توسعۀ فناوری‌های نوین کشاورزی؛ نیاز امروز حوزۀ تولید

- ملیحه شفیعی - حوزه کشاورزی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های تأمین کننده نیاز‌های اولیه بشر، همیشه مورد توجه دولت‌ها بوده است. امروزه با توجه به محدود بودن منابع طبیعی و همینطور افزایش جمعیت در دنیا، روش‌های سنتی کشاورزی نمی‌تواند پاسخ مناسبی به نیاز‌های این حوزه باشد و باعث شده تا صنعت کشاورزی نیز مانند دیگر بخش‌های زندگی ما، با کمک گرفتن از تکنولوژی و روش‌های جدید کشاورزی از مرحله کاشت تا فروش محصول، علاوه بر بهره‌برداری حداکثری از منابع موجود، با کمترین هزینه، بهترین محصول را در سریع‌ترین زمان تولید کنند.

حتی می‌توان در مواردی ادعا کرد که ورود تکنولوژی به این صنعت، باعث تغییر تعاریف و مکانیسم‌های کشاورزی در دنیای امروز شده است. یکی از مهم‌ترین دلایل استفاده و استقبال فعالان این بخش از تکنولوژی‌های نوین، افزایش سوددهی است که با کاهش هزینه‌ها از طریق بهره‌برداری بهتر از منابع طبیعی، تولید محصول بیشتر و باکیفیت‌تر و کاهش مدت زمان تولید محصول بدست می‌آید؛ و به همین دلیل همه کشور‌ها و دولت‌ها در این زمینه سرمایه‌گذاری جدی را انجام دادند تا با حفظ و ذخیره منابع طبیعی، به کشاورزی پایدار دست پیدا کنند.

گرچه به دلیل تبلیغات و اهمیت صرفه جویی در منابع طبیعی محدود، بیشترین تاثیر در بخش آبیاری و استفاده از آبیاری قطره‌ای دیده می‌شود، اما نباید تصور کرد که استفاده از تکنولوژی تنها محدود به این موارد است. ابزار‌ها و روش‌های شناسایی بذر با کیفیت، ماشین آلات و روش‌های جدید آماده سازی زمین، استفاده از سیستم‌های مکانیزه نورافشانی مصنوعی، کنترل خودکار مزارع و باغات، سیستم‌های هوشمند و خودکار مبارزه با آفات، سرمازدگی و تنظیم رطوبت هوا و خاک از دیگر مواردی است که در آن که تکنولوژی به مدد کشاورزی آمده است و باعث شده تا واژه «اقلیم» برای تولید محصولات کشاورزی معنای سابق را نداشته باشد.

 

در کشور ما نیز استفاده از دستگاه‌ها و دانش جدید در انتخاب نوع بذر، ماشین آلات پیشرفته برای کاشت، آبیاری، مراقبت و برداشت چند سالی است که مورد توجه مسئولان و فعالان بخش کشاورزی قرار گرفته است. طبق گزارشات وزارت جهاد کشاورزی، اجرای کشاورزی دقیق علاوه بر افزایش ۳ برابری بهره‌وری می‌تواند باعث کارایی مصرف آب، کنترل و مدیریت دقیق اراضی و کاهش ۷۰ درصدی مصرف کود در اراضی کشاورزی شود.

همچنین طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، عدم استفاده بهینه از منابع، الگوی تولید را با چالش‌ها و محدودیت‌های جدی رو‌به‌رو کرده است. به گفته خانه ملت به نقل از کیان‌پور عضو کمیسیون عمران مجلس دهم، تغییر الگوی کشت، فناوری و بهبود بهره‌وری می‌تواند تولید محصولات کشاورزی را از نظر قتصادی مقرون به صرفه کند. از نظر کیان‌پور ایجاد تحول در بخش کشاورزی با اجرای طرح‌های نوین آبیاری و الگو‌های کاشت اجتناب‌ناپذیر است و با بررسی‌های کارشناسی محور می‌تواند جایگزین روش‌های سنتی شود.

استفاده از تکنولوژی در بخش کشاورزی یک امر اجتناب ناپذیر است و باید قبول کنیم امروز با روش‌های سنتی نمی‌توان نه تنها نیاز بازار‌های جهانی که حتی درخواست بازار داخلی را هم پاسخگو بود. در کشور ما گرچه اقدامات مهم و گام‌های موثری در این زمینه برداشته شده است، اما با توجه به اهمیت این موضوع و در مقایسه با سایر کشور‌ها هنوز تا نقطه ایده‌آل در این بخش فاصله داریم.

 

پرویز اوسطی عضو کمیسیون «کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست» مجلس شورای اسلامی در همین زمینه در گفت‌وگو با میزان، با بیان اینکه کشور‌های دنیا در حال حرکت به سمت مدرناسیون در بخش کشاورزی هستند و عبور دنیا از مکانیزاسیون در این بخش اشاره کرد و گفت: بخش کشاورزی آن‌طور که گفته می‌شود بهره‌ور‌محور نبوده و نهاده‌محور است. توسعه افقی کشور به دلیل محدودیت در منابع پایه‌ای سخت است و باید به فکر توسعه عمودی باشیم و عملکرد واحد‌های تولیدی را افزایش دهیم.

در حال حاضر در بخش‌های اقتصادی از جمله بخش کشاورزی بهره‌وری بسیار پایین است

اوسطی افزایش تولید در بخش کشاورزی را در گرو به کارگیری علم و فناوری‌های نوین دانست و با استناد به قوانین مربوط به این امور، بر اجرای درست این قوانین تاکید و تصریح کرد: در حال حاضر در بخش‌های اقتصادی از جمله بخش کشاورزی بهره‌وری بسیار پایین است و بنده معتقدم بخش کشاورزی آنطور که گفته می‌شود بهره‌ور محور نبوده و نهاده محور است. ما در این امور قوانینی هم داریم که البته باید به درستی اجرایی شود.

گرچه با توجه به درک این موضوع از طرف کشاورزان، کشور ما نیز به سمت کشاوری نوین درحال حرکت است، اما نباید نقش دولت و نهاد‌های متولی در وارد کردن دانش و صنایع نوین کشاورزی و در نظر گرفتن تسهیلات ویژه حمایتی و هم چنین نقش متولیان آموزش و پژوهش در بکارگیری و تولید علم و فناوری در این حوزه که متناسب با شرایط بومی کشور باشد را نادیده گرفت.

 

برنامه ششم توسعه نیز با اشاره به اهمیت منابع پایه مانند آب، خاک، مراتع و ذخایر ژنتیکی، بی‌توجهی به آن‌ها را خطری جدی برای امنیت غذایی توصیف می‌کند و پایین بودن بهره‌وری عوامل و منابع تولید به‌ویژه آب، عدم اعمال الگوی بهینه کشت متناسب با شرایط اقتصادی و اقلیمی و همچنین روند تخریبی منابع طبیعی را به‌عنوان چالش‌های این حوزه معفی کرده است.

 

در برنامه ششم توسعه همچنین از افزایش بهره‌وری منابع و عوامل تولید کشاورزی به‌ویژه آب و توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و زهکشی به عنوان اهداف کمی و کلی یاد شده است. در واقع برای داشتن یک کشاورزی دقیق و به روز علاوه بر عزم ملی، حمایت و خواست دولت نیز لازم است.

 

به هر روی لازم است استفاده از تکنولوژی‌های نوین و حرکت به سمت کشاورزی مکانیزه به‌عنوان یک امر ضروری در پیشبرد اهداف اقتصادی، تامین نیاز‌های کشاورزی و حفظ و توسعه منابع طبیعی و محیط زیست کشور به‌طور جدی‌تر مورد توجه دولتمردان قرار گیرد و در صورت نیاز قوانین و الزامات قانونی بیشتری برای آن وضع شود.