چه خسارت‌هایی را می‌شود مطالبه کرد؟

 در صورتی که خواهان با وجود طرح دعوی نتواند ادعای خود را ثابت نماید و حکمی علیه وی صادر شود پیروز در دعوی(خوانده)می تواند هزینه هایی را که بر وی تحمیل گردیده است مطالبه نماید.
در ادامه هزینه های قابل مطالبه توسط پیروز در دعوی(اعم از خواهان یا خوانده) از محکوم در دادرسی اجمالاً بیان می گردد:

 خساراتی که خواهان می تواند مطالبه نماید

•    اصل بر اینست که هر کدام از طرفین دعوی حقوقی(خواهان یا خوانده) می توانند خود شخصاً و به طور مستقیم در دادگاه حاضر شوند و نمی توان ایشان را مجبور به گرفتن وکیل دادگستری نمود؛حال اگر این شخص به وکیل مراجعه نموده باشد، در صورت پیروزی در دعوا می تواند حق الوکاله پرداختی به وکیل را از محکوم در دعوا(محکوم علیه) بخواهد، اما باید در نظر داشت که این امکان مطالبه نیز به میزانی است که وکیل مربوطه در قرارداد وکالت ،که به دادگاه ارائه نموده است قید نموده است.(معمولاً این مبلغ بسیار کمتر از مبلغ واقعی حق الوکاله می باشد)

•    اصل بر اینست که هرگاه خواهان ادعایی دارد و می خواهد آن را در دادگاه مطرح کند می بایستی هزینه دادرسی را در ابتدای امر پرداخت کند،مگر اینکه بتواند اعسار و عدم تمکن خود را از پرداخت مبلغ مزبور ثابت نماید که در این صورت موقتاً هزینه ای پرداخت نمی گردد،با این وصف و در صورتیکه خواهان حین طرح دعوا علاوه بر موضوع مورد مطالبه خود،محکومیت خوانده را به پرداخت هزینه دادرسی نیز خواسته باشد دادگاه علاوه بر محکومیت خوانده به اصل دعوی،وی را به پرداخت هزینه مزبور نیز محکوم می نماید.

•    ممکن است در طول رسیدگی ؛برای مثال ،دادگاه، اخذ نظر کارشناس را لازم بداند و یا اینکه خواهان در راستای اثبات ادعای خود ارجاع موضوع به کارشناسی را لازم بداند در این موارد، خواهان می بایستی هزینه های مربوط به آنها را پرداخت نماید،اما در صورت پیروزی در دعوا می تواند این هزینه ها را از خوانده محکوم (محکوم علیه) بگیرد.

•    اگر موضوع خواسته و ادعای خواهان مطالبه (خواستن) وجه نقد باشد، در صورت پیروزی در دعوا ، می تواند خسارت تاخیر در پرداخت آن را نیز از دادگاه مطالبه و دادگاه محکوم را به پرداخت آن نیز مکلف می نماید.

خساراتی را که خوانده می تواند بخواهد

وقتی شخصی علیه کسی ادعایی را مطرح می کند دادرسی عادلانه حکم می کند همانطور که خواهان حق اقامه دعوا دارد شخصی که علیه او ادعایی مطرح شده(خوانده)، نیز بتواند از خود دفاع نماید.

النهایه، ممکن است که خوانده با توجه به دفاعیاتش در دعوا پیروز شود.

•    همانطور که در بالا شرح آن گذشت خوانده نیز می تواند راساً در دادرسی شرکت کرده و تکلیفی به اخذ وکیل دادگستری وجود ندارد اما در صورت ورود وکیل در پرونده و دفاع و در نهایت صدور حکم به نفع خوانده دعوی،حق الوکاله وی به شرح مذکور در فوق قابل مطالبه می باشد.

•    گفتیم که دادرسی عادلانه ایجاب می کند که فرصت و امکان دفاع کردن برای طرفین وجود داشته باشد، هرگاه که خوانده در دادگاه حاضر شود، در صورت پیروزی می تواند هزینه های رفت و آمد خود به دادگاه و منافعی را که در این مدت می توانست به دست آورد (منافع ممکن الحصول) را از خواهان بخواهد.

•    ممکن است خواهان در دعوا مالی از خوانده را توقیف کرده باشد(تامین خواسته یا دستور موقت) و مجبور بوده باشد تا مالی از خود را برای توقیف به دادگاه بدهد.تا در صورتی که در دعوا پیروز نشد خوانده بتواند خسارت ناشی از توقیف مالش را از آن محل بردارد؛پس خوانده می تواند بعد از پیروزی در دعوا خسارت ناشی از توقیف مالش را از دادگاه بخواهد.

•    در صورتی که خوانده ادعای خواهان را بی اساس و واهی بداند، می تواند از دادگاه درخواست تامین دعوای واهی بنماید؛یعنی دادگاه خواهان را مجبور به دادن مالی می نماید تا در صورتی که وی در دعوا محکوم شد، خوانده خسارتش را از آن محل بردارد،در اینصورت خوانده می تواند خسارت وارده ناشی از طرح دعوای واهی و بی اساس خواهان را از آن محل بخواهد.

در مواردی که خواسته خواهان دعوی وجه نقد بوده و در نهایت پس از ختم رسیدگی و صدور حکم دادگاه مبنی بر مجکومیت خوانده دعوی به پرداخت مبلغ مزبور،مطالق قانون محکوم علیه(کسیکه حکم به ضرر وی صادر شده است)می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مبلغ مزبور را بدهد،دادگاه به ادعای مزبور رسیدگی می نماید و در صورت احراز آن متناسب با وضعیت متقاضی اعسار حکم به تقسیط می دهد اما در صورت رد ادعای وی،خوانده دعوای اعسار(محکوم له دعوای اصلی) می تواند خسارات وارد به خود را از مدعی اعسار(محکوم علیه دعوای اصلی) مطالبه کند.
 
نحوه مطالبه

خواهان می تواند ضمن ارائه دادخواست خود در مبنی بر مطالبه موضوع مورد ادعای خود، علیه خوانده، از دادگاه بخواهد که پس از احراز و شناسایی حقش، خوانده را نیز به پرداخت موارد گفته شده محکوم نماید، اما اگر به هر دلیلی این کار را نکرد می تواند بعداً با دادن دادخواست جداگانه و مستقل این موارد را از خوانده محکوم در دعوا مطالبه کند.

البته بهتر است خواهان موارد گفته شده را با تصریح به تمامی آن موارد بخواهد و از مطالبه کلی آنها خودداری نماید.

خوانده نیز می تواند همزمان با دفاع از خود در دادگاه و بدون نیاز به تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه و یا بعد از پیروزی در دعوا و با تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه، خسارات وارده بر خود را از خواهان مطالبه کند.

یاسر میرزا جعفری- کارشناس حقوقی