- عصر ایران به نقل از «هلث‌لاین» نوشت: «سطوح کم آهن در بدن شرایطی شایع است و می‌تواند موجب علائم ناخوشایندی مانند خستگی، تمرکز ضعیف و ابتلای مکرر به بیماری شود. با این وجود، کمبود آهن، به‌ویژه در مراحل اولیه آن، همواره به‌راحتی قابل تشخیص نیست.

مکمل های آهن گزینه خوبی برای مقابله با کمبود این ماده مغذی هستند؛ به ویژه اگر تغییرات در رژیم غذایی به‌تنهایی برای بهبود این شرایط کافی نباشند.

علائم سطوح کم آهن

همان گونه که پیشتر اشاره شد، سطوح کم آهن شرایطی شایع است. در صورت عدم درمان، این کمبود ممکن است به بروز شرایطی جدی‌تر به نام کم خونی فقر آهن منجر شود.

کم خونی فقر آهن به شرایطی گفته می شود که گلبول های قرمز سالم کافی در خون وجود ندارند. در نتیجه، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

- خستگی

- کمبود انرژی

- تنگی نفس

- دشواری در تمرکز

- ابتلای مکرر به بیماری

- دشواری در تنظیم دمای بدن یا احساس سرما

- پوست رنگ پریده

- تپش قلب

- سردرد

- شنیدن صدای زنگ، هیس یا وزوز درون سر

- خارش

- زبان دردناک یا دشواری در بلع

- تغییرات در احساس مزه غذاها

- ریزش مو

- هوس خوردن مواد غیر غذایی مانند یخ یا خاک که به نام اختلال پایکا یا هرزه‌خواری نیز شناخته می شود

- زخم های باز دردناک در گوشه های دهان

- ناخن های قاشقی شکل

- نیاز غیر قابل کنترل تکان دادن پاها که به نام سندرم پای بی قرار نیز شناخته می شود

اگر هر یک از این علائم را تجربه می کنید، برای بررسی دقیق شرایط خود به پزشک مراجعه کنید.

به خاطر داشته باشید که این علائم به طور معمول زمانی که سطوح کم آهن به کم خونی فقر آهن تبدیل شده است، بیشتر مشهود می شوند. از این رو، شما ممکن است با سطوح کم آهن در بدن بدون تجربه هیچ یک از علائم، به ویژه در مراحل اولیه کاهش سطوح آهن مواجه باشید.

آزمایش منظم سطوح آهن می تواند روش خوبی برای تشخیص و درمان سطوح کم این ماده معدنی پیش از تبدیل شدن آن به کم خونی فقر آهن باشد.

چه زمانی مکمل های آهن ممکن است مفید باشند؟  

مکمل های آهن می توانند سطوح کم آهن را بهبود بخشیده یا کم خونی فقر آهن را درمان کنند. نتایج استفاده از آنها می تواند سریع‌تر از مداخلات غذایی نمایان شود و اغلب به عنوان روش درمان در نظر گرفته می شوند.

مکمل ها می توانند برای افرادی که مستعد سطوح کم آهن هستند، به ویژه اگر قادر به حفظ سطوح سالم آهن از طریق رژیم غذایی نیستند، مفید باشند که از آن جمله می توان به افراد زیر اشاره کرد:

- زنان باردار

- نوزادان و خردسالان

- زنانی که قاعدگی های سنگین را تجربه می کنند

- افرادی که به طور مکرر خون اهدا می کنند

- افراد مبتلا به سرطان

- افراد مبتلا به اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک، کولیت زخمی یا بیماری کرون

- افرادی که عمل جراحی معده را پشت سر گذاشته اند

- افراد مبتلا به نارسایی قلبی

- افرادی که داروهای کاهنده آهن مصرف می کنند، مانند آنهایی که برای کاهش اسید معده استفاده می شوند

- افرادی که به طور منظم در ورزش های سنگین شرکت می کنند

- افرادی که یک رژیم غذایی گیاهخواری یا وگان را دنبال می کنند

- افراد مبتلا به اختلالات خون مانند تالاسمی یا کم خونی سلول داسی شکل

- افراد معتاد به الکل

ذکر این نکته اهمیت دارد که مصرف غیرضروری مکمل های آهن می تواند به سلامت فرد آسیب برساند، تا حدودی به دلیل این که حاوی دوزهای بالای آهن هستند، که می تواند مشکلات گوارشی و کاهش جذب مواد مغذی دیگر در دستگاه گوارش را به همراه داشته باشد.

همچنین، مصرف غیرضروری مکمل های آهن ممکن است موجب آسیب سلولی شود و در موارد شدید به نارسایی اندام، کما، یا مرگ منجر می شود. عوارض جانبی منفی می توانند در هر فردی رخ دهند اما به طور ویژه در کودکان کشنده به نظر می رسد.

از این رو، همواره پیش از مصرف مکمل های آهن به ویژه توسط کودکان، سطوح آهن بدن فرد باید بررسی شود و با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید. همواره دوز توصیه شده توسط پزشک را مصرف کنید.

انجام آزمایش برای سطوح کم آهن

آزمایش خون یکی از بهترین روش ها برای تشخیص سطوح کم آهن یا کم خونی فقر آهن است زیرا تشخیص این شرایط تنها بر اساس علائم می تواند دشوار باشد.

یک روش مکمل در نظر گرفتن میزان آهن دریافتی از رژیم غذایی و مکمل و مقایسه آن با میزان مصرف توصیه شده برای آهن است.

مراحل کمبود آهن

سطوح کم آهن به طور معمول طی این مراحل به کم خونی فقر آهن تبدیل می شود:

کمبود آهن خفیف. این شرایط به ذخایر کم آهن با سطوح فریتین بین ۱۰ تا ۳۰ میکروگرم در لیتر، تعداد گلبول های قرمز عادی خون با هموگلوبین بیشتر ۱۲ گرم در دسی لیتر و هماتوکریت بیشتر ۳۶ درصد برای زنان و ۴۱ درصد برای مردان گفته می شود.

کمبود آهن عملکردی خفیف. این شرایط به ذخایر آهن تخلیه شده با سطوح فریتین کمتر از ۱۰ میکروگرم در لیتر، تعداد گلبول های قرمز عادی خون با هموگلوبین بیشتر از ۱۲ گرم در دسی لیتر و هماتوکریت بیشتر از ۳۶ درصد برای زنان و ۴۱ درصد برای مردان گفته می شود.

کم خونی فقر آهن. این شرایط به ذخایر آهن تخلیه شده با سطوح فریتین کمتر از ۱۰ میکروگرم در لیتر، تعداد گلبول های قرمز خون عادی کمتر از محدوده عادی با هموگلوبین کمتر از ۱۲ گرم در دسی لیتر و هماتوکریت کمتر از ۳۶ درصد برای زنان و ۴۱ درصد برای مردان گفته می شود.

بهترین آزمایش ها برای تشخیص وضعیت آهن بدن

آزمایش های هموگلوبین و هماتوکریت به طور معمول برای غربالگری کمبود آهن استفاده می شوند. اما این آزمایش ها به طور معمول تنها کم خونی فقر آهن و نه مراحل اولیه کاهش سطوح آهن را تشخیص می دهند.

تشخیص مراحل اولیه کاهش سطوح آهن مفید است زیرا اجازه می دهد بلافاصله چه از طریق تغییرات رژیم غذایی یا مصرف مکمل ها به مشکل رسیدگی شود، به جای آن که پیشرفت کرده و به کم خونی فقر آهن تبدیل شود.

سرم فریتین اخیرا به عنوان مقرون به صرفه‌ترین و کارآمدترین آزمایش برای تشخیص کمبود آهن، به ویژه در مراحل اولیه آن در نظر گرفته شده است.

افزون بر آزمایش های هموگلوبین و هماتوکریت می توانید از پزشک خود درخواست کنید تا آزمایش سطوح فریتین را نیز تجویز کند.

هر چد وقت یکبار باید آزمایش دهید؟

افرادی که سابقه سطوح کم آهن را ندارند ممکن است انجام آزمایش یک بار در سال را به عنوان روشی برای تشخیص کمبود آهن بالقوه در مراحل اولیه مد نظر قرار دهند.

با مصرف مکمل های آهن، بهبود در هموگلوبین ممکن است طی چهار هفته مشهود باشد. با این وجود، به طور کلی حداقل سه ماه طول می کشد تا سطوح هموگلوبین به حالت عادی باز گردد و گاهی اوقات حتی به مدت زمان بیشتری برای احیای سطوح فریتین نیاز است.

از این رو، افرادی که مکمل های آهن را برای درمان کمبود آهن مصرف می کنند برای آزمایش دوباره سطوح هموگلوبین و فریتین باید حداقل سه ماه پس از آغاز درمان صبر کنند.

برخی افراد واکنشی به مکمل های آهن خوراکی نشان نداده یا عوارض جانبی ناشی از مصرف آنها را تجربه می کنند. آنها ممکن است نیازمند روش های درمان دیگر باشند.

اگر به کم خونی فقر آهن مبتلا هستید و بهبود در علائم خود طی چهار تا هشت هفته نخست مصرف مکمل را شاهد نبودید، آزمایش دوباره سطوح هموگلوبین برای بررسی این که به درمان پاسخ می دهید یا خیر را مد نظر قرار دهید.

• بیشتر بخوانید:

• فقر آهن از طریق رژیم غذایی درمان نمی‌شود