تحلیل یک «جامعه‌شناس» در مورد تصمیمات کرونایی چندماه اخیر مسئولین

- ویروس کرونا، بعد از گذشت ماه های طولانی هنوز هم مانند هیولایی هراسناک و خون آشام مشغول جولان دادن و قربانی گرفتن است. برای ما ایرانی ها که در مهمان دوستی و غریب نوازی شهرتی داریم این میهمان سرزده که به نظر نمی رسد به این زودی ترک‌مان کند خوب نشانه ای است تا باز ثابت کنیم غریب نوازیم، حتی اگر مهمانمان یک ویروس خطرناک چینی به نام کرونا باشد.

البته این کرونای ناخوانده و خطرناک بیشتراز آنکه در خانه هایمان مشغولمان کند مایل است در فضاهای عمومی و به ویژه درون وسایل حمل و نقل عمومی سراغمان بیاید. چرا که وجود جمعیت انبوه و متراکم درون مترو و اتوبوس احتمال انتقال زنجیره این بیماری را چند برابر می کند.

در این شرایط اما به نظر می رسد بسیاری از مردم ترسشان از این ویروس قلدر و گردن کلفت ریخته و برای آمد و رفت با اتوبوس و مترو احتیاطی ندارند و خیلی در بند رعایت دستورالعمل های بهداشتی نیستند. اینکه چرا علی رغم همه نگرانی ها و توصیه ها درباره ضرورت رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی باز بسیاری از اقشار جامعه رعایت این نکات را چندان جدی نمی گیرند پرسشی است که با مصطفی اقلیما استاد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در میان گذاشته ایم.

اقلیما با اشاره به اینکه در هر کشوری سیاست گذاران اهمیت اعمال سیاست ها و برنامه ها را برای مردم آگاهی رسانی می کنند بر این نظر است که ما به علت فشارهایی که وجود داشت مدتی قرنطینه را اعمال کردیم اما بعد از چندی نتوانستیم آن را ادامه دهیم. چراکه مجموعه عواملی نظیر بیکاری، فقر و تورم که به خصوص به اقشار کم درآمد جامعه فشار وارد می کند مانع از ادامه قرنطینه می شد.

رییس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران با اذعان به اینکه اقشار آسیب پذیر ما که با مشکل فقر و بیکاری دست و پنجه نرم می کنند ناچار به بیرون آمدن از خانه و سرکار رفتن هستند اعمال قرنطینه را عملی نمی داند.

وی علت اینکه مسوولان به رغم توصیه کارشناسانی که خواستار ادامه قرنطینه بودند خروج از قرنطینه را مجاز کردند در همین نکته می بیند.

اقلیما که معتقد است انگیزه و امید در برخی از اقشار جامعه کم شده و بسیاری از مردم بی تفاوت شده اند تاکید دارد اقشارکم درآمد ناچارند از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند و برای تامین هزینه های زندگی بیرون از خانه مشغول کار باشند.

وی البته نقش پررنگی هم برای دستگاههای اجرایی در نظر می گیرد چراکه وقتی دستگاههای اجرایی ما کارمندها و دانش آموزها را برای حضور در محل کار و مدرسه ملزم می کنند به همه گیری این بیماری کمک کرده اند.

وی مجموعه این عوامل را باعث این می بیندکه هراس مردم هم از این بیماری فرو بریزد و اطلاع رسانی رسانه ها درباره آمار مرگ و میرهای ناشی از این بیماری تاثیری بر ذهنیت عمومی نگذارد.

اقلیما همچنین وجود حجم بالای مسافران وسایل حمل و نقل عمومی به خصوص در تهران را عاملی برای عدم امکان رعایت فاصله گذاری اجتماعی در چنین فضاهایی برآورد می کند و بر این عقیده است امکانی برای کنترل این جمعیت انبوه وجود ندارد. بسیاری از مردم هم که توان خرید خودرو شخصی ندارند ناچارند از مترو و اتوبوس برای رفت و آمد استفاده کنند. توصیه های مسوولان ستاد بحران کشور هم راه به جایی نمی برد.

البته او یک راه حل ساده برای رفع این مشکل دارد: اینکه بخواهیم بخش بزرگی از جامعه را برای چند هفته تعطیل کنیم. اما در این صورت هزینه زندگی افراد را چه کسی تامین می کند؟

اقلیما البته این نکته را هم از یاد نمی برد که مسوولان دولتی خودشان همچنان در قرنطینه مانده اند و پروتکل های بهداشتی را رعایت می کنند زیرا این بیماری را نمی توان جدی نگرفت. همچنان که خود آقای دکتر زالی که رییس پیشین نظام پزشکی کشور و مسوول ستاد کرونا هستند بیمار و بستری شده اند.

بنا به نظر این محقق و مددکار اجتماعی در شرایطی که در کشور ما فقر و فشارهای اقتصادی شرایط خاصی را به مردم تحمیل کرده در کشورهای دیگری که موفق شدند قرنطینه را اجرا کنند هزینه های کلانی برای جبران خانه نشینی کارکنان و شاغلان بخش های مختلف دولتی یا خصوصی صرف شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تصریح دارد اگر ما هم مانند بعضی دیگر از کشورها می توانستیم هزینه زندگی اقشار گوناگون جامعه را تامین کنیم در آن صورت به راحتی می شد برای چند هفته کشور را قرنطینه کرد تا سطح همه گیری کرونا کاهش یابد.

اما آیا آن عده از مسافران مترو یا اتوبوس که با زدن ماسک و شیلد و رعایت پروتکل های بهداشتی در تلاش هستند تا خود را از افتادن به دام کرونا نجات دهند از خطر ابتلا به این ویروس یاغی در امان خواهند بود؟

پاسخ اقلیما به این پرسش منفی است. چرا که برای رعایت پروتکل بهداشتی در سطح جامعه نیازمند تامین امکانات هستیم. در شرایطی که مرتب باید ماسک تعویض بشود بسیاری از مردم قدرت خرید ماسک را ندارند.

اقلیما شرایط اجرایی موجود را هم مناسب نمی بیند: ما قوانینی را برای اعمال پروتکل های بهداشتی تدوین می کنیم اما برای اجرای آن زیرساخت های لازم را در اختیار نداریم. ضمن اینکه مسوولان ما هم توجهی به نظرات کارشناسان ندارند. اگر بنا باشد پروتکل بهداشتی رعایت شود باید همه دستگاهها به گونه ای هماهنگ برای اجرایی شدن توصیه های ستاد کرونا بسیج شوند.

این محقق و مددکار اجتماعی که رعایت فاصله اجتماعی را در کشورمان چندان امکانپذیر نمی بیند درباره اینکه دیگر جوامع به ویژه کشورهای توسعه یافته چه تمهیداتی برای کاهش آسیب های کرونا در محیط های عمومی و وسایل حمل و نقل شهری اندیشیده اند باز بر وجود زیرساخت ها تاکید دارد: در بعضی از کشورها که زیرساخت های لازم فراهم است تمهیدات کافی برای اعمال قرنطینه و رعایت پروتکل های بهداشتی فراهم شده و در محیط های عمومی به شهروندان امکانات بهداشتی لازم داده می شود. در جوامع توسعه یافته روند کار به گونه ای است که کارکنان نهادها و سازمان های دولتی و خصوصی ماههاست به صورت دورکاری و مجازی در حال انجام کار هستند.

 

اقلیما در ادامه دست به مقایسه ای تطبیقی میان ایران با کشورهای توسعه یافته می زند و تلاش وزارت آموزش و پرورش برای برگزاری کلاس های مجازی را یادآور می شود و استدلال می کند ما زیرساخت های لازم برای اینکار را نداریم، بسیاری از خانواده های دانش آموزان قدرت خرید امکانات لازم برای فرزندانشان را ندارند، بسیاری از معلمان هم برای برگزاری کلاس های مجازی آموزش ندیده اند و در عمل مهارت کافی برای کنترل کلاس مجازی را ندارند، بنابراین چنین تدابیری در جامعه ما راه به جایی نخواهد برد.

وی البته این نکته را هم مطرح می کند که اگر حتی یک سال مدارس ما تعطیل باشند باز برای کشور مشکلی ایجاد نخواهد شد و اتفاق مهمی نخواهد افتاد و شمار زیاد فارغ التحصیل بیکار در جامعه گواه این امر است.