تاثیر تحریم‌ها بر ساخت واکسن کرونا در ایران
- علیرضا بیگلری روز یکشنبه در نشست خبری که به صورت ویدیو کنفرانس از وزارت بهداشت برگزار شد افزود: در صد سال گذشته عمده کاهش مرگ و میری که در جوامع بشری شاهد بودیم ناشی از تاثیر واکسن است. واکسن‌ها با تحریک سیستم ایمنی بدن می‌توانند عاملی در جلوگیری از انتشار بیماری‌ها باشند. دانش ما در مورد کووید ۱۹ بسیار کمتر از نادانسته‌های ماست و پیچیدگی این بیماری باعث می‌شود که درباره ساخت واکسن برای آن هم عمیق‌تر فکر کنیم.
وی ادامه داد: موضوع بعدی مدت زمان تاثیر واکسن برای پیشگیری از ابتلای مجدد به بیماری است که چه مدتی حفاظت فرد را انجام می‌دهد که دوباره به بیماری مبتلا نشود.
مراحل ساخت واکسن
بیگلری گفت: در حال حاضر اضطرار جهانی وجود دارد و بیش از ۲۰۰ گروه در جهان مشغول مطالعه برای ساخت واکسن هستند. بعد از ساخت واکسن و انجام کار آزمایشگاهی باید از دو نظر روی انسان‌ها با عنوان کارآزمایی بالینی یا مرحله مطالعه انسانی انجام شود. در مرحله اول واکسن روی تعداد اندکی تست می‌شود تا بی خطر بودن آن ثابت شود. در مرحله دوم تعداد بیشتری آزمایش می‌شود و واکسن روی ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر تست خواهد شد تا کارایی واکسن مورد مطالعه قرار بگیرد. پس از این مرحله وارد مرحله سوم می‌شود که تعداد داوطلبان به ده‌ها هزار نفر می‌رسد. در این مرحله به طور مثال ممکن است واکسن روی ۳۰ هزار نفر تست شود. اگر در این مرحله هم بی خطر بودن واکسن ثابت شود، می‌توان واکسن را وارد جامعه کرد. در نتیجه گروه‌های مختلفی که در جهان مشغول ساخت واکسن هستند پیش بینی می‌شود که حداکثر در یک تا دو سال آینده بتوانند واکسن تهیه کنند.
وی اظهار کرد: در ایران نیز تعداد زیادی از گروه‌های علمی مشغول فعالیت برای ساخت واکسن هستند و پیش بینی می‌شود یکی از راه‌های مختلفی که در جهان برای ساخت واکسن پیموده می‌شود به نتیجه برسد و واکسن ایرانی هم تولید شود. در ایران یک یا دو شرکت نسبت به بقیه بهتر پیش رفته‌اند و در حال انجام مطالعات حیوانی هستند و پس از آن می‌توانند وارد مرحله انسانی شوند.
بهترین راه رعایت پروتکل‌های بهداشتی است
رییس انستیتو پاستور ایران بیان کرد: نکته مهم این است که حتی اگر همه شرکت‌های جهان هم وارد تولید شوند، نمی‌توانیم در یک یا دو سال اول همه ۸ میلیارد جمعیت جهان را تحت پوشش قرار بدهیم و در نتیجه نیاز است داخل کشور هم وارد تولید شویم. نکته مهم این است که مردم بدانند اولا مطمئن نیستیم واکسن موثر تا چه زمانی ساخته می‌شود. حداقل تا دو سال آینده مهم‌ترین نکته رعایت پروتکل‌های بهداشتی و استفاده از ماسک و فاصله گذاری است. در کشور‌هایی که نظم اجتماعی رعایت می‌شود، در زمینه مبارزه با کووید ۱۹ موفق‌تر بوده‌اند.
تاثیر تحریم‌ها بر ساخت واکسن کرونا در ایران
بیگلری درباره احتمال موفقیت واکسن ایرانی اظهار کرد: وقتی شبکه تشخیص کرونا راه افتاد، به کمک دانش بومی بود و به هیچ وجه به اطلاعات و مشورت از بیرون کشور اتکا نشد. تصمیم‌ها در عرض یک ماه توسط سازمان جهانی بهداشت مورد تایید قرار گرفته و در پروتکل‌های جهانی هم استفاده شد. این باعث افتخار بود که با دست خالی و دستگاه‌های موجود، شبکه تشخیصی را راه انداختیم.
وی ادامه داد: در مورد واکسن نیز همین طور است و دانش فنی وجود دارد، اما تحریم‌ها باعث سخت‌تر شدن کار می‌شود. زیرا دستگاه‌ها و مواد مصرفی به راحتی قابل تامین نیست. اگر این کار در کشور‌های اروپایی انجام می‌شود، ممکن است تامین ماده ۴۸ ساعت طول بکشد. دسترسی ما به دستگاه‌ها و تجهیزات گسترده نیست، اما امیدواریم واکسن در داخل ایران ساخته شود، اما این منوط به این جواب است که بدانیم آیا واقعا واکسنی برای این بیماری وجود دارد؟ نکته دیگر این است که شاید عمر واکسن به طور مثال دو ماه باشد.
رییس انستیتو پاستور ایران ادامه داد: از نظر دانش فنی، ۵ یا ۶ راه اصلی و تکنیک‌ها را در ایران شروع کرده‌ایم و پیش می‌رویم و اگر کشوری زودتر از ما این واکسن را بسازد و ثابت کند که واکسن موثر است، به سرعت می‌توانیم واکسن را در کشور نیز بسازیم.
کیت‌های تشخیص کرونا ساخت ایران
وی درباره کیت‌های تشخیص کرونا ساخت ایران نیز بیان کرد: وقتی با بحران کووید ۱۹ یا کرونای جدید مواجه شدیم، اولین کاری که انجام دادیم این بود که گفتیم همه نمونه‌ها از سراسر کشور به انستیتو پاستور بیاید. این تصمیم با تکیه بر دانش فنی موجود و همت دانشمندان جوان کشور انجام شد. در اسفند ماه کشور را به طور کامل از لحاظ تست پوشش دادیم و آموزش کارکنان هم انجام شد. سوم اسفند ماه فراخوانی برای کیت‌های تولید داخل اعلام کردیم که ۵۳ شرکت در آن شرکت کرده و بررسی شدند. تعداد کمی از شرکت‌ها شرایط تولید کیت را داشتند و در اواخر اسفند کیت مولکولی برای دو شرکت در شرایط اضطرار صادر شد. بحران تامین کیت از بیرون کشور نیز وجود داشت و اضطراب زیادی داشتیم که کیت باید در اوج تحریم‌ها به دست ما می‌رسید.
بیگلری افزود: اکنون درصد قابل توجهی کیت‌هایی که در شبکه آزمایشگاهی دولتی که شبکه گسترده‌ای شامل بیش از ۱۵۰ آزمایشگاه می‌شود با هدایت انستیتو پاستور به تشخیص کرونا مشغول هستند. درصد قابل توجهی از کیت‌ها توسط تولید داخل تامین شده و آزمایشگاه‌های خصوصی نیز درصد قابل توجهی از کیت مصرفی را از کیت‌های داخلی تامین می‌کنند. برنامه ریزی در جهتی است که ارتقای کیت‌های تولیدی را داشته باشیم.
رییس انستیتو پاستور گفت: در مورد کیت الایزا نیز حداقل سه شرکت مورد تایید قرار گرفته‌اند و کیت‌های آن‌ها مناسب است و در برابر کیت‌های خارجی هم چیزی کم ندارند. در نتیجه نیازی به واردات کیت الایزا از بیرون نداریم. البته تاکید می‌کنیم که کیت الایزا یا سرولوژی فقط کاربرد در سرواپیدمیولوژی دارد. یعنی برای این‌که مشخص کنیم در یک منطقه چند نفر به این ویروس مبتلا شده‌اند. به هیچ وجه نباید از کیت الایزا یا سرولوژی برای تشخیص بیمار مشکوک استفاده شود، زیرا نتایج آن گمراه کننده است.
هدفمند شدن تست‌های کرونا
وی اظهار کرد: پس از آغاز غربالگری کرونا مشاهده کردیم که غربالگری به طور هدفمند به ما کمک می‌کند و ۲۵ درصد افراد علامت‌دار تست‌شان مثبت می‌شد و وقتی سراغ خانواده آن‌ها می‌رفتیم، ۲۷ درصد اعضای خانواده هم مثبت می‌شدند. تعداد تست در فروردین و اردیبهشت به ۳۵ هزار تست رسید. این شبکه گسترده را می‌توانیم به بیش از ۷۰ هزار تست در روز هم برسانیم، اما بررسی کرده و مشاهده کردیم که وقتی افراد در تماس را تست می‌کنیم، بیش از ۶۰ درصد مثبت می‌شوند. یعنی اگر در یک خانه ۱۰ نفر باشند، ۶ نفر مثبت می‌شوند. وقتی به این ۶ نفر می‌گوییم باید قرنطینه شوند، آن چهار نفر که مثبت نبوده‌اند وارد خیابان شده و باعث آلودگی می‌شوند. در حالی‌که اگر در روز‌های بعد آن‌ها را هم تست کنیم، مثبت می‌شوند.
بیگلری افزود: به این نتیجه رسیدیم که به افرادی که در یک منزل بودند باید قرنطینه را برای ۱۴ روز حفظ کنند و وقتی علامت‌دار شدند، تست انجام شود. این راهبرد برای این اتخاذ شد که اگر هزینه‌ها را حساب کنیم، باید مواظب هزینه‌ها و نتیجه حاصل از آن هم باشیم. تست را انجام می‌دهیم که افراد را قرنطینه کنیم و بهتر است در جا‌هایی که آلودگی زیاد است، به اطرافیان فرد آلوده بگوییم که قرنطینه شود. در حال حاضر بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تست در روز انجام می‌شود. تعداد کیت‌هایی که در کشور مصرف می‌شود، به جز بخش خصوصی، متغیر است.
رییس انستیتو پاستور ایران گفت: به طور متوسط ۳۰ درصد از تست‌ها وارداتی هستند که برخی از این اقلام اهدایی محسوب می‌شوند. برخی از سازمان جهانی بهداشت و برخی از سایر کشور‌ها به ایران اهدا شده است. با توجه به وارد شدن به پاییز و احتمال همزمانی آنفلوآنزا و کرونا، در حال سیاست گذاری روی تست‌های تشخیص همزمان این دو ویروس هستیم.
ساخت کیت تشخیص همزمان آنفلوآنزا و کرونا
بیگلری در پاسخ به سوال خبرنگار سلامت ایرنا درباره ساخت کیت تشخیص همزمان آنفلوآنزا و کرونا در کشور گفت: در حال حاضر هر بیماری که با تب و علائم کرونا مراجعه می‌کند، می‌گوییم این بیمار به کووید ۱۹ مبتلا است، مگر این‌که خلافش ثابت شود. فرض کنید به فصل پاییز رسیدیم که بیماری‌های حاد تنفسی هم بیشتر هستند. آنفلوآنزا خیلی زیاد به کرونا شبیه است. وقتی تصور می‌کنید که پزشکی در اورژانس نشسته و بیمار با تب و سرفه مراجعه می‌کند، برای پزشک دشوار است که تشخیص بدهد بیماری آنفلوآنزا یا کروناست. اگر این دو بیمار کنار هم بخوابند، کار سخت‌تر می‌شود و از لحاظ بالینی باید تشخیص درست انجام شود تا روش درمانی صحیح اتخاذ شود.
وی ادامه داد: این مهم است که همزمان در یک لوله هر دو آزمایش را انجام بدهیم. ما در تحریم هستیم و تا امروز حتی اجازه نداده‌اند یک دستگاه PCR وارد کشور شوند و حتی اهدایی‌ها را هم به راحتی اجازه ورود نمی‌دهند. این موضوع واقعا جای تاسف دارد و بسیار غیرانسانی است. هرگز فکر نمی‌کردیم در این شرایط هم تحریم‌ها با این جدیت اعمال شود. به هر حال به ظرفیت آزمایشگاهی خودمان واقف هستیم و نمی‌توانیم روزی ۳۰ تا ۴۰ هزار تست کرونا و به همین میزان تست آنفلوآنزا را هم انجام بدهیم.
بیگلری بیان کرد: البته دو تست جدا را هم پیش می‌بریم. به همین دلیل وضعیت ما دشوارتر خواهد بود و باید آگاهانه‌تر پیش برویم. در سطح کشور و انستیتو پاستور تلاش کردیم طراحی‌های متفاوتی انجام بدهیم. در حال حاضر می‌دانیم که چه راهی را باید برویم. همزمان با این‌که طراحی کردیم، چند گروه دیگر هم ماموریت دارند که این کار را انجام بدهند. به شرکت‌های داخلی هم این پیام را داده‌ایم که به طرف ساخت کیت‌های ترکیبی بروند. با شرکت‌های خارجی هم رایزنی کردیم که اگر کیت ترکیبی تولید می‌کنند، سهمی از تولید داشته باشیم. هیچ انتخابی را نباید رد کنیم و باید همه انتخاب‌ها را داشته باشیم، زیرا آینده مبهم است و فقط از تجربه گذشته استفاده می‌کنیم.
کنترل بیماری هاری در کشور
وی درباره کنترل بیماری هاری در کشور اظهار کرد: حدود ۷۰ هزار مرگ سالانه در دنیا به علت هاری داریم، اما در کشور ما تعداد مرگ‌ها کمتر از انگشتان دو دست است و به طور مثال در سال گذشته ۹ مورد مرگ به این دلیل داشتیم. سابقه درخشان انستیتو پاستور در زمینه پیشگیری از هاری وجود دارد. در پاییز ۹۶ حدود ۲۴ کشور منطقه در آمل به مدت دو هفته در زمینه مقابله با هاری آموزش دیدند و سامانه خیلی خوبی در این زمینه داریم.
واکسن آنفلوآنزا
وی درباره واکسن آنفلوآنزا بیان کرد: انستیتو پاستور در تولید یا واردات واکسن آنفلوآنزا نقشی ندارد. البته خبر‌های خوبی در این زمینه وجود دارد و یکی از شرکت‌های دانش بنیان داخلی موفق به تولید واکسن آنفلوآنزا شده که احتمالا می‌تواند حدود یک میلیون دوز را امسال وارد بازار کند. سازمان غذا و دارو به شدت در زمینه واکسن آنفلوآنزا پیگیر است. البته همان طور که ما به دنبال خرید این واکسن هستیم، سایر کشور‌ها هم امسال به دنبال این واکسن هستند.
درصد خطای کیت‌های آزمایشگاهی مولکولی
بیگلری درباره خطای کیت‌های آزمایشگاهی مولکولی گفت: درصد موفقیت کیت‌های مولکولی حدود ۷۰ درصد است. اگر یک مورد مثبت وجود داشته باشد، تست مولکولی تا ۷۰ درصد می‌تواند مثبت بودن را تشخیص بدهد. عوامل مختلفی این درصد را مشخص می‌کند که یک عامل درصد خود بیماری است. در اوایل و اواخر بیماری به دلیل کاهش تعداد ویروس‌ها، احتمال مشاهده منفی کاذب زیاد می‌شود. نوع و نحوه نمونه گیری هم اهمیت دارد. گاهی نمونه گیری توسط فرد مسلط انجام شده و در نتیجه نمونه خوبی گرفته می‌شود.
کیت‌های قاچاق تشخیص کرونا
وی بیان کرد: موضوع کیت‌های قاچاق تشخیص کرونا از ابتدا مطرح بوده، اما از ابتدا اجازه ندادیم کیت‌هایی که مورد تایید نیستند، وارد نشوند. آزمایشگاه‌های دولتی با انستیتو پاستور ارتباط دارند. نکته مهم این است که نمی‌توان رد کرد که هیچ کیت قاچاقی در کشور استفاده نمی‌شود و پروتکل‌ها به درستی انجام می‌شود. آزمایشگاه‌های دولتی به دقت پایش شده و از وضعیت در همه شهرستان‌ها اطلاع داریم. امروز در جلسه‌ای کیفیت‌ها را بررسی می‌کردیم و دیدیم که یک آزمایشگاه دولتی در یک شهرستان بهتر عمل کرده و دیگری به نظارت و پیگیری نیاز دارد. حدود ۷۰ درصد آزمایشگاه‌های دولتی در کشور خوب عمل کرده و نمره خوبی می‌گیرند و برخی آزمایشگاه‌هایی که جدیدتر راه افتاده‌اند به کمک بیشتری نیاز دارند. در مجموع، شبکه دولتی آزمایشگاهی مورد اعتماد است.
مراودات علمی با سایر کشور‌ها
رییس انستیتو پاستور در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار سلامت ایرنا درباره ارتباط انستیتو پاستور با سایر کشور‌ها گفت: با شبکه جهانی انستیتو پاستور مراودات علمی و منظم داریم. با موسسه‌های معتبر دنیا نیز رابطه مستمر داریم. تقریبا هر هفته چندین ویدیو کنفرانس با کشور‌های مختلف نیز برگزار می‌شود.
تاثیر نیش زنبور بر کرونا مورد تایید نیست
بیگلری درباره ادعای تاثیر نیش زنبور بر درمان کرونا بیان کرد: این موارد مورد تایید انستیتو پاستور نیست. عضو هیات علمی بازنشسته ممکن است عقاید خود را بگوید و این موارد به هیچ وجه بررسی نشده و مبنای علمی بودن آن‌ها تایید نشده است. در نتیجه منعکس کننده نظر رسمی انستیتو پاستور نیست. به همه اعضای هیات علمی هم این تذکر را می‌دهیم که در اظهار نظر‌های علمی کاملا مراقبت کنند که موجب گمراهی و تنش‌های اجتماعی نشود.
همه راه‌های تولید واکسن در کشور طی می‌شود
رییس انستیتو پاستور درباره تولید واکسن کرونا در کشور اظهار کرد: بیش از ۲۰۰ گروه در جهان از چندین راه مختلف تلاش می‌کنند به واکسن کرونا برسند. اغلب این راه‌هایی که ما می‌رویم هم شبیه به سایر کشورهاست و مطمئن نیستیم کدام مسیر به واکسن موثر ختم می‌شود. فعلا نمی‌دانیم کدام راه موفق‌تر است. تعدادی از شرکت‌هایی که در کشور مشغول تولید واکسن کرونا هستند توانسته‌اند وارد مرحله حیوانی شوند. اگر آزمایش‌های حیوانی در این مرحله تایید شود، واکسن اجازه پیدا می‌کند که وارد مرحله بالینی شود. درصد قابل توجهی از واکسن‌ها که وارد مرحله بالینی می‌شوند، سرنوشت آن‌ها مشخص خواهد شد.
وی افزود: یک راه بسیار طولانی وجود دارد بدانیم آیا واکسن موثر ساخته شده است یا نه. شرکت‌هایی که وارد کار شده‌اند، برخی در مرحله حیوانی هستند و در صورت گرفتن مجوز وارد مرحله بالینی می‌شوند که در این مرحله سرنوشت واکسن آن‌ها مشخص خواهد شد.