فلسفه و ماجرای عید غدیر خم چیست؟

در دهمین سال هجری روز 18 ذی الحجه بود که ناگهان آیه تبلیغ بر پیامبر اعظم اسلام نازل شد.

وحی آیه تبلیغ بر پیامبر

در این آیه با صراحت کامل بر محمد فرمان داده شد که در صورت ابلاغ نکردن این آیه به امت مسلمان، رسالت او به پایان نخواهد رسید. محمد (ص) فرمان به توقف کاروان دادند و فرمودند کسانی که جلو رفتند هم بازگردند تا پیام مهمی را به شما بگویم. در آیه تبلیغ جبرئیل به پیامبر امر کرد که علی را به عنوان وصی و جانشین خود معرفی کند.

ایراد خطبه مشهور غدیر

حضرت محمد (ص) پس از اقامه نماز ظهر خطبه مشهور غدیر را بر امت مسلمان ایراد کردند. در زیر به مطالعه این خطبه تاریخی و ارزشمند می‌پردازیم:

«حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم و از شر نفس‌هایمان و زشتی‌های کردارمان، به او پناه می‌بریم... خداوند لطیف و خبیر مرا خبر داد که من به زودی (به سوی او) فرا خوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم نمود... من پیش از شما در کنار حوض (حوض کوثر) حاضر می‌گردم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید، پس بنگرید که پس از من چگونه درباره ثقلین رفتار می‌کنید؛ ثقل اکبر کتاب خداست... و ثقل دیگر، عترت من است...»

سپس رسول خدا(ص)، دست علی(ع) را بلند نمود تا مردم او را ببینند و فرمود:

«ای مردم، آیا من از خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوار‌تر نیستم؟ مردم پاسخ دادند: آری،‌ ای رسول خدا. حضرت فرمود: خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین‌ام و من به خود شما، به ولایت [سرپرستی] شما سزاوار ترم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن هر کسی را که علی را دوست دارد و او را مولای خود بداند و دشمن بدار هر کسی را که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی را که او را یاری مینماید و به حال خود رها کن هر کس را که او را وا می‌گذارد.» سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.» 

وحی آیه اکمال بر پیامبر

بار دیگر جبرئیل بر پیامبر نازل شد و آیه دیگری را بر او وحی کرد. این آیه همان آیه مشهور سوره مائده است به آیه اکمال معروف است. در بخشی از این آیه با هم می‌خوانیم « الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دیناً؛ امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم. »

تبریک به حضرت علی (ع)

بعد از نزول آیه اکمال بر پیامبر بلندمرتبه اسلام، مردم به حضرت علی (ع) تبریک گفتند. پس از آن پیامبر به مردم دستور دادند تا دسته دسته خدمت علی (ع) برسند و به عنوان امیر مومنان به او سلام دهند. حتی همسران پیامبر هم دستور پیامبر را اجابت کردند. جالب‌ترین نکته درباره تبریک به امام علی (ع)، تبریک عمر و ابوبکر و بیعت آنها با او به عنوان مولای خودشان است.

حاضران در واقعه غدیر خم

با وجود اختلاف‌ها، معتبرترین آمار درباره جمعیت حاضر در واقعه غدیر خم، در حدود 12 هزار نفر است. از مشهورترین افراد حاضر در این واقعه تاریخی می‌توان عمر بن خطاب، عثمان بن عفان، عایشه بنت ابوبکر، سلمان فارسی، ابوذر غفاری، زبیر بن عوام، جابر بن عبدالله انصاری، عباس بن عبدالمطلب، ابوهریره را نام برد.

سه حدیث معتبر در باب حادثه غدیر خم

رسول خدا(ص) فرمود : «روز غدیرخم برترین عیدهای امت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد که در آن روز، برادرم امام علی(ع) را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم تا بعد از من، مردم توسط او هدایت شوند و آن روزی است که خداوند در آن روز، دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.»

امام صادق(ع) می‌فرماید: «روز غدیرخم عید بزرگ خداست. خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.»

امام رضا(ع) فرمود: «روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین... اگر مردم ارزش این روز را می‌دانستند، بی‌تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می‌کردند.»

همچنین از اهل سنت روایت شده که هر کس روز ۱۸ ذی الحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شصت ماه را برای او می‌نویسد.

کتاب‌شناسی و منابع معتبر در باب غدیر خم

در زیر لیست معتبرترین منابع در باب واقعه غدیر خم را برای شما قرار داده‌ایم:

• الغدیر، علامه امینی
• عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار (حدیث الغدیر)، میر حامد حسین کنتوری لکنهویی
• غدیر در آیینه کتاب، محمد انصاری
• چهارده قرن با غدیر، محمدباقر انصاری
• همگام با پیامبر در حجة الوداع، حسین واثقی
• الغدیر و المعارضون، سید جعفر مرتضی عاملی
• الغدیر فی الإسلام، محمدرضا فرج اللّه حلفی نجفی
• شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی