گفتن «نمی دانم»، نشانه شجاعت یا مایه خجالت؟!

- روزنامه خراسان نوشت: برای بسیاری از ما، گفتن «نمی‌دانم» کار آسانی نیست. گاهی از اعلام این‌که از مسئله‌ای اطلاع نداریم، خجالت می‌کشیم و گاهی فکر می‌کنیم اگر بگوییم جواب سوالی را نمی‌دانیم، اعتبارمان زیر سوال می‌رود و دیگر کسی ما را جدی نخواهد گرفت.

بخشی از ماجرا هم البته شاید به فرهنگ عمومی ما باز می‌گردد؛ این‌که در مقام شنونده، وقتی از کسی سوالی می‌کنیم، شنیدن نمی‌دانم برایمان دلپذیر نیست. هرچه هست، اگر بدانیم همین جواب کوتاه و اعلام بی‌اطلاعی از موضوعی در طولانی مدت چه قدر فایده برایمان دارد، شاید دفعه بعد راحت‌تر بگوییم نمی‌دانم. در ادامه به تعدادی از این فواید اشاره خواهد شد تا این بار بعد از شنیدن سوالی که جوابش را نمی‌دانیم، با خیال آسوده‌تری به طرف مقابل‌مان بگوییم: «نمی‌دانم»

۱- اعتبارمان نزد بقیه افزایش می‌یابد

بسیاری از افراد تصور می‌کنند برای کسب اعتماد بقیه در محیط کاری یا زندگی روزانه، باید به تمام سوالات جواب بدهند. البته این تصور اشتباه نیست؛ هرچه ما دانش بیشتری داشته باشیم، قابل اعتمادتر هم خواهیم بود، اما مشکل آن جاست که در عمل ما امکان پاسخ درست دادن به تمام سوالات را نداریم! پس وقتی تلاش می‌کنیم به همه سوالات جوابی بدهیم، در عمل تعدادی از پاسخ‌هایمان اشتباه خواهد بود و این مسئله اعتبار ما را کاهش می‌دهد. پس به جای پاسخ غلط دادن، از گزینه «نمی‌دانم» راحت‌تر استفاده کنید و مطمئن باشید به این ترتیب اعتبار بیشتری نزد دیگران کسب خواهید کرد.

۲- از قضاوت نادرست ما جلوگیری می‌کند

بررسی‌ها نشان می‌دهد وقتی ما به جای گفتن نمی‌دانم، گزاره‌ای اشتباه را بیان می‌کنیم، در طول زمان و با تکرار چند باره آن گزاره، کم‌کم خودمان آن را باور خواهیم کرد. شاید به نظر شما عجیب باشد، اما این اتفاق حتی می‌تواند در زمینه مسائل علمی نیز بیفتد. در بررسی‌ها مشخص شده است، زمانی که افراد تصور اشتباهی درباره موضوعی دارند و آن را با دیگران در میان می‌گذارند، بعد از مدتی اعتقادشان به گزاره بیان شده افزایش می‌یابد و ممکن است حتی تصور کنند، این گزاره غلط را (که صرفا از تخیل خودشان نشئت گرفته) جایی خوانده‌اند! باورش سخت است، اما این اتفاق می‌افتد و باید جلوی آن، گرفته شود.

۳- انگیزه ما برای یادگیری را تقویت می‌کند

زمانی که شما ندانستن موضوعی را به زبان بیاورید، در مقایسه با وقتی که تنها در ذهن خودتان، می‌دانید از مسئله‌ای اطلاع ندارید، تفاوت زیادی وجود دارد. به زبان آوردن این‌که از موضوعی اطلاع نداریم، انگیزه بیشتری به ما برای کسب اطلاعات در آن حوزه می‌دهد. انگار ذهن ما تازه متوجه می‌شود که نیاز به کسب اطلاعات در زمینه‌ای دارد. مطالعات بین دانشجویان در چندین پژوهش روان‌شناسی نشان می‌دهد، افرادی که راحت‌تر به ندانستن موضوعات اعتراف می‌کنند، در طولانی مدت انگیزه قوی‌تری برای یادگیری دارند و برای آموختن بیشتر تلاش می‌کنند؛ بنابراین در رشته تحصیلی‌شان، آدم‌های موفق‌تری هم خواهند بود.

۴- به تقویت فراشناخت در ما، کمک می‌کند

این روز‌ها در روان‌شناسی، درباره فراشناخت زیاد صحبت می‌شود. اما منظور از این اصطلاح چیست؟ اطلاعاتی که شما از محیط کسب می‌کنید و درباره آن دانش به دست می‌آورید، شناخت نامیده می‌شود. اما آگاهی شما از حدود شناخت شخصیت‌تان در موضوعات گوناگون، نامش فراشناخت است. مطالعات نشان داده است افرادی که به‌جا و به درستی از «نمی‌دانم» استفاده می‌کنند، فراشناخت قوی‌تری دارند. چرا که آن‌ها به درستی تشخیص می‌دهند دامنه آگاهی‌شان از موضوعات مختلف تا کجاست.

۵- بهتر می‌توانیم به خودمان اعتماد کنیم

صرف بیان این‌که ما برخی مسائل را نمی‌دانیم، در طولانی مدت به اعتماد به نفس ما آسیب نمی‌زند. اما در مقابل وقتی ناچار می‌شویم ناآگاهی خودمان را در بخش‌های مختلف پنهان کنیم، اعتماد به نفس‌مان بیشتر آسیب می‌بیند. نکته دیگر مربوط به بحث فراشناخت است. همان‌طور که اشاره شد بیان این‌که در برخی موقعیت‌ها نمی‌دانیم، به تقویت فراشناخت در ما کمک می‌کند. نکته مهم دیگر این است که بررسی‌ها نشان می‌دهد با تقویت فراشناخت و آگاهی از حدود دانش شخصی‌مان، ما اعتماد به نفس بالاتری را تجربه می‌کنیم. چرا که می‌دانیم تا کجا می‌توانیم بر دانش شخصی‌مان تکیه کنیم و از کجا به بعد به یاری گرفتن از دیگران نیاز داریم.