الگوبرداری از راهکار گذشتگان برای شکست کرونا

_ایمنا نوشت: تاریخ جهان شاهد تجربیاتی از همه‌گیری‌های ناخوشایند و مرگباری بوده که با شیوع گسترده خود باعث وقایع تلخ بسیاری شده‌اند، بیماری‌های واگیرداری که از یک نقطه شیوع یافته و به سرعت مرز‌های منطقه‌ای، شهری، کشوری و حتی قاره‌ای را طی کرده و در سراسر جهان گسترش یافتند. با این‌حال بشر گونه‌ای پایدار است که علی‌رغم فراگیری جهانی بیماری‌های ویرانگری همچون طاعون خیارکی و پاندمی آنفلوانزا ۱۹۱۸ در طول قرن‌های متوالی موفق شده است با استفاده از استراتژی‌های مهم بقا، با شرایط شیوع بیماری‌ها سازگار شود که در ادامه با پنج مورد از این سازگاری‌ها آشنا می‌شویم:

قرنطینه
قرنطینه (quarantine)، کلمه‌ای است که از واژه ایتالیایی quarantine به معنای "دوره ۴۰ روزه" گرفته شده است. اولین قرنطینه‌ای که به‌عنوان راهکاری برای مهار یک بیماری فراگیر جهانی در طول تاریخ بکار گرفته شده، قرنطینه بندر راگوسا (دوبروونیک امروزی) محسوب می‌شود که در تاریخ ۲۷ ژوئیه سال ۱۳۷۷ میلادی و هم‌زمان با فراگیری طاعون بوبونیک یا مرگ سیاه به صورت قانون در این کشور پیاده‌سازی شد. در این قانون تصریح شده بود "کسانی که از مناطق آلوده به طاعون می‌آیند نباید وارد [راگوسا]یا منطقه شوند مگر اینکه به‌منظور کنترل و دفع عفونت یک ماه در جزیره Mrkan یا در شهر کاواتات بمانند. پزشکان آن دوره دریافته بودند که با جداسازی افراد می‌توان گسترش مرگ سیاه را کاهش داد. در قرن بیستم نیز قرنطینه نقش بسزایی در واکنش شهر‌های آمریکایی به شیوع پاندمی آنفلوانزا در سال ۱۹۱۸ یا آنفولانزای اسپانیایی (پس از بازگشت سربازان از جنگ جهانی اول) ایفا کرد بدین ترتیب که نیروی دریایی قبل از ورود به سانفرانسیسکو، در این شهر و سنت لوئیس اجتماعات اجتماعی ممنوع و تئاتر‌ها و مدارس تعطیل شدند و فیلادلفیا به یک نمونه آزمایشی برای سنجش باید‌ها و نباید‌هایی تبدیل شد که در این دوران و برای عبور از بحران تأثیرگذار بودند.

فاصله‌گذاری اجتماعی
کووید -۱۹ اولین بیماری فراگیری نیست که در ایتالیا گسترش یافته است. در فاصله سال‌های ۱۶۲۹ تا ۱۶۳۱ که طاعون ایتالیایی این کشور را فرا گرفت، شهروندان مرفه و ثروتمند ناحیه توسکانی در این کشور برای فروش غذا و نوشیدنی بدون ورود به خیابان‌های آلوده شهر از راهکاری ابتکاری بهره بردند. در طی این اقدام فروشندگان در دیوار خانه یا مغازه خود یک پنجره باریک و کوچک که اکثراً جایگاه طاقچه‌مانند کوچکی برای قرار گرفتن ظرف در آن تعبیه شده بود ایجاد کردند و غذا‌ها و آبمیوه‌ها را از طریق آن به خریداران تحویل می‌دادند. در قرن هفدهم فروشندگان مواد غذایی در زمان دریافت وجه، از سرکه به‌عنوان ماده ضدعفونی‌کننده استفاده می‌کردند. در آن زمان بیش از ۱۵۰ پنجره با این ماهیت در فلورانس ایجاد شد که امروزه پس از گذشت ۴۰۰ سال، مجدداً با شیوع کووید -۱۹ احیا شدند تا مردم بتوانند از طریق آن قهوه، بستنی یا ژلاتو خریداری کنند.

استفاده از ماسک
در دوران شیوع طاعون، پزشکان معالج با اعتقاد به نظریه میاسما مبنی بر شیوع آلودگی بیماری‌هایی هم‌چون وبا و طاعون سیاه به‌دلیل بخار‌ها یا بوی بد ناشی از پوسیدن مواد آلی، از ماسک‌هایی بلند و منقار مانند که اغلب با گیاهان معطر پر شده بود استفاده می‌کردند. البته بهره بردن از این نوع ماسک‌ها ایده صحیحی محسوب می‌شود چراکه این منقار با ایجاد نوعی فاصله اجتماعی میان بیمار و پزشک و تا حدی پوشاندن دهان و بینی از انتقال بیماری از بیمار به آن‌ها پیشگیری می‌کرد.
در طول فراگیری آنفلوآنزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸، ماسک‌ها وسیله اصلی جلوگیری از شیوع عفونت در میان مردم شدند. پس از آن در سپتامبر همین سال استفاده از ماسک در سانفرانسیسکو اجباری شد و در صورت سرپیچی از آن، افراد با جریمه نقدی، حبس و تهدید به چاپ نام خود در روزنامه‌ها به‌عنوان "وظیفه نشناسان در زمینه استفاده از ماسک" (mask slackers) روبرو شدند. در آن دوره روزنامه‌ها همچنین دستورالعمل‌هایی برای دوختن ماسک در خانه را چاپ کردند.

شستن دست‌ها و ضدعفونی کردن سطوح
هر چند امروزه شستن مکرر دست‌ها برای کاهش شیوع بیماری به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های بهداشتی پذیرفته شده است، در اوایل قرن بیستم کمی تازگی داشت. به‌منظور تشویق عموم مردم نسبت به انجام این عمل، تعبیه سرویس‌های بهداشتی در طبقات هم‌کف اولین راهکار‌هایی محسوب می‌شد که در برابر میکروب‌هایی که توسط افراد ناقل یا بیمار به خانه آورده می‌شدند از خانواده محافظت می‌کرد چرا که پیش از آن افرادی که به خانه وارد می‌شدند باید مسافتی را طی می‌کردند تا به سرویس‌های بهداشتی برسند و بدین‌ترتیب میکروب‌های همراه با خود را در سراسر خانه پخش می‌کردند حال آنکه وجود دستشویی در طبقه همکف شستن دست‌ها را پس از بازگشت به خانه آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این استفاده از رنگ سفید برای کاشی‌کاری بیمارستان‌ها، سرویس‌های بهداشتی و اماکن عمومی نیز جنبه بهداشت و سلامتی دارد، زیرا کاشی‌های سفید به راحتی تمیز می‌شوند و وجود هرگونه جرم و آلودگی روی آن‌ها کاملاً مشخص است.

برگزاری کلاس‌های آموزشی در هوای تازه
هر چند در حال حاضر مبحث برگزار شدن یا نشدن کلاس‌های آموزشی به‌صورت حضوری موضوعی بسیار پیچیده و پر گفتگوست، اما نیمسال تحصیلی ۲۰۱۹-۲۰۲۰ تنها سالی نیست که مدارس و دانشگاه‌ها را با این چالش مواجه کرده است. در سال ۱۶۶۵ نیز دانشجویان به‌دنبال شیوع طاعون خیارکی به منازل خود فرستاده شدند. آیزاک نیوتن جوان در خلال همین تعطیلات بود که موفق به کشف قانون جاذبه شد. در سال ۱۹۰۰ نیز به‌منظور مهار شیوع سل که روزانه جان ۴۵۰ آمریکایی (اکثراً کودکان) را می‌گرفت از تشکیل کلاس‌ها در فضای باز بهره گرفته شد. پس از آن آلمان پیشگام تأسیس مدارسی در فضای باز شد و تا سال ۱۹۱۸ بیش از ۱۳۰ شهر در آمریکا از این ایده پیروی کردند. این تغییرات همچنین باعث شد که برنامه‌ریزان شهری به‌منظور ارتقای سلامت عمومی در طراحی‌های خود از فضا‌های سبز بیشتری بهره ببرند. در جریان موج دوم شیوع آنفولانزای اسپانیایی در پاییز ۱۹۱۸ نیز مدارس دولتی شهر‌های شیکاگو و نیویورک باز ماندند و دانش‌آموزان را تشویق کردند که تا پایان همه‌گیری خانه‌های شلوغ و اکثراً آلوده خود را به مقصد ساختمان‌های تمیز و بزرگ مدارس موجود در هوای باز که همیشه تیمی برای معاینه و رسیدگی به آن‌ها وجود دارد ترک کنند.