ضربه مهلک کرونا به سینمای ایران
- روزنامه جام جم نوشت: فارغ از جنبه‌های هنری، آنچه باعث حیات و بقای سینما می‌شود وجه اقتصادی آن است. بخش مهمی که با ظهور پدیده بی‌سابقه‌ای به نام کرونا ضربات سهمگینی خورد و با ادامه این روند، احتمالا تا مدت‌ها کمر راست نخواهد کرد. توقف تولید پروژه‌های مختلف سینمایی و تلویزیونی، تعطیلی طولانی‌مدت سالن‌های سینما و تعدیل و اخراج برخی پرسنل ناوگان نمایشی کشور، بیکاری و مشکلات اقتصادی و معیشتی تعداد زیادی از سینماگران و خسارات مالی فراوان و چندین میلیادری به صنعت سینما، از جمله بحران‌هایی است که سینمای ایران با آن مواجه است و حتی تصمیمات و حمایت‌های مالی سازمان سینمایی در قالب اعطای وام و حتی پرداخت بدهی سینماداران به صاحبان آثار سینمایی و تمهیداتی از این قبیل نیز جبران کامل خسارات را نمی‌کند.
ضربه به اکران
گرچه اکران آنلاین تا حدودی به‌عنوان راهکاری برای برون‌رفت از این بحران، پیشنهاد و اجرایی شده، اما سازندگان آثاری که فیلم‌های در نوبت نمایش آنها ظرفیت‌های بالایی برای فروش دارد، میلی به حضور در اکران آنلاین ندارند و کماکان به انتظار بهبود شرایط اکران سینما می‌مانند. موردی که ظاهرا فعلا نباید منتظر آن باشیم. در بخش توزیع و نمایش سینمای ایران، به‌هیچ‌وجه حال و روز خوشی ندارد و کرونا، تاثیر منفی و غیرقابل انکاری بر آن گذاشته است.
افت کمی نمایش فیلم
از شروع تعطیلی سالن‌های سینما در اوایل اسفند سال قبل و با ادامه دارشدن طولانی و حدودا چهارماه آنها، سازوکار اکران در سینما دستخوش تغییر شد و نظم و نظام نمایش فیلم‌ها را به‌هم زد.
سینمای ایران در سال ۹۹ بخش مهمی از فصول طلایی اکران و نوبت نمایش فیلم‌ها از جمله اکران عید نوروز و تابستان را از دست داده و توقع هم نمی‌رود که دست‌کم تا چند ماه آینده و حتی برچیده شدن احتمالی بساط کرونا، شرایط برای اعتمادسازی کامل مردم و فعالیت معمولی سالن‌های سینما فراهم شود و اکران فیلم‌ها به روال همیشگی برگردد.
مقایسه تعداد فیلم‌های اکران شده سال قبل با امسال، به‌خوبی بیانگر حال ناخوش سینما در سال کرونایی ۹۹ است. اگر فیلم‌های گروه سینمایی هنر و تجربه را درنظر نگیریم و به سینمای حرفه‌ای و اکران رایج بسنده کنیم، سال ۹۸، ۶۱ فیلم در سالن‌های سینما اکران شد. البته این میزان فیلم می‌توانست، بیشتر از این تعداد هم باشد، اما شروع شیوع کرونا، سینمای ایران را عملا از اسفند سال قبل تعطیل کرد.اما امسال و در حالی‌که در آستانه ششمین ماه سال هستیم و از ظرفیت اکران آنلاین هم استفاده شده، تنها ۲۲ فیلم به نمایش درآمده‌اند.
همین افت کمی فیلم‌های اکران امسال نسبت به سال قبل، حکایت از تفاوت فاحش مخاطبان و میزان فروش فیلم‌ها در سال‌های ۹۸ و ۹۹ دارد و بخش عمده‌ای از ضرر و زیان و خسارات مالی صنعت سینمای ایران، مربوط به همین مورد است. میزان مجموع فروش فیلم‌های سال ۹۹ در اکران، به سختی به پنج میلیارد تومان می‌رسد یا با ارفاق از این رقم عبور می‌کند.
تنها امید‌های اکران تا اینجا شنای پروانه و خوب بد جلف ۲؛ ارتش سری بودند که مجموع فروش آنها به سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در گیشه سال ۹۹ رسید. این‌که می‌گوییم گیشه سال ۹۹، چون خوب بد جلف، چند روزی هم پیش از کرونا و آخر بهمن سال ۹۸ اکران شد که در آن مقطع چند روزه، حدود سه میلیارد تومان فروخته بود. تازه این وضعیت دو فیلمی است که انتظار می‌رفت در شرایط عادی و غیرکرونایی، به فروش‌های خیره‌کننده‌ای دست پیدا کرده و برخی رکورد‌ها در گیشه را جابه‌جا کند.
برآورد تقریبی خسارات وارده به صنعت سینمای ایران، دست‌کم ناگزیر به مقایسه چشمی فروش کمی بیش از پنج میلیارد تومانی سال ۹۹ و میزان فروش حدودا ۳۰۰ میلیارد تومانی (فروش دقیق ۰۰۰/ ۴۶۷/۴۳۷/۹۹۳/۲ ریال) سال ۹۸ هستیم. البته این رقم ناچیز و بسیار مختصر مربوط به این برهه زمانی است و باید منتظر آمار فروش دیگر فیلم‌های سینمایی تا پایان سال باشیم؛ هرچند بعید است با توجه به ادامه روند کرونا، اتفاق ویژه و معجزه‌ای در گیشه رخ دهد و اکران کم‌رمق و ویروسی امسال، نای چندانی برای فروش خوب داشته باشد.
دشواری تولید
به جز وضعیت مبهم و بلاتکلیف عرضه توزیع و اکران فیلم، شرایط تولید هم بغرنج است. در مقطعی و در پی نامه ستاد ملی مدیریت کرونا، رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینما دستور تعطیلی پروژه‌های سینمایی را ابلاغ کرد. مدتی هم خبری از تشکیل جلسات شورای پروانه ساخت و صدور مجوز تولید نبود. اما از جایی به بعد، هم صدور پروانه ساخت از سر گرفته شد و هم برخی پروژه‌ها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی یا دست‌کم شعار این موضوع، کلید خوردند یا فیلمبرداری‌شان از سر گرفته شد.
فارغ از این‌که باتوجه به ادامه شیوع کرونا، چقدر امکان و ظرفیت نمایشی وجود دارد و چطور و چه زمانی این حجم از تولیدات و خروجی پروانه ساخت‌ها، اکران خواهند شد، کماکان روند صدور مجوز ساخت فیلم پابرجاست و فیلم‌ها وارد پیش‌تولید و مرحله فیلمبرداری می‌شود. با این حال کرونا، تاثیر خود را در این بخش هم گذاشته و خسارات زیادی به بار آورده است.
بلاتکلیفی جشنواره فیلم فجر
یکی دیگر از تاثیرات کرونا در سینما، لغو برگزاری جشنواره‌ها یا تعویق آنها به زمانی دیگر است. سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر که قرار بود اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت امسال برگزار شود، به سال بعد موکول شد و خبر‌های چندان امیدوارکننده‌ای هم از برگزاری جشنواره‌های فیلم کوتاه تهران و سینماحقیقت شنیده نمی‌شود.