چند باور غلط در مورد اهدای خون در ایام کرونا
- بنا بر اعلام روابط عمومی سازمان انتقال خون، هر اندازه که موضوعی نزد مردم ناشناخته باشد، تلقی رمز آلود بودن آن نیز بیشتر خواهد شد؛ بیماری کووید۱۹ یکی از این موضوعات است که به دلیل جدید بودن نقل هر محفلی است.
شیوع ویروس کرونا موجب شده تا بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی دستخوش تغییر شود. یکی از این فعالیت‌ها اهدای خون است. مردم این روز‌ها باور‌های نادرستی نسبت به اهدای خون در شرایط کرونایی دارند که موجب شده، میزان استقبال برای اهدای خون نسبت به سال‌های گذشته کاهش یابد و با اطلاع از بی اساس بودن این باروها، اهداکنندگان خون با اطمینان بیشتر می‌توانند خون اهدا کنند و نجات دهند زندگی بیماران نیازمند به خون و فرآورده‌های آن باشند.
آیا خون می‌تواند کرونا را منتقل کند؟
از نخستین روز‌هایی که شیوع کرونا در جهان افزایش یافت تا امروز هر از گاهی این پرسش مطرح می‌شود که آیا ممکن است ویروس کرونا از طریق خون و فرآورده‌های آن به دیگران سرایت کند؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت: هرگز چنین چیزی صحت ندارد. ویروس کرونا از طریق خون قابلیت سرایت ندارد. تعداد زیادی از ویروس‌های کرونا که تاکنون شناخته شده‌اند، موجب ابتلا به طیفی از عفونت‌های دستگاه تنفسی در انسان‌ها می‌شوند که از سرماخوردگی تا ابتلا به بیماری‌های شدیدتری مثل سندروم تنفسی خاورمیانه (مرس - MERS) و سندروم تنفسی حاد (سارس - SARS) متغیر هستند و ویروس کرونایی که به تازگی کشف شده و عامل ابتلا به بیماری کووید۱۹ است نیز به مانند دیگر بیماری‌های که به آن اشاره شد یک بیماری تنفسی است.
آیا خطر شیوع کرونا در مراکز انتقال خون زیاد است؟
برخی بر این باور هستند که احتمال خطر ابتلا به کرونا در مراکز انتقال خون زیاد است و بر این اساس هم از اهدای خون استقبال نمی‌کنند، سازمان انتقال خون ایران متولی تأمین و توزیع خون و فرآورده‌های خون سالم در ایران است.
این سازمان مرکزی درمانی نیست و در هیچ شرایطی میزبان شهروندان بیمار نبوده است. مراکز انتقال خون در سراسر کشور همواره در تلاش اند تا سالم‌ترین اقشار جامعه را ترغیب به حضور در مراکز کنند. فرهنگ اهدای خون در جامعه نهادینه است و عموم شهروندان آگاه هستند که در صورت ابتلا به هرگونه بیماری حتی بیماری‌های قابل سرایت از طریق خون نباید به مراکز انتقال خون مراجعه کنند؛ بنابراین خطر شیوع ویروس کرونا در مراکز انتقال خون نه تنها زیاد نیست، بلکه این مراکز از سالم‌ترین بخش‌های نظام سلامت و ادارات خدمت رسان در پاندمی کووید۱۹ هستند.
ذخایر انتقال خون کافی است و بیمارستان‌ها به خون کمتری نیاز دارند!
باور نادرست دیگر این است که در روز‌های کرونایی ذخایر خون کافی است و بیمارستان‌ها به خون کمتری نیاز دارند، در درمان بیماران مبتلا به کووید۱۹ چنانچه بیمار به دیگر بیماری‌های زمینه‌ای که نیازمند تزریق خون و فراورده‌های آن است مبتلا نباشد نیازی به تزریق خون و فرآورده‌های خون نیست.
اما این مساله موجب نشده تا از میزان نیاز مراکز درمانی به خون و فرآورده‌های آن کاسته شود. سطح ذخایر انتقال خون به ویژه در فراورده‌هایی مانند پلاکت که تنها سه روز طول عمر دارد و مستقیما متناسب با میزان اهدای روزانه خون توسط داوطلبان بدون چشمداشت اهدای خون است.
از سویی دیگر خون امکان ذخیره بلند مدت مانند قرص، شربت‌ها و دارو‌های دیگر را ندارد و حتی قابل قیاس با مدت زمان نگهداری خوراک‌های کنسروی و یا دیگر اقلامی که در بحران‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، نیست.
در زمان شیوع بیماری کووید۱۹ بیماران مصرف کننده مستمر خون مانند بیماران تالاسمی، بیماران هموفیلی، بیماران مبتلا به سرطان و ... همچنان به تزریق خون در جهت حفظ سلامت و تکمیل درمان بیماری خود نیازمند هستند.
مراکز انتقال خون پر از جمعیت و خطرناک است!
باور نادرست دیگر این است که مراکز انتقال خون پر از جمعیت و خطرناک است و باید تاکید کرد که اهدای خون شامل مراحل پذیرش، مشاوره و معاینه پزشکی، خونگیری و پذیرایی و استراحت پس از اهدای خون است. با توجه به وجود این چرخه تلاش شده است تا داوطلبان هرگونه بدون معطلی مراحل را طی کنند و تا حد امکان وقفه‌ای در مراحل اهدا ایجاد نخواهد شد.
سامانه نوبت دهی اینترنتی نیز به منظور اخذ نوبت در ساعات خلوت‌تر به آدرس nobatdehi.ibto.ir در دسترس است تا داوطلب اهدای خون در ساعاتی که خود مدنظر دارد مراجعه کند. متاسفانه در ماه‌های اخیر از مراجعه داوطلبان اهدای خون کاسته شده است و بنابراین هیچگونه ازدحامی در مراکز انتقال خون به چشم نمی‌خورد. از طرف دیگر فضا‌های مسقف و سرباز جانبی مراکز انتقال خون نیز در اختیار اهداکنندگان گرامی خون است تا با هدف حفظ فاصله‌های فیزیکی از آن استفاده کنند.
لوازم مصرفی در انتقال خون ناقل کرونا است!
باور نادرست اینکه شاید لوازم مصرفی در انتقال خون ناقل کرونا است باشد نیز موجب کاهش اهدای خون شده در صورتیکه فرآیند اهدای خون از بدو تاسیس سازمان انتقال خون ایران تا کنون بر اساس موازین ایمنی و بهداشت و مطابق با استاندارد‌های ملی و بین المللی انجام می‌شود.
در دوران شیوع ویروس کرونا این استاندارد‌ها ارتقا یافتند و به شیوه سختگیرانه تری بر اجرای آن‌ها اعمال نظارت می‌شود.
همه تجهیزات مصرفی اعم از سواپ‌های ضدعفونی کننده موضع ورود سوزن در محل بازو، پد‌های ضدعفونی کننده، کیسه‌های خون و ... استریل و ویژه تنها یک اهداکننده خون است.
حتی خارج کردن این تجهیزات و ملزومات از بسته بندی‌ها با هدف اطمینان خاطر داوطلب اهدای خون به گونه‌ای انجام می‌شود که در معرض دید باشد. ملحفه‌های تخت‌های اهدای خون نیز امکان تعویض را دارد و یکبار مصرف است. در پایان هر شیفت کاری نیز تجهیزات و ملزومات اهدای خون و سالن‌های اهداکنندگان خون مطابق با دستورالعمل‌ها گندزدایی می‌شود.
اهدای خون موجب بیماری و ضعف سیستم ایمنی می‌شود!
برخی داوطلبان اهدای خون ممکن است چنانچه شب قبل از اهدای خون استراحت کافی نداشته یا وعده غذایی مناسب میل نکرده باشند در نخستین تجربه اهدای خون دچار سرگیجه‌ای موقت شوند؛ این ضعف موقتی است و در همه اهدا کنندگان نیز اتفاق نمی‌افتد، با این حال با یک سری اقدامات پیشگیرانه می‌توان از آن جلوگیری کرد و تجربه به یاد ماندنی از کمک به همنوعان را ثبت کرد. حجم مایع از دست رفته در ۲۴ ساعت پس از اهدای خون به بدن باز می‌گردد و سلول‌های خونی نیز ۳ تا ۴ هفته پس از اهدای خون جایگزین می‌شوند همچنین میزان آهنی که در خون اهدایی نیز موجود است در ۶ تا ۸ هفته پس از اهدای خون کامل در بدن جایگزین می‌شود.
باور نادرست، مراکز انتقال خون باید تست ویروس کرونا را بر روی داوطلبان اهدای خون انجام دهند!
ویروس کرونا از طریق خون قابلیت سرایت ندارد وضرورتی به انجام این تست زمانبر نیست. تاکنون استاندارد‌های بین المللی الزامی برای انجام آزمایش تشخیص ویروس کرونا را بر روی داوطلبان اهدای خون را اظهار نداشته است.
بر روی همه خون‌های اهدایی آزمایش غربالگری به روش الیزا شامل غربالگری آنتی ژن سطحی هپاتیت B، آنتی بادی هپاتیت C، آنتی بادی و آنتی ژن HIV انجام می‌شود.
همچنین آزمایش تعیین گروه خون و تشخیص عامل بیماری سیفلیس نیز بر روی نمونه خون‌های اهدایی انجام می‌شود. پس از انجام آزمایشات غربالگری هپاتیت و HIV و سیفلیس، در صورت منفی شدن آزمایش ها، کیسه‌های خون و فرآورده‌های آن آماده ارسال به مراکز درمانی خواهند بود.
باور غلط: انتقال خون نسبت به سلامت مراجعین کم توجه است!
سازمان انتقال خون ایران از نخستین روز‌های شیوع ویروس کرونا تاکنون خود را ملزم به رعایت کلیه پروتکل‌های بهداشتی مبارزه با شیوع ویروس کرونا دانسته است.
همه کارکنان و داوطلبان اهدای خون قبل از ورود به مراکز اهدای خون تب سنجی می‌شوند. اهداکنندگان خون ماسک دریافت می‌کنند. مسیر‌های ورود و خروج تا حد امکان به کمترین میزان ممکن کاهش یافته است. مراکز اهدای خون در پایان هر نوبت کاری ضدعفونی می‌شوند. در سالن‌های انتظار فاصله‌های فیزیکی رعایت می‌شود. امکان شست وشوی دست و ضدعفونی کردن ان در مراکز اهدای خون فراهم است.
پوستر‌های آموزشی و هشدار دهنده نیز در مراکز در معرض دید افراد نصب شده است. تخت‌های اهدای خون با فاصله جانمایی شده است و پذیرایی پس از اهدای خون نیز با استفاده از ظروف یکبار مصرف انجام می‌شود.
گذشته از همه این موارد در سازمان انتقال خون ایران نظام مراقبت از داوطلبان اهدای خون (Donor vigilance) مستقر است که مستقیما به بررسی وضعیت سلامت اهداکنندگان خون و پایش عوارض احتمالی ناشی از اهدای خون می‌پردازد.
سازمان انتقال خون ایران نیز تاکید دارد که در روز‌های پاندمی کووید۱۹ باید از تردد‌های غیرضروری اجتناب کرد و فقط برای انجام امور ضروری از منزل خارج شد. نجات جان همنوعان یکی از ضروری‌ترین امورات است. از هر سه نفر در طول عمر یک نفر به خون یا فرآورده‌های مشتق از آن نیازمند است و این آمار به خوبی ضرورت اهدای خون را به ویژه در بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی نشان می‌هد.