافت کردند.
به هر حال این‌ها اقداماتی بود که ما سعی کردیم در جهت تثبیت شغل و در جهت حمایت از شاغل‌های بیکار شده انجام دهیم. البته یادمان نرود ما حدود سه میلیون نفر هم بیکاری ذاتی داشتیم؛ یعنی بیکارانی که شغل از دست ندادند، مثل کسانی که سربازی و درسشان تمام شده است. ما حدود سه میلیون نفر هم بیکار داریم. آن‌ها را هم نمی‌توانیم فراموش کنیم. آن‌ها هم ناشی از تحریم و کرونا نمی‌توانند شغل جدید به‌دست بیاورند؛ یعنی ما سالانه شاید به بیش از یک میلیون شغل نیاز داریم که ایجاد کنیم. آن‌ها را هم باید به‌گونه‌ای از سیاست‌هایمان متأثر کنیم. سیاستی که ما برای این دسته اتخاذ کردیم، دادن حق بیمه، مجوز و تشویق‌هایی به کارفرما‌ها است که این‌ها را جذب کنند؛ حتی برنامه‌ی دادن بخشی از دستمزد را هم دنبال کردیم که تأمین اعتبار شود تا این افراد به همان کارگاه بروند و بمانند. تجربه هم نشان می‌داد یک سال اگر ما می‌توانستیم حق بیمه یا بخشی از دستمزد را بدهیم، بعد از یک سال آنجا استخدام می‌شدند. این سیاست را هم دولت تا حدود زیادی توانست دنبال کند.
* رهبر انقلاب در دیدار اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا، به کمک به بیکارانی اشاره کردند که بیمه بیکاری ندارند. در مورد این افراد که تاکنون حمایتی از طرف دولت از ایشان صورت نگرفته چه فکری شده؟
* بعد از اینکه ما خدمت رهبر معظّم انقلاب رفتیم، ایشان خیلی کارشناسی و به‌درستی بحث کارگران غیررسمی را مطرح کردند که هیچ دفترچه‌ای ندارند. ۲۴ میلیون نفر در بازار کار ما فعال هستند. وقتی تعدادی که دفترچه‌ی بیمه ندارند را از این عدد کسر می‌کنیم به شش میلیون نفر می‌رسند. بیمه‌ی نیرو‌های مسلح، بیمه‌ی روستائیان و عشایر، بیمه‌ی تأمین اجتماعی، بیمه‌ی بانک‌ها، صندوق‌ها، کشوری و جا‌های مختلفی لشکری را که محاسبه و از هم کم کنیم به عددی می‌رسیم. از این شش میلیون نفر ممکن است تعدادی‌شان مشاغلی دارند که اساساً سراغ بیمه نمی‌روند. یک تعداد هم هستند که پول دارند و در دهک بالا قرار دارند و سراغ بیمه نمی‌روند؛ ولی حداقل چهار میلیون نفر به‌طور قطع نیاز به حمایت جدی دارند. فکر می‌کنم رهبری معطوف به این افراد دیدگاه‌شان ارائه شد و موضع درستی بود.
ما از همان روز کمیته‌ای در دولت تشکیل دادیم و داریم بررسی می‌کنیم. خوشبختانه الآن اعلام می‌کنم که سیاستی که ما دنبال کردیم شناسایی است. درصد بسیار زیادی شناسایی این‌ها انجام شده به‌گونه‌ای که اگر کسی مستحق است جا نماند. ما همیشه مشکلمان خطای نوع اوّل و دوم بود. یک عده حقشان نبود و می‌گرفتند و یک عده حقشان بود و نمی‌گرفتند. الان ما فقط خطای نوع دوم داریم؛ یعنی کسی که حقش نیست دیگر جزو این جمعیت نیست، ممکن است کسی حقش باشد و هنوز نباشد. خوشبختانه با تلاش‌هایی که در پایگاه اطلاعاتی انجام دادیم خطای نوع اوّلمان را تقریباً به صفر رساندیم. برنامه‌ی ما، شناسایی بود. در ادامه هم حمایت اختصاصی از قبیل سبد و بیمه‌ی بیکاری یا موارد دیگر را ما دنبال کردیم.
* تحلیل و جمع‌بندی شما از این دیدار که در این موقعیت زمانی و اوج گرفتن دوباره کرونا تشکیل شد چیست؟
* من جلسه‌ی با رهبر انقلاب را بسیار جلسه‌ی راهگشایی ارزیابی می‌کنم. همیشه فرمایشات ایشان مقوّم منافع ملی و نفع جامعه است. من فکر می‌کنم با یک درایت و تیزبینی از دو بیماری و نارسایی که در حال شیوع بود، رهبر معظّم انقلاب در ذیل مباحث کرونایشان پیشگیری کردند. به نظرم نقد و هتک حرمت کاملاً با هم داشت اشتباه گرفته می‌شد و داشت به یک رویه و پدیده تبدیل می‌شد. نقد بخشی از ادب جمهوریت است و اهانت و هتک حرمت نیز ناقض ادب اسلامی است. آقا این را از هم تفکیک کردند. چون ممکن بود این بیماری از ساحت سیاسی به جامعه کشیده شود که تنش‌زا می‌شد.
یک بحث دیگری که به نظر من ذیل صحبت‌های آقا بود، هماهنگی سه قوه است. در کشور‌های شبیه به ما که تحت فشار‌های بین‌المللی هستند، انسجام درون حاکمیتی بیشترین مقوّم امنیت ملی است. ما بیش از هر دوره‌ی دیگری به انسجام حاکمیتی نیاز داریم. ما از این جهت واقعاً سپاسگزار هستیم چراکه این دیدگاهی هوشمندانه بود.
دیدگاهی هم که در مورد کرونا فرمودند به نظر من نواقص کار ما در کرونا بود. از قبیل سخن واحد، به‌کارگیری نهاد‌های مدنی، عمیق‌کردن و نهادینه‌کردن آموزش این‌ها و قرارگاهی برای پیگیری عملیات که حرف‌های بسیار مهمی بود؛ که در مجموع من فکر می‌کنم یک نوع تحولی در بازآفرینی ستاد ملی کرونا ایجاد خواهد کرد.