شیمی دانی که با یک دست جایزه نوبل گرفت

- جیمز بچلر سامنر، در ۱۹ نوامبر سال ۱۸۸۷ میلادی در کنتن ایالت ماساچوست آمریکا دیده به جهان گشود. او در کودکی به حادثه‌ای دچار آمد و لاجرم دست چپش را قطع کردند. از آنجا که تا آن موقع با دست چپ کار می‌کرد، مدت‌ها طول کشید تا توانست دست راست را نیز به کار عادت دهد.

وی به شیمی علاقه داشت و استادانش به وی متذکر شدند که باتوجه به اینکه فقدان یک دست مانع انجام آزمایش‌های شیمیایی خواهد بود، بهتر است رشته دیگری انتخاب کند. لکن وی با توجه به اینکه تحقیقات علمی صرفاً کار انگشتان نیست، رشته شیمی را برگزید و شیمی دانی بزرگ شد.

سامنر برای تحصیل شیمی به هاروارد رفت و در ۱۹۱۰ م دوره کارشناسی را به پایان رساند. در ۱۹۱۴ به اخذ درجه دکترا نایل آمد. متعاقباً به عنوان دستیار استاد زیست شیمی در دانشگاه کورنل به کار پرداخت.

موضوع مورد علاقه او آنزیم‌ها بود. قضا را موقعی که وی تحقیقات خود را آغاز کرد، مسئله ماهیت آنزیم‌ها مایه ابهام شده بود. مدت‌ها دانشمندان چنین تصور می‌کردند که آنزیم‌ها جزو پروتئین‌ها هستند. ویلشتتر شیمی‌دان آلمانی مخالف این نظر بود. سامنر در ۱۹۲۶ م آنزیم نوعی لوبیا را استخراج کرد و این آنزیمی بود که در تجزیه اوره به آمونیاک انیدرید کربنیک نقش کاتالیزور را ایفا می‌کرد و به همین دلیل سامنر آن را اورئاز نام نهاد.

سامنر در حین عمل دریافت که تعدادی بلور‌های ریز ته‌نشین شده‌اند. وی بلور‌ها را جدا کرد. آن‌ها را حل نمود و پی برد که دارای فعالیت شدید اوره‌آزی است. سامنر پژوهش‌های خود را ادامه داد و بلور‌های زیادتری تهیه کرد و توانست ثابت کند که این آنزیم پروتئین واقعی است. اظهار نظری مخالف با نظر ریشارد ویلشتر، برنده جایزه نوبل در شیمی، آن هم از طرف سامنر گمنام، در آن موقع مورد توجه قرار نگرفت.

وی در ۱۹۲۹ م سفری به استکهلم کرد. در آنجا دریافت‌های علمی خود را اویلر و سودبرگ در میان گذاشت و از آن‌ها در این زمینه کمک خواست. نورثرب درباره آنزیم‌های متبلور پژوهش‌های زیادی انجام داد و به طور قطع نظر سامنر را تأکید کرد. به دلیل این کار‌ها سامنر با جان هوارد نورثرپ و استانلی مشترکاً جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۴۶ م را به خود اختصاص دادند. سامنر در ۱۲ اوت ۱۹۵۵ در بوفالو از یالت نیویورک که چشم از جهان فرو بست.

منبع: کتاب دایرة المعارف نوابع و مشاهیر معلول ایران و جهان