«آغاز روشنایی آینه»، نقطه اوج تاریخ مرثیه سرایی مذهبی
- کتاب «آغاز روشنایی آینه»، که به همراه بخش‌هایی درباره این سروده در قالب کتاب با همبن نام منتشر شده است. استاد بهاءالدین خرمشاهی در نوشتاری که در اول تیرماه سال ۱۳۸۷ مرقوم داشته این ترکیب بند را «نقطه اوج و عطفی در یک هزاره تاریخ مرثیه سرایی مذهبی و شعر عاشورایی در ادب فارسی» دانسته است.
به اعتقاد او «غزل‌های این ترکیب بند، صلابت کهن دارد و طراوت نو.» حمیدرضا شکارسری هم درباره این ترکیب بند نوشته است: «واژه هایی، چون «غم»، «حقیقت»، «سیاهی»، «زیبایی»، «شکوه» و ... ترکیب موردنظر را به بیانیه‌ای مستقیم، اما هنرمندانه و پر شور و تاثیرگذار بدل نموده اند که فایده مندی آن انکار ناپذیر است.»
این نقد و نظر‌ها همراه با نقد و نظر‌هایی از سید صدرالدین قوام شیرازی، محمد یزدانپرست و مرتضی امیری اسفندقه درباره این ترکیب بند، در کتاب حاضر ارائه شده است. «آغاز روشنایی آینه» شامل ترکیب بندی ۱۵ بندی است که پیش از این بند‌هایی از آن با نام موقت «از گلوی غمگن فرات» در نیمه فروردین ۸۷ در روزنامه اطلاعات منتشر شده بود. در کتاب حاضر موسوی گرمارودی عنوان ترکیب بند را تغییر داده و در بخش مستقلی تمام نقد و نظر‌هایی که درباره این شعر مطرح شده را آورده است که از جمله آن‌ها میتوان به "نگاهی به شعر آیینی جدید گرمارودی" از بهاءالدین خرمشاهی، «حریر و حماسه» از محمد یزدان پرست، «زنگ اول در کلاس از گلوی غمگن فرات» از مرتضی امیری اسفندقه، «در غیاب من» از حمیدرضا شکارسری و «نقدی کوتاه بر بند اول در گلوی غمگن فرات» از شهیدی اشاره کرد.
در این کتاب، اما میتوان بخش‌هایی دیگر را هم مطالعه کرد که به نوعی بیانگر نوع نگاه شاعر به شعر آئینی است. در همین راستا نوشتار موسوی گرمارودی بر چگونگی شعر عاشورایی در گذر زمان و در دوران‌های مختلف و اشاره به شاعرانی که در موضوع عاشورا سروده‌هایی داشته اند، با محوریت نگاه به شعر عاشورایی «باز این چه شورش است» محتشم کاشانی و نگاهی به شعر زندهیاد سیدحسن حسینی با نام "شاعری در تصرف شعر" و همچنین شعر‌های آیینی زنده یاد قیصر امین پور دارد.