«خوشنویسی»؛ هنری که در حال فراموشی است

_ ایرناپلاس نوشت: خوشنویسی به معنی زیبانویسی یا نوشتن همراه با خلق زیبایی است. هنری که در سرزمین ما از قدمت طولانی برخوردار است و می‌توان آثار بسیار زیبا و گران‌بهایی را از آن در تاریخ فرهنگ و هنر این کشور پیدا کرد. اما متاسفانه این هنر کهن مانند بسیاری دیگر از هنر‌های قدیمی این مرز و بوم در حال فراموشی و غفلت است، تا جایی که هفته گذشته و ضمن برگزای نمایشگاه خوشنویسی «آموزگار مهر» مدیرکل فرهنگی و هنری وزارت آموزش‌وپرورش در آیین آغاز به کار این نمایشگاه چنین گفت: «هنر خوشنویسی مورد غفلت عرصه فرهنگی و هنری قرار گرفت و اکنون خط نوشتاری معلمان و دانش‌آموزان نسبت به گذشته ضعیف شده است.»

 

علی رمضانی گفته، «خوشنویسی یکی از حوزه‌های فرهنگ و هنر مورد اشتیاق ماست که در آن غفلت شده و باید سرمایه‌گذاری بیشتری برای این هنر انجام دهیم. خط نوشتاری دانش‌آموزان و فرهنگیان نسبت به گذشته ضعیف شده که نشان می‌دهد برای آموزش دانش‌آموزان باید تلاش بیشتری کنیم.».

 

اما آیا به راستی این هنر کهن و زیبا و یادگیری آن در طول این سال‌ها مورد غفلت و فراموشی واقع شده است؟ اگر غفلت شده به چه دلایلی بوده و برای گسترش و پیشرفت آن باید چه تلاش‌هایی انجام شود؟

 

برای پاسخ به این پرسش‌ها با امیراحمد فلسفی خوشنویس و از اعضای شورای ارزشیابی استادی انجمن خوشنویسان گفتگو کردیم.

 

 

فلسفی، درباره غفلت مدارس و آموزشگاه‌ها در آموزش خوشنویسی به کودکان گفت: خوشنویسی و خوش‌نوشتن جزء مواردی‌اند که همه مردم طالب آن هستند. به خصوص خوش نوشتن، در همه جای دنیا طالب دارد و هر کسی که سواد دارد، به این سمت می‌رود که با خط خوش بنویسید. چون هر انسانی نیاز دارد که مخاطب، مطلبش را بخواند و با آن ارتباط برقرار کند؛ بنابراین آموزش این هنر در مدارس و دبستان‌ها اهمیت زیادی دارد که  البته بسیار هم مورد غفلت واقع شده است. می‌توان گفت این غفلت در مرحله اول از سوی مدیران است که به هیچ وجه در این زمینه سواد و دغدغه آن را نداشته‌اند. در عین حال مسوولان رده پایین و خود مردم نیز به این غفلت دچار شده‌اند.

 

 

وی در ادامه با تاکید بر اینکه شرایط جامعه نیز تغییر کرده و هر چه زمان می‌گذرد به نوشتن  کمتر احتیاج پیدا می‌کنیم، افزود: این در حالی است که خوشنویسی فرهنگ چند هزار ساله است. حداقل ما از دوره ساسانیان نوشتار را به وفور در جامعه ایران دیده‌ایم و هر اندازه که زمان گذشته، این نوشتار بیشتر شده است. همه اطلاعاتی که از گذشته داریم از طریق نوشته‌ها به دست ما رسید و در قرن اخیر به دلیل وجود لوازم نوشتاری مانند خودنویس، خودکار و ... خوشنویسی تحریری رونق پیدا کرد. از طرف دیگر وسایل ارتباط جمعی جدید مانند موبایل نوشتن را کم‌کم از جامعه حذف کرده است. این هنر بخش مهمی از فرهنگمان است و باید مواظب باشیم مبادا روزی برسد که دستان و انگشتان ما توان نوشتن و چشم‌ها و مغز ما توان خواندن نوشته‌هایی غیر از حروف چینی را نداشته باشند. این خطر وجود دارد. کما اینکه اکنون کودکان دبستانی ما ممکن است نوشته‌های دست‌نویس یا حتی نستعلیق را نتوانند به راحتی بخوانند، زیرا یاد نگرفته‌اند. کشور‌های شرق دور، مانند ژاپن، چین، کره و ... که الفبای آن‌ها صد‌ها حرف دارد در عین حال آن را به تدریج یاد می‌گیرند، می‌نویسند و  می‌خوانند و به شکل‌های دیگر استفاده می‌کنند.  

 

 

فلسفی با بیان اینکه دشواری یادگیری خط نستعلیق یا خواندن خط تحریری نباید بهانه‌ای باشد که ما این توانایی را از فرزندانمان بگیریم و جامعه فردایمان را از این نظر بی‌سواد کنیم، ادامه داد: سواد تنها استفاده از اینترنت و یاد گرفتن زبان نیست. معتقدم بدترین بی‌سوادی آنجاست که یک انسان فرهنگ خود را از دست بدهد. یکی از مهمترین کار‌هایی که باید انجام شود این است که در دبستان‌ها به معلمان به‌خصوص معلمان کلاس اول، دوم و سوم امتیاز‌هایی بدهند که اگر  خط تحریری بچه‌ها خوب شد از این امتیاز‌ها بهره‌مند شوند. به این ترتیب معلمان دبستان تشویق می‌شوند که خطشان خوب شود و آن را به بچه‌ها تعلیم بدهند. به طور مسلم بیشتر بچه‌ها و به‌ویژه والدین آن‌ها از این امر استقبال می‌کنند.

 

این استاد خوشنویسی با بیان اینکه امروز هزاران نفر از نوجوانان و حتی بزرگسالان به کلاس‌های خط تحریری می‌روند تا آن را یاد بگیرند، افزود: آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که خط ریز آن‌ها بد بوده و این بدخطی یک ناهنجاری بزرگ پنهان است که باید ترمیم شود. در حالی که اگر یک جامعه خوش‌خط باشد از همان آغاز، توجه‌اش به زیبانویسی، زیبا نگاه کردن و هارمونی و تعادل و تناسب جلب می‌شود و این امر کمکش می‌کند که در سایر امور هم بتواند تعادل و توازن را تشخیص دهد و عمل کند.  

 

دقت کنید با وجود هجوم وسایل ارتباط جمعی جدید، هنوز هزاران نفر در کشور از کارگر، استاد دانشگاه، پیر، جوان و کودک علاقه‌مندند که به کلاس‌های خوشنویسی خط درشت و تحریری بیایند. به عبارت دیگر زیبانویسی به شکل‌های مختلف در فرهنگ و خون ما وجود و جریان  دارد.

 

 

بیشتر ما ایرانی‌ها، از دوران دبستان و در مدارس با خط نستعلیق و خوشنویسی آشنا شدیم. اما در حال حاضر مدارس تا چه اندازه می‌توانند در گسترش این هنر نقش داشته باشند و تاثیرگذار باشند؟

 

فلسفی در این زمینه گفت: بهترین راه این است که آموزش از همان ابتدای مدارس یعنی کلاس اول، دوم، و سوم شروع شود و ادامه داشته باشد تا خوش‌نوشتن را آموزش داده و اجباری کنیم. به عبارت دیگر برای یادگیری دانش‌آموزان و معلمان امتیاز در نظر بگیریم تا توانایی خوب و دقیق و درست دیدن و درست اجرا کردن تقویت شود.

 

در بخش مهمی از دنیا بویژه در کشور‌های اسلامی و شرق دور یعنی چین، ژاپن، کره و ... هنوز خوشنویسی یک هنر مقدس و محترم است که روی آن کار می‌کنند و این جزء ذخیره‌های فرهنگی این کشور‌ها به شمار می‌آید.

 

فلسفی معتقد است ما نباید این گنجینه را از دست دهیم. در غیر این صورت مانند برخی چیز‌ها که از دست رفته، هنر خوشنویسی نیز به سرنوشت آن‌ها دچار می‌شود و کشور‌های دیگر مدعی می‌شوند. یک موهبت رایگان در فرهنگ ما وجود دارد و  آن این است که همه مردم ما دوستدار خوشنویسی‌اند و علاقه‌مندند خط‌شان خوب شود، پس باید برای این موضوع برنامه‌ریزی کرد و مهمترین مکان برای آموزش و یادگیری خط، کلاس‌های دبستان خواهد بود، زیرا اثر آن ریشه‌ای، ماندگار و فراگیر است.