مفهوم جنگ نرم

خبرگزاری میزان-گروه سیاسی؛ مفهوم جنگ نرم: جنگ به عنوان بخشی از طبیعت بشر شناخته می شود که در تاریخی به قدمت تاریخ بشر فراز و نشیب فراوانی داشته و به رویکردهای مختلفی تقسیم شده است. شناخته شده ترین نوع این تقسیم بندی بر مبنای شدت جنگ است که جنگ را به منازعات کم شدت، شدید و تمام عیار تقسیم بندی کرده اند. در نوع دوم دسته بندی جنگ، آن را از نظر به کارگیری سلاح به طیف های جنگ نرم و جنگ سرد تفکیک می کنند. همچنین جنگ از حیث آشکار یا مخفی بودن به جنگ آشکار، جنگ نیمه پنهان و جنگ پنهان تقسیم می گردد. دسته بندی بعدی، طیف شناسی جنگ از حیث موضوع آن است که به جنگ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی دسته بندی شده است. نوع دیگر طیف شناسی جنگ بر مبنای ابزار و روش تحمیل اراده است. بر مبنای این شاخص جنگ، شامل جنگ نرم و جنگ سخت است. این نوع تفکیک ابتدا در مورد تفکیک قدرت، به قدرت نرم و سخت از سوی جوزف نای انجام شده و سپس در دهه تخیر از سوی سایر اندیشمندان تکامل یافته است. در پاسخ به این پرسش که جنگ نرم چیست، صاحبنظران و محققان پاسخ های متفاوتی داده اند. مفهوم جنگ نرم که در برابر جنگ سخت به کار می رود دارای تعریف واحدی نیست که مورد پذیرش همگان باشد و تلقی و برداشت افراد جریان ها و دولت های گوناگون از جنگ نرم تا حدی متفاوت است. همچنین در برخی از تعریف ها مرز بین جنگ نرم، عملیات روانی، قدرت نرم و تهدید نرم مشخص نیست. برخی از پاسخ ها به این پرسش عبارت است از:

الف) گروهی جنگ نرم را عبارت از استفاده طراحی شده از تبلیغات و ابزارهای مربوط به آن برای نفوذ در مختصات فکری دشمن با توسل به شیوه هایی که می دانند که موجب پیشرفت مقاصد امنیت ملی مجری می شود.^[i]

ب) برخی تلاش برنامه ریزی شده برای استفاده از ابزارها و روش های تبلیغی، رسانه ای، سیاسی و روان شناختی برای تاثیر نهادن بر حکومت ها، گروه ها و مردم کشورهای خارجی به منظور تغییر نگرش ها، ارزش ها و رفتارهای آنان را جنگ نرم می دانند.^[ii]

ج) جنگ نرم عبارت است از هر گونه اقدام غیر خشونت آمیز که ارزش ها و هنجارهای جامعه هدف را مورد هجوم قرار می دهد و سر انجام منجر به تغییر در الگوهای رفتاری مورد نظر نظام حاکم تعارض دارد.^i]

د) جنگ نرم نوعی جنگ سرد است که سرانجام به استحاله فرهنگی جامعه منجر می گردد.

جنگ نرم پدیده هایی همچون تهاجم فرهنگی، عملیات روانی، نافرمانی مدنی، جهانی سازی فرهنگ و جز اینها را نیز در بر می گیرد و اعم از آن است.

ه) جنگ نرم یک اقدام عمدی و تدبیر شده است.

و) قصد اصلی عاملان جنگ نرم تغییر هوییت فرهنگی و تخریب الگوی سیاسی موجود است که با تاثیر نهادن بر باورها و نگرش های پایه ای در بلند مدت محقق می شود.

ز) آماج جنگ نرم به مردم کشورها محدود نمی شود بلکه دولتمردان و نخبگان را نیز هدف قرار می دهد.

ح) در نهایت جنگ نرم مبتنی بر منابع قدرت نرم، روش های خشونت آمیز و قدرت اقناع وهمراه سازی است.

برای شناخت هر پدیده بهتر است ویژگی های متمایز کننده آن پدیده شمرده شود. ویژگی های ذیل که ناظر بر نقاط افتراق جنگ سخت . نرم است می تواند به شناخت جنگ نرم کمک کند:

الف) ذهنی و غیر محسوس بودن: جنگ نرم بر خلاف جنگ سخت از ماهیت انتزاعی و ذهنی برخوردار است. بنابراین تشخیص به موقع آن دشوار است ولی جنگ سخت محسوس و همراه با واکنش و برانگیختن است. در جنگ نرم، کشف بازیگران، آرایش و گسترش دشمن مشکل بوده و کمتر موجب برانگیختن و واکنش می شود.

ب) تدریجی بودن: جنگ نرم در یک فرایند تدریجی خزنده و آرام اعمال می شود.

ج) ابهام آمیز بودن: عاملان جنگ نرم در پوشش دوست و به بهانه کمک به مخاطبان اقدامات خویش را به سامان می رسانند. از این رو نه تنها توده های نافرهیخته بلکه برخی از نخبگان اغلب در تشخیص و درک نیات آنان باز می مانند.

د) پر شمول و فراگیر نمودن: جنگ سخت اغلب گروه محدودی از افراد جامعه ( بیشتر نظامیان ) را آماج قرار می دهد. در حالی که جنگ نرم بر همه گروه های جامعه تاثیر می گذارد.

ه) غلبه بعد فرهنگی جنگ نرم بر سایر ابعاد: گرچه جنگ نرم همه ابعاد یک نظام به ویژه سه بعد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد. ولی بعد فرهنگی آن برجسته تر از سایر ابعاد است و دگرگونی هویت فرهنگی نظام سیاسی موجود ناکارآمد گردیده و زمینه های فروپاشی آن فراهم می شود.

و) داشتن اثرهای عمیق: جنگ سخت، جز در موارد محدود، اثرهای کوتاه مدتی بر جامعه هدف بر جای می گذارد. در حالی که اثرهای جنگ نرم به ویژه در بعد فرهنگی می تواند همیشگی باشد. چرا که ممکن است موجب تغییر ارزش ها و هنجارهای جامعه و شخصیت افراد گردد.

ز) پیچیدگی جنگ نرم: جنگ نرم پیچیده، چند لایه و چند وجهی است. این جنگ لایه های شناختی، عاطفی، هیجانی، اجتماعی، معنوی، روانی و حتی جسمانی مخاطبان را آماج قرار می دهد. از این رو تشخیص آن کاری دشوار است. جنگ نرم محصول پردازش ذهنی نخبگان بوده و اندازه گیری آن مشکل است. در حالی که جنگ سخت عینی، واقعی و محسوس است و می توان آن را با ارائه برخی از معیارها اندازه گیری کرد.

ح) بین رشته ای بودن: در اعمال جنگ نرم از یافته های علوم گوناگون مانند روان شناسی،جامعه شناسی، علوم ارتباطات،مردم شناسی فرهنگی، علوم سیاسی و علوم دیگر استفاده می شود.

ت) عمدی بودن: جنگ نرم با طرح و نقشه پیشین و همراه با خصومخت و دشمنی به سامان می رسد. از این رو باید مصادیق جنگ نرم دشمن را که ناشی از ناکارآمدی و یا ضعف نظام است از آسیب های داخلی تفکیک نمود.

ی) شمول گسترده بازیگران: جنگ نرم دارای بازیگران گوناگونی است که هر یک برخی ابعاد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جامعه آماج را مورد تهدید قرار می دهد.