در مقابل حرکات زیرکانه مأمون امام هشتم (ع) یک برنامه مدبّرانه الهى را پیش بردند
- بنا بر اعلام پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI.IR، رهبر معظم انقلاب در دیدار مسئولان و دست‌اندرکاران حج بیاناتی ایراد فرمودند که به مناسبت شهادت امام رضا علیه السلام بازخوانی میشود.
بسم‌الله الرّحمن‌الرّحیم
تبریک عرض میکنیم به همه‌ى شما برادران و خواهران عزیز که اینجا تشریف دارید و به همه‌ى ملّت عزیز ایران و به همه‌ى مؤمنین و مسلمین عالم ولادت با سعادت حضرت علىّ‌بن‌موسى‌الرّضا ثامن‌الحجج (سلام‌الله علیه) را.
اگرچه در زندگى مبارک ائمّه (علیهم‌السّلام) در طول ۲۵۰ سال دوران امامت، نقاط برجسته و ممتاز زیاد است که هرکدام از این‌ها درخور آن است که مورد تحلیل و توجّه و تفسیر و بازیابى قرار بگیرد، ولى دوران امام هشتم (سلام‌الله علیه) یکى از برترین دوران‌ها در این زمینه است. شروع امامت امام هشتم (سلام‌الله علیه) در دوران سلطه‌ى قاهرانه‌ى هارون‌الرّشید بود، بعد از شهادت مظلومانه‌ى موسى‌بن‌جعفر در زندان، و فشار عجیبى بر هر کسى که اندکى از خواسته‌هاى دستگاه حکومت سرپیچى میکرد برقرار بود. در یک چنین موقعیّتى امام هشتم (سلام‌الله علیه) به امامت رسیدند.
در روایت دارد که کسى از اصحاب گفت که این جوان، این فرزند موسى‌بن‌جعفر این مسئولیّت را به‌عهده گرفته است درحالى‌که «وَ سَیفُ هارونَ یُقَطِّرُ الدَّم»؛ (۱) خون از شمشیر هارون میچکد، در یک‌چنین وضعیّتى. این بزرگوار توانستند در همان شرایط دشوار، خطّ روشن سیره‌ى نبوى و معارف قرآنى و اسلامى را بین جامعه‌ى مسلمین توسعه بدهند و دل‌ها را به مکتب اهل‌بیت و به خاندان پیغمبر نزدیک کنند. تا نوبت میرسد به مأمون و ماجراى اصرار و فشار فراوان براى کشاندن آن بزرگوار از مدینه به مروْ، به خراسان - آن‌روز مروْ پایتخت حکومت عبّاسى بود؛ یعنى مرکز حکومت را از بغداد منتقل کرده بودند به مروْ، که البتّه بعداً دوباره برگشت به بغداد - که مرکز سیاست عبّاسى بود. تفصیل خواسته‌هاى مأمون و دستگاه خلافت از اینکه انگیزه‌ى او از این دعوت و از این فشار و این اصرار و کشاندن امام هشتم چه بود، طولانى است؛ او یک محاسبه‌اى کرده بود که این محاسبه صرفاً سیاسى بود و براى تحکیم پایه‌هاى قدرت و به ضعف کشاندن حرکتِ معرفتِ اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) و کارى که این بزرگوار‌ها میکردند، سیاست او این بود.
در مقابل حرکت سیاسى و زیرکانه‌ى مأمون، امام هشتم (س) یک برنامه‌ى مدبّرانه‌ى الهى را طرّاحى کردند و عمل کردند و پیش بردند
در مقابل این حرکت سیاسى و زیرکانه‌ى مأمون، امام هشتم (سلام اللَّه علیه) یک برنامه‌ى مدبّرانه‌ى الهى را طرّاحى کردند و عمل کردند و پیش بردند که نه فقط خواسته‌هاى دستگاه خلافت برآورده نشد، بلکه درست بعکس، موجب رواج و گسترش فکر معارفىِ قرآنى و منتسب به اهل‌بیت در اقطار دنیاى اسلام شد. یک حرکت عظیم، با توکّل به خداى متعال، با تدبیر الهى، با آن نگاه نافذ وَلَوى، (۲) امام هشتم (سلام اللَّه علیه) توانستند این نقشه‌ى خصمانه‌ى دستگاه سیاسىِ قاهر و هتّاک و ظالم را درست بعکس و در جهت منافع حقّ و حقیقت برگردانند. این یک فصل برجسته‌اى از تاریخ ائمّه (علیهم السّلام) است.
حضور این مرقد مطهّر در این بخش از میهن بزرگ اسلامى هم برکات زیادى داشته است. بحمداللَّه ارتباطاتى بین مسلمانان در اقصى‌نقاط عالم - کسانى که دلشان به محبّت اهل‌بیت میتپد، از همه‌ى فرقه‌ها و نحله‌هاى اسلامى - به برکت این مزار مطهّر، این مضجع شریف، این حرم اهل‌بیت در خراسان تحقّق پیدا کرده است. امیدواریم ان‌شاءاللَّه برکات حضور این مرقد مطهّر که توجّه دلهاى ما به معنویّات این خاندان پاک و مطهّر است، روزبه‌روز افزایش پیدا کند.
اینجا مضجع علىّ‌بن موسى‌الرّضا (سلام‌الله علیه) مطاف ملائکه‌ى آسمان‌ها است؛ محلّ حضور توجّهات الهى است. دلهاى پاک، دلهاى عاشق، دل‌سپردگان به این خاندان مطهّر، در آنجا با دل مشتاق خودشان با خداى متعال حرف میزنند؛ مرکز ذکر است؛ مرکز توجّه است؛ مرکز توحید است؛ به برکت مضجع امام هشتم (علیه آلاف التّحیّة و الثّناء). امیدواریم برکات توجّهات این بزرگوار شامل حال همه‌ى ما، همه‌ى مردم ایران، همه‌ى مسلمانان عالم، و موجب ارتباط مستحکم‌تر مسلمین با یکدیگر بعد از این هم مثل گذشته باشد.
مسئله‌ى حج مسئله‌ى مهمّى است؛ غیر از آنچه در باب معنویّات حج و آثار سازنده‌ى حج وجود دارد، خود این سفر معنوى یک فرصتى است مثل بقیّه‌ى فرصتهاى بزرگ. یک ملّت، هوشیارى خود را باید این‌جور اثبات کند که از فرصت‌ها به نحو کامل استفاده کند و بهره‌مند شود. حج یک فرصت است. نظام اسلامى، جامعه‌ى اسلامى، مردم مسلمان باید این فرصت را مغتنم بشمرند، که براى اصلاح امور دینى و معنوى آنها، براى روشن کردن دل غافلِ همه‌ى ما، و توجّه دادنِ بیشتر جامعه‌ى‌اسلامى به الطاف الهى از یک‌سو، و براى اصلاح بسیارى از امور مهمّه‌ى امّت اسلامى از سوى دیگر، این فرصت میتواند مورد استفاده قرار بگیرد. از معنویّت حج باید استفاده کرد؛ جایگاه انس با خداى متعال، ذکر خداى متعال، احساس حضور در محضر الهى بیش از همیشه در مناسک حج فراهم است. در حرمین شریفین، در منى، در عرفات، در مشعر، در همین لبیک‌گفتن‌ها، در احرام بستن، اینکه انسان احساس میکند که دارد به دعوت الهى لبیک میگوید و پاسخ میدهد، خود یک فرصت عظیمى است براى دلهاى آگاه و هوشیار که رابطه‌ى خودشان را با خداى متعال مستحکم‌تر کنند. دلهاى خودمان را با خدا آشناتر کنیم؛ این یک فرصت بسیار مهمّى است.
البتّه مسئولان امر، روحانیّون محترمى که در کاروانها حضور دارند، رؤساى کاروانها، خدمتگزاران سازمان حج و خدمتگزاران در بعثه‌ى رهبرى، وظایف سنگین‌ترى دارند؛ شما خدّام میهمانان خدا هستید، وظایف شما وظایف سنگینى است؛ این وظایف، محدود به اوقات انجام مناسک حج هم نمیشود. در آن اوقاتى که مناسک حج هم خاتمه پیدا کرده است یا در فاصله‌ى مناسک عمره و مناسک حج که زوّار محترم و حجّاج محترم یک فراغتى دارند، ارشادهاى شما، توجّهات شما، رعایت شما نسبت به آحاد حجّاج، امر لازمى است. در این فاصله‌ى زمانى - بین رفتن و برگشتن حاجى به مکّه‌ى مکرّمه و انجام مناسک حج - مسئولان محترم باید احساس وظیفه بکنند نسبت به برآوردن نیازهاى مادّى و مهم‌تر از آن، برآوردن نیازهاى معنوى: توجّه دادن، متذکّر کردن، دمیدن روح خشوع، روح تضرّع، اعراض (۳) از سرگرمى‌هاى متعارف - که در اوقات معمول زندگى، ما دچار سرگرمى‌هایى هستیم که ما را غافل میکند در ایّام حج، باید این سرگرمى‌ها را از خودمان دور کنیم؛ متمحّض (۴) بشویم در توجّه و تذکّر - این‌جور میشود که حج‌گزار، بعد از سفر حج حقیقتاً یک تغییر حقیقى در خود احساس میکند. خیلى‌ها راه غلط گذشته‌شان را بکلّى عوض میکنند، و به راه صحیح، راه راست، راه عبادت، راه اطاعت از حق برمیگردند؛ به برکت سفر حج.
در زمینه‌ى مسائل عمومى دنیاى اسلام و امّت اسلامى هم وظایف سنگینى وجود دارد؛ امروز جهان اسلام دوران خطیرى را میگذراند. نمیشود گفت دورانى است سخت‌تر از دورانهاى گذشته، این‌جور نیست؛ در دورانهاى گذشته، دنیاى اسلام، ملّتهاى اسلامى، جریانات دشوارى را به خود دیدند، امتحانهاى سختى را بر خود هموار کردند، مشکلات فراوانى داشتند. امروز دنیاى اسلام در وضع خطیرى است، لکن آینده‌ى روشنى هم در لابه‌لاىِ سختى‌ها به چشم مى‌آید؛ این آینده را باید دید، خطرات را باید سنجید. تا آنجایى که ممکن است و در اختیار شما است، مبلّغ، فعّال، زبان‌دان، حج‌گزار معمولى، تا آنجایى که میتوانند در رفع مشکلات دنیاى اسلام مؤثّر باشند؛ با گفتن، با تشکیل جلسات، با تبادل نظرات، تبادل اطّلاعات.
امروز یکى از مهم‌ترین شگردهاى دشمنان امّت اسلامى، ایجاد اختلاف است؛ اختلاف ایجاد میکنند
امروز یکى از مهم‌ترین شگردهاى دشمنان امّت اسلامى، ایجاد اختلاف است؛ اختلاف ایجاد میکنند. اگر قبول کند کسى که حرکت اسلامى و بیدارى اسلامى، منافع قدرتهاى بزرگ را تهدید میکند، قهراً میتواند بفهمد که قدرتهاى بزرگ همه‌ى تلاش خودشان را متمرکز میکنند براى اینکه میان مسلمان‌ها اختلاف ایجاد کنند، آنها را به هم سرگرم کنند، آنها را به هم مشغول کنند، فرصت فکر کردن به آنها ندهند. این کارى است که الان دارند با شدّت و حدّت انجام میدهند؛ عوامل اختلاف بین فرقه‌هاى اسلامى را - بین سنّى و شیعه را به‌طور خاص - هرچه میتوانند در اطراف دنیاى اسلام تحریک میکنند؛ دل‌ها را به هم پُر از کینه کنند و پُر از سوءظن کنند، این کارى است که دستهاى استعمار دارد انجام میدهد؛ متأسّفانه کسانى هم از درون خود ما، از میان خود ما مسلمانان - چه سنّى‌مان، چه شیعه‌مان - به آنها کمک میکنند؛ غافل! غفلت دارند از اینکه آنچه انجام میدهند در زمینه‌ى ایجاد کینه و ایجاد دشمنى و تظاهر به مخالفت و خصومت، این در خدمت منافع قدرتهاى بزرگ است؛ نمیفهمند. هرچه میتوانید در حج کارى کنید که این عدم تفاهم، این کینه‌ورزىِ مصنوعى که دشمنان اسلام و امّت اسلامى دارند تزریق میکنند در میان امّت اسلامى، این را کم کنید؛ این را تخفیف بدهید.
امروز مصلحت بزرگ دنیاى اسلام در این است که برادران مسلمان، دلشان با یکدیگر صاف باشد؛ مشترکات دارند؛ این‌همه مشترکات بین مسلمان‌ها هست؛ دشمن میخواهد همین مشترکات را نفى کند. امروز در مناطقى از دنیاى اسلام، علیه شیعه تبلیغاتى میشود که متوجّه به این است که همین مشترکات را بردارد؛ تبلیغ میکنند که شیعه نسبت به قرآن، نظرى دارد غیر از نظر مسلمانان؛ نسبت به پیغمبر، نظرى دارد غیر از نظر مسلمانان؛ تبلیغ دارند میکنند، براى این کار دارند پول خرج میکنند؛ تهمت میبندند به برادران مسلمان خودشان؛ به نفع دستگاه‌هاى استکبارى، به نفع آمریکا، به نفع صهیونیسم، به نفع دشمنان امّت اسلامى. هرچه میتوانید کارى کنید که این عدم تفاهمها، این سوءظن‌ها، این دروغ‌پردازى‌ها باطل بشود. اجتماع مسلمانان در حج، یک فرصت بزرگ است؛ این فرصت را نباید از دست داد؛ از این فرصت بهترین استفاده‌اى که میشود کرد، همدل کردن مسلمانان با یکدیگر است؛ در اجتماعات، همه‌باهم شرکت کنند؛ در مراسم معنوى، عبادى، نماز، همه‌باهم شرکت کنند؛ همه‌باهم به خداى متعال سجده کنند؛ در مقابل خانه‌ى خدا، خدا را عبادت بکنند. حربه‌ى دشمن را از دست دشمن بگیرید. امروز شما مى‌بینید «تکفیر»، یک عاملى براى دشمنان اسلام و دشمنان امّت اسلامى است؛ نه فقط شیعه، [بلکه]اهل سنّت را هم تکفیر میکنند؛ اهل سنّت را هم، مسجدشان را، نمازشان را منفجر میکنند به نفع رژیم صهیونیستى، براى اینکه مردم را و مسلمان‌ها را به هم مشغول کنند تا غافل بشوند از مسئله‌ى مهمّ فلسطین و از حضور دشمن در دل دنیاى اسلام غفلت کنند؛ هدف، این‌ها است. یک‌عدّه‌اى هم از روى ساده‌لوحى، بعضى هم البتّه از روى غرض، با آنها همراهى میکنند، این را باید متوجّه بود.
یکى از مسائلى که در حج باید مورد توجّه قرار بگیرد، مسئله‌ى فلسطین است. مسئله‌ى فلسطین، مسئله‌ى اوّل دنیاى اسلام است. خوشبختانه در قضیّه‌ى فلسطین، مسلمانان دست برتر را بتدریج پیدا کردند. شما نگاه کنید به این قضایاى جنگ پنجاه روزه‌ى غزّه، ببینید چطور یک جمع محدود تهیدست فلسطینى - که نه سلاحهاى پیشرفته دارند، نه امکانات فراوان دارند، نه راه ارتباط و اتّصالى به این‌طرف و آن‌طرف دارند؛ محصور - توانستند بر رژیم صهیونیستى که نماد قدرت غرب در منطقه است غلبه پیدا کنند، خواست خودشان را بر آنها تحمیل کنند، تلاش آنها را در حمله‌ى به غزّه ناکام بگذارند؛ این نشان‌دهنده‌ى این است که ما در درون خودمان قوى هستیم، ما توانایى‌هاى زیادى داریم، ما میتوانیم هرگونه دشمنى را به چالش بکشیم، ما میتوانیم از خودمان دفاع کنیم؛ قدرت خودمان را دستِ‌کم نگیریم. قدرت اسلام، قدرت قرآن، قدرت ایمان، قدرت امّت اسلامى، قدرت بزرگى است؛ این قدرت را دستِ‌کم نباید گرفت؛ این قدرت میتواند رفع ظلم بکند.
ما قصد سیطره‌ى بر دنیا نداریم؛ ما قصد ردّ ظلم نظامهاى مستکبر - که به ملّتهاى مسلمان زور میگویند - و قصد رفع این ظلم را داریم؛ و میتوانیم این کار را بکنیم. یکایک افرادى که در ماجراى حج و در این فرصت بزرگ دخالت دارند، میتوانند نقش ایفا بکنند. هرکدام از شما میتوانید نقش ایفا کنید، میتوانید تأثیر بگذارید؛ روحانى به‌نحوى، پزشک به‌نحوى، مسئولِ مدیّریت کاروان به‌نحوى، حاجىِ متعارف معمولى به‌نحوى، میتوانند نقش ایفا کنند و باید این را یک فرصت بدانند و از این فرصت استفاده کنند.
همه برادران از نقاط مختلف، با مذاهب مختلف - که همبستگى مسلمانان شیعه و سنّى در ایران، میتواند یک الگویى باشد براى دنیاى اسلام
بحمداللَّه اوضاع حج و برگزارى حج، با گذشته تفاوت زیادى پیدا کرده است، کارهاى خوبى انجام گرفته است، چه از لحاظ خدمات رفاهى و مادّى، چه از لحاظ خدمات معنوى و فکرى و تبلیغى، لکن به این حد نباید قانع شد، باید پیشرفت کرد؛ خلأ‌ها زیاد است، کارهاى فراوانى وجود دارد که میشود انجام داد؛ فرصتهاى بسیارى در اختیار است که از این فرصت‌ها باید استفاده کرد؛ همه‌ى برادران از نقاط مختلف، با مذاهب مختلف - که همبستگى مسلمانان شیعه و سنّى در ایران، میتواند یک الگویى باشد براى دنیاى اسلام - امروز بحمداللَّه برادران شیعه و سنّى در داخل کشور، در کنار هم، با همکارى هم، کارهاى بزرگى را انجام میدهند که یکى از کار‌ها همین مسئله‌ى حجّ است و کارهاى بسیار مهمّى با همکارى‌هاى عمومى، با همکارى همه‌ى ملّت ایران دارد انجام میگیرد؛ این میتواند الگویى باشد براى دنیاى اسلام. امیدواریم خداوند متعال تفضّلات خود و توفیقات خود و کمکهاى خود را به امّت اسلامى و طالبان صلاح در امّت اسلامى، روزبه‌روز افزایش بدهد؛ و ان‌شاءاللَّه حجّ شما را حجّ مقبولى قرار بدهد؛ و ان‌شاءاللَّه با دست پر از این سفر برگردید.
والسّلام علیکم و رحمةاللَّه و برکاته
۱) کافى، ج ۸، ص ۲۵۷،
۲) دارنده‌ی مقام ولایت
۳) روگرداندن
۴) متمرکز