هشدار؛ خرس سیاه بلوچی در معرض انقراض قرار گرفت!

- خرس سیاه بلوچی که زیرگونه‌ای از خرس سیاه آسیایی است یکی از گونه‌های جانوری در خطر انقراض کشورمان است که پراکنش آن به استان‌های کرمان، هرمزگان و سیستان وبلوچستان محدود می‌شود. جانوری که بسیاری از زیستگاه‌هایش طی سال‌های گذشته به جولانگاه معدنکاوان تبدیل و بقایش با چالش‌هایی اساسی مواجه شده است.

علاوه بر تخریب زیستگاه، تصادفات جاده‌ای و قاچاق و شکار، دیگر چالش‌هایی هستند که بقای این گونه کمیاب جانوری کشورمان را تهدید می‌کنند. کاریزا توله خرسی که خرداد ۹۷ در نزدیکی مناطق مسکونی روستای کاریزای خیرآباد واقع در استان هرمزگان مشاهده شد یکی از قربانیان این چالش‌ها است. توله خرسی که، چون بدون مادر مشاهده شده بود توسط محیط‌بانان به اداره محیط زیست رودان و سپس به بندرعباس منتقل شد و پس از مدتی نگهداری در باغ پرندگان بندرعباس در سکوت خبری، تلف شد.

قربانیان دیگر این چالش‌ها دو توله خرسی هستند که تیر ماه ۹۷ در پی یافتن خوراک وارد باغی در روستای خروس آونگ واقع در استان کرمان شده و سپس تحویل ماموران محیط زیست شدند، اما تلاش برای یافتن مادرشان بی‌نتیجه ماند و در حالی که بنا بود در ارتفاعات رهاسازی شوند تلف شدند.

هرچند این توله خرس‌ها شانسی برای رسیدن به سن بلوغ و جفتگیری نداشتند، اما یک خرس سیاه دیگر سال‌هاست در قفسی کوچک و غیراستاندارد در باغ وحش چاه‌نیمه زابل روزگار می‌گذرانند. خرسی حدودا ۱۰ ساله که از قربانیان قاچاق حیات وحش است و سال‌ها پیش توسط سازمان حفاظت محیط زیست به صورت امانی به باغ وحش چاه‌نیمه زابل سپرده شده است.

خرس سیاه باغ وحش زابل
(عکس‌ها مربوط به زمان تولگی خرس است و از وضعیت کنونی این حیوان تصویری در دست نیست)

کامبیز برادرانی، فعال و پژوهشگر حیات وحش در گفتگو با میزان می‌گوید: تخریب زیستگاه‌های خرس سیاه بلوچی توسط معدنکاوان بقای این جانور کمیاب و در خطر انقراض را با مخاطرات بسیاری مواجه کرده و نگرانی‌هایی در خصوص کاهش جمعیت این جانور ایجاد کرده است.

وی ادامه می‌دهد: متاسفانه بر اثر تصمیمات نادرست سازمان حفاظت محیط زیست، سه توله خرس سیاه بلوچی که می‌توانستند در سایه برنامه‌ریزی کارشناسان حیات وحش در جایگاهی مناسب نگهداری شده و حتی تولید مثل کنند از دست داده‌ایم و ماده خرس سیاه بلوچی دیگری را در بدترین وضعیت در باغ وحشی دور افتاده رها کرده‌ایم. جانوری که در سکوت خبری و بی‌توجهی مسئولان محیط زیست به مرگی تدریجی دچار شده است.

برادرانی با اشاره به اینکه طبق دستورالعمل سازمان حفاظت محیط زیست، حداقل مساحت لازم برای نگهداری از خرس، ۳۰۰ متر مربع است می‌گوید: طبق دستورالعملی که خود مسئولان محیط زیست تنظیم کرده‌اند مساحتی ۳۰۰ متری برای یک خرس، کف شرایط لازم برای نگهداری از این جانور است، اما متاسفانه خرس سیاه باغ وحش زابل به جای جایگاهی با این مساحت در قفسی کوچک روزگار می‌گذراند.

وی تاکید می‌کند: از مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست درخواست داریم این گونه ارزشمند جانوری را که جزو سرمایه‌های ملی کشور است و به صورت امانی به باغ وحشی غیراستاندارد سپرده است یا به باغ وحشی با شرایط مناسب منتقل کنند و یا مسئولان باغ وحش زابل را ملزم کنند تا جایگاهی جدید با استاندارد‌های مطابق با ضوابط سازمان حفاظت محیط زیست برای این خرس سیاه بسازد.

برادرانی با بیان اینکه یک خرس سیاه دیگر هم در باغ وحش شیراز نگهداری می‌شود می‌گوید: خرس سیاه بلوچی و خرس سیاه هندی (هیمالیایی) دو زیرگونه از خرس سیاه آسیایی هستند. درباره اینکه خرس سیاه باغ وحش شیراز، زیرگونه بلوچی است یا زیرگونه هندی اطلاعات دقیقی در دست نیست.

خرس سیاه باغ وحش شیراز

وی اضافه می‌کند: در صورتی که خرس سیاه باغ وحش شیراز مورد آزمایش ژنتیک قرار گرفته و محرز شود که زیرگونه بلوچی است، می‌توان با قرار دادن خرس باغ وحش شیراز و خرس باغ وحش زابل در کنار یکدیگر و در جایگاهی استاندارد گامی مفید در مسیر تکثیر این گونه ارزشمند جانوری برداشت.

اینکه آیا مسئولان حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با استفاده از این فرصت مقدمات تکثیر خرس سیاه در کشور را فراهم کرده تا از اسارت این دو خرس سیاه، حداکثر بهره‌برداری به سود حیات وحش صورت گیرد یا خرس سیاه باغ وحش زابل را به حال خود رها خواهند کرد تا در قفسی کوچک و فضایی غیربهداشتی بپوسد پرسشی است که پاسخ آن را تنها زمان روشن خواهد ساخت.

به گزارش میزان، خرس سیاه آسیایی (خرس سیاه تبتی، خرس ماه یا خرس یقه‌دار) گونه‌ای خرس در اندازه متوسط است که روی قفسهٔ سینه‌اش لکه سفیدی به علامت V نقش بسته. این خرس به‌خوبی برای زندگی بر روی درخت سازگار است و در مناطق وسیعی از جنوب آسیا، شمال شرق چین، خاور دور روسیه و ژاپن می‌زید. آی‌یوسی‌ان این حیوان را در فهرست گونه‌های در خطر انقراض و در ردهٔ آسیب‌پذیر قرار داده. کاهش جمعیت این گونه ناشی از جنگل‌زدایی و شکار است. خرس سیاه شباهت ریخت‌شناسانه بسیار زیادی با خرس‌های ما قبل تاریخ دارد و برخی دانشمندان وی را نیای دیگر گونه‌های امروزین خرس می‌دانند. خرس سیاه هرچند بیشتر گیاه‌خوار است، اما رفتاری پرخاش‌گرانه نسبت به انسان دارد و حملهٔ بدون هشدار این حیوان به آدمی بار‌ها گزارش شده‌است.

خرس سیاه آسیایی شبگرد است و بر خلاف دیگر همنوعان خود خواب زمستانی ندارد. عمر آن حدود ۲۵ سال است و ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر طول و ۵۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم وزن دارد و علاوه بر مواد گیاهی، از حیوانات و حشرات، مهره‌داران کوچک، نوزاد پستانداران و گاهی اوقات دام اهلی تغذیه می‌کند. این خرس معمولاً در اواخر تابستان جفت‌گیری می‌کند و پس از حدود هفت ماه دو توله به دنیا می‌آورد.