حداقل هزینه ماهیانه سفره خانوار
_ روزنامه جام جم نوشت: وضعیت زندگی شهروندان به‌خصوص تامین ابتدایی‌ترین نیاز‌های آن‌ها از جمله خوراک، پوشاک و مسکن افراد، شاید مهم‌ترین نیاز شهروندان برای ادامه حیات و زندگی باشد. در این میان مواد خوراکی با داشتن سهمی حدود ۴۰ درصد در سبد هزینه خانوار در کنار هزینه‌های مربوط به مسکن بخش قابل‌توجهی از درآمد خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. در یک‌سال اخیر و با توجه به افزایش همزمان هزینه تامین مواد خوراکی در کنار افزایش هزینه‌های تامین مسکن، فشار بسیار شدیدی به اقشار کم‌درآمد جامعه وارد شده است؛ فشاری که تقریبا سبک و نحوه زندگی این شهروندان را دستخوش تغییرات اساسی کرده است؛ تغییراتی که از تغییر محل زندگی آن‌ها تا نوع رژیم غذایی و تغذیه آن‌ها گسترش یافته است. حداقل مزد یک کارگر در سال ۹۹ در حالی چیزی حدود دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است که درآمد این قشر طی یک‌سال ثابت بوده، اما قیمت برخی از مواد خوراکی فقط طی شش ماه اول سال‌جاری بار‌ها دستخوش تغییر شده است؛ تغییراتی که باعث شده بخش قابل‌توجهی از افراد دارای درآمد ثابت، برخی از اقلام خوراکی را از سبد مصرفی خود حذف کنند.
با توجه به جمعیت بالای حداقل‌بگیران در جامعه که بخش قابل‌توجهی از آن را جامعه کارگری و مستمری‌بگیران تشکیل می‌دهند، بدون شک وضعیت معاش این قشر باید یکی از دغدغه‌های مهم دولتمردان باشد. جامعه کارگری و مستمری‌بگیران با لحاظ کردن بعد خانوار چیزی حدود دو‌سوم جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. اگر قرار باشد وضعیت معیشتی این قشر را با نرخ تورم بسنجیم، باید به آخرین نرخ تورم اشاره کنیم.
سبد معیشت به بیش از ۵ میلیون تومان رسیده است
افزایش هزینه‌های زندگی به‌خصوص هزینه‌های مربوط به تامین مسکن و اقلام خوراکی در یک‌سال اخیر در حالی به‌شدت افزایش یافته که اگر کارگران تمام آیتم‌های مزدی خود را به‌صورت کامل دریافت کنند ماهانه درآمدی حدود سه میلیون تومان خواهند داشت. این در حالی است که این مبلغ (ماهانه سه میلیون تومان) در شرایطی که سبد معیشت خانوار چیزی حدود پنج میلیون تومان تخمین زده می‌شود درنهایت تامین‌کننده فقط ۵۰ درصد از هزینه‌های زندگی یک خانوار چهار نفره است. در واقع هر خانوار چهار نفره برای تامین حداقل‌های یک زندگی، نیازمند درآمدی حدود شش میلیون تومان در ماه هستند.
این در حالی است که برخی از شهروندان نه تنها شغل ثابت و مشخصی نداشته و از همین حداقل حقوق نیز محروم هستند بلکه برخی از افراد به‌رغم شاغل بودن در بازار‌های غیر‌رسمی درآمدی به‌مراتب کمتر از حداقل حقوق مورد تایید وزارت کار دارند.
افزایش قیمت مواد خوراکی و حذف از سبد خانوار
در شرایطی که نقدینگی کشور به بیش از ۲۸۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده و مجموع تورم طی سال‌های ۹۷ و ۹۸ چیزی بیش از ۷۰ درصد بوده است، شاید بتوان گفت موضوع گرانی کالا و خدمات و گلایه مردم از افزایش قیمت‌ها در تمام بخش‌ها و حوزه‌ها از لوازم خانگی تا مواد غذایی و کالا‌های دیجیتال از هزینه‌های حمل و نقل تا درمان و آموزش و... به بخش جدا‌نشدنی در بحث‌ها و گپ‌های خانوادگی و دوستانه تبدیل شده است. در این میان مهم‌ترین بخشی که مردم هر‌روز با آن سر و کار دارند کالا‌های اساسی است. اخیرا صنایع غذایی ایران پژوهشی انجام داده که نشان می‌دهد در سه ماهه نخست سال ۹۹ بسیاری از خانوارها مصرف پروتیین حیوانی- گوشت قرمز و گوشت سفید- تخم‌مرغ و لبنیات را به‌طور کامل قطع کرده‌اند. این نظر‌سنجی به‌صورت تصادفی از ۲۲ هزار خانوار شهری و روستایی انجام شده است. این مرکز تحقیقاتی چندی پیش گزارش داده بود مصرف لبنیات از جمله شیر در خانواده‌های ایرانی چیزی حدود ۸۰ درصد کاهش یافته است.
ساده‌های گران‌قیمت
شاید اگر به زمان‌های نه‌چندان دور برگردیم وعده صبحانه یکی از ارزان‌ترین وعده‌های غذایی محسوب می‌شد. حتی وعده‌های ناهار و شام هم فشار زیادی روی دوش خانوارها نمی‌گذاشت. اما اکنون صبحانه یکی از گران‌ترین وعده‌های غذایی به حساب می‌آید. یک بطری شیر اکنون بین ۵۶۰۰ تا ۷۰۰۰ تومان قیمت دارد. هر بطری نیز برای مصرف چهار نفر کفایت می‌کند که اگر رقم مصرف‌کننده بر تعداد چهار تقسیم شود باید به ازای هر نفر ۱۴۰۰ تومان پرداخت شود. از دیگر اقلام لبنی که خانوار‌های ایرانی در وعده صبحانه مصرف می‌کنند پنیر است. کمترین قیمتی که برای این کالا در سوپرمارکت‌ها یافت می‌شود ۱۱ هزار تومان است. پنیر‌های ۴۰۰ گرمی برای خانوار‌های چهارنفره مصرف یک‌روزه دارد. این در حالی است که اگر مصرف ۱۰۰ گرم پنیر را برای هر وعده صبحانه برای هر نفر در نظر بگیریم با توجه به قیمت ۱۱ هزار تومانی پنیر ۴۰۰ گرمی، هزینه پنیر هر فرد برای صبحانه روزانه ۲۷۵۰ تومان خواهد شد. کره اخیرا با افزایش گرانی زیادی مواجه بوده به‌طوری‌که قیمت هر بسته کره ۱۰۰ گرمی از حدود ۴۰۰۰ تومان به ۸۰۰۰ تومان افزایش یافته است. اگر هر نفر روزانه ۲۵ گرم کره مصرف کند قیمت کره مصرفی برای هر فرد ۲۰۰۰ تومان خواهد بود. چای هم یکی از اقلام حذف‌نشدنی در صبحانه ما ایرانی‌هاست. درحال‌حاضر قیمت یک بسته چای خارجی نیم‌کیلویی ۶۵ هزار تومان است که با این حساب باید هر روز برای یک نفر ۷۵۰ تومان کنار گذاشت.
قیمت نان در یک‌سال اخیر تغییر چندانی نداشته است. براساس آخرین مصوبات ستاد تنظیم بازار درخصوص نان، قیمت نان‌بربری یارانه‌ای هزار تومان، سنگک یارانه‌ای ۱۲۰۰ تومان، تافتون یارانه‌ای ۵۵۰ تومان و لواش یارانه‌ای ۳۰۰ تومان است. قیمت همین نان‌ها در نانوایی‌های آزادپز به‌ترتیب ۱۵۰۰، ۱۸۰۰، ۸۵۰ و ۴۵۰ تومان تعیین شده‌است. اما در بیشتر نانوایی‌های سطح شهر بربری با قیمت بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان، سنگک بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان، تافتون ۹۰۰ تومان و لواش ۵۰۰ تومان عرضه می‌شود. درواقع یک صبحانه ساده تحت عنوان نان و کره قیمتی حدود ۲۶ هزار تومان خواهد داشت.
عدس‌پلوی ساده چند؟
اگر یک خانواده چهارنفره بخواهد در وعده ناهار عدس‌پلو بخورد، باید حداقل ۱۵۰ گرم عدس را خیس و آماده پخت کنند. قیمت عدس ۹۰۰ گرمی درحال‌حاضر چیزی حدود ۳۰ هزار تومان است. قیمت عدس مورد نیاز برای ناهار این خانواده حدود ۵۰۰۰ تومان خواهد بود. قیمت برنج خارجی در بازار نیز چیزی حدود ۲۲ هزار تومان است. برنج مورد نیاز برای ناهار یک خانواده چهارنفری چیزی حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ گرم است. یعنی مصرف یک وعده برنج خارجی برای این خانوار چیزی حدود ۱۳ تا ۱۵ هزار تومان آب می‌خورد. برنج و عدس مورد نیاز برای پخت این غذا بدون محاسبه هزینه روغن (قیمت یک بطری روغن ۸۰۰ گرمی ۸۶۰۰ تومان است که برای پخت غذا حداقل باید از ۵۰ گرم آن استفاده کرد) چیزی حدود ۱۸ تا ۲۰ هزار تومان خواهد شد. این در حالی است که این عدس‌پلو بدون کشمش و گوشت چرخ‌کرده باشد.
گرانی گوشت و جایگزین‌های آن
گوشت قرمز در سال گذشته با رشد قیمتی عجیبی مواجه شد. به طوری‌که قیمت شقه گوسفندی به طور متوسط به ۱۴۰ هزار تومان رسید. این در حالی بود که واردات گوشت گوسفندی و گرم در کنار نهاده‌های دامی با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور می‌شد. تخصیص ارزی که البته هرگز خودش را در قیمت نهایی گوشت نشان نداد، به نحوی که ستاد تنظیم بازار کشور تصمیم گرفت ارز ترجیحی واردات گوشت را حذف کند. در پاییز سال گذشته بود که قیمت گوشت به حدود ۹۵ هزار تومان کاهش یافت. از سال گذشته تاکنون قیمت گوشت تغییر چندانی نداشته، اما هزینه‌های دیگر آن‌قدر رشد داشته است که برخی خانوارها، گوشت را از سبد مصرفی خود کنار گذاشتند. وقتی گوشت گران شد، برخی خانوارها اقلامی مانند تن ماهی و قارچ را جایگزین این کالا کردند.
قیمت شقه گوسفندی در حال حاضر حدود ۱۰۵ هزار تومان است، اما بسیاری از خانوارها توان خرید آن را ندارند. وزن یک شقه گوسفندی بین ۱۰ تا ۱۵ کیلوست که خانوارها باید رقمی حدود یک‌میلیون تا یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای خرید آن بپردازند. اگر خانوارها بخواهند گوشت را به صورت کیلویی دریافت کنند باید حداقل ۱۲۰ هزار تومان بپردازند. از این رو بسیاری از خانوار‌هایی که درآمد حداقلی داشته و اصطلاحا سرپرست خانوار حداقل بگیر است در دو سال اخیر عملا گوشت را از سفره خود حذف و درنهایت خوشبینی تن ماهی، قارچ و سویا را جایگزین مصرف گوشت کرده‌اند. این در حالی است که قیمت قارچ ۴۰۰ گرمی در طول یک‌سال گذشته از ۹۵۰۰ تومان به ۱۴۵۰۰ تومان افزایش یافته است. تن ماهی نیز که ابتدای سال گذشته به طور متوسط قیمتی حدود ۱۰ هزار تومان داشت در تابستان همان سال به حدود ۱۸ هزار تومان رسید.
هزینه یک شام ساده
سیب‌زمینی تخم‌مرغ، یکی از ساده‌ترین و ارزان‌ترین غذا‌های ممکن است. حالا با پرواز قیمت تخم‌مرغ به هر شانه ۳۸ هزار تومان، هر عدد تخم‌مرغ در برخی از مغازه‌ها با قیمت ۱۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد. اگر در وعده شام هر نفر دو عدد تخم‌مرغ مصرف کند یک خانواده چهار نفره برای تهیه تخم‌مرغ مورد نیاز خود باید چیزی حدود ۱۲ هزار تومان هزینه کند. قیمت هر کیلو سیب‌زمینی نیز ۴۵۰۰ تومان قیمت دارد. یعنی یک خانوار چهارنفره برای تهیه یک وعده شام ساده (سیب‌زمینی و تخم‌مرغ) بدون محاسبه هزینه نان باید چیزی حدود ۱۷ هزار تومان هزینه کنند.