چگونه نرخ جمعیت بالا می‌رود؟
- روزنامه خراسان نوشت: مسئله جمعیت کشورمان در سال‌های اخیر به دلیل برخی اخبار منفی معمولا به حاشیه رفته است. از گران شدن یک شبه سکه و دلار بگیرید تا وقوع سیل و زلزله‌ای که در عرض چند ثانیه خسارت‌های میلیاردی زیادی برای کشور به جا می‌گذارد و به تازگی هم ویروس کرونا که ذهن مردم را حسابی به خود مشغول کرده است. اما با همه این مشکلات بحران جمعیت هم دغدغه‌ای است که اگر فکری به حال آن نشود چند سال بعد به یکی از مشکلات کشور تبدیل خواهد شد.
چند روز پیش بود که کیانوش جهانپور، رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت، توییتی را از خانم ملیندا گیتس همسر بیل گیتس که به‌عنوان بنیان‌گذار مایکروسافت شناخته می‌شود بازنشر کرد که در آن بر اساس آمار جهانی به کاهش آمار فرزند به‌ازای هر خانم ایرانی اشاره شده بود؛ آماری که نشان می‌دهد میانگین فرزندآوری هر خانم ایرانی هم اکنون به ۱.۶ رسیده است. در این توییت آمده است که «سریع‌ترین کاهش نرخ فرزندآوری به ازای هر زن در تاریخ جهان در ایران اتفاق افتاده است.» که اتفاقا با واکنش‌های بسیار زیاد کاربران مواجه شد.
گیتس با ارائه چند جدول در صفحه توییتر خود از بالا رفتن کیفیت زندگی در سراسر جهان صحبت کرد، در حالی که تعداد موالید در کشوری مثل ایران کاهش یافته و به نوعی سقوط آزاد کرده است. به همین دلیل امروز که روز جهانی جمعیت هم هست به نرخ رشد دیگر کشور‌های پیشرفته جهان نگاهی انداخته ایم و راهکارهای آن‌ها برای افزایش جمعیت و نتیجه این راهکار‌ها را نوشته ایم که در ادامه خواهید خواند.
نرخ رشد جمعیت
برای درک بهتر مفهوم نرخ رشد جمعیت لازم است در ابتدا تعریف مناسبی از این مفهوم داشته باشیم. نرخ رشد جمعیت که مقدار افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه را در یک سال نسبت به ۱۰۰ نفر از همان جمعیت نشان می‌دهد، معمولاً به دو نوع رشد جمعیت تقسیم‌بندی می‌شود که عبارت‌اند از، افزایش طبیعی و افزایش مطلق جمعیت که در آن تولد نوزادان، مرگ و میر و کوچ از کشور مورد توجه قرار می‌گیرد.
نرخ رشد جمعیت برخی قدرت‌های اقتصادی
تغییر سبک زندگی در جوامع غربی که معمولا تشکیل خانواده در آن به ندرت صورت می‌گیرد، در دهه‌های اخیر باعث کاهش زیاد نرخ جمعیت آن‌ها شده و همین مسئله آن‌ها را بر آن داشته که در سال‌های اخیر برای جبران این کاهش رو به بسته‌های تشویقی برای فرزندآوری خانواده‌ها بیاورند. در بسیاری از این جوامع در سال‌های اخیر نرخ رشد جمعیت به زیر یک رسیده که این کشورها با این بسته‌های تشویقی توانسته اند کمی آن را بهبود ببخشند و این همه توجه برای تشکیل خانواده و فرزندآوری در کشور‌های توسعه یافته یا در حال توسعه نشان می‌دهد نگاه به جمعیت جدی است. در ادامه، نرخ رشد جمعیت چند کشور را در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۹ مقایسه می‌کنیم. البته برخی کشورها هم مانند لیبریا، افغانستان، اوگاندا و... به دلیل سبک زندگی دارای نرخ بالایی از جمعیت هستند.
بسته‌های تشویقی برخی کشورها
دولت‌ها برای تشویق به فرزندآوری سیاست‌های تشویقی در نظر گرفته اند که به برخی از جالب‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.
روسیه| خانه‌ای برای فرزند سوم: در روسیه خانواده‌هایی که فرزنددار می‌شوند مورد حمایت‌های مالی برای تربیت و رشد فرزندشان قرار می‌گیرند. دولت این کشور برای فرزنداول ۱۵ هزار دلار و برای تولد فرزند سوم یک خانه به پدر و مادر نوزاد هدیه می‌دهد. همچنین مادری که دارای فرزند می‌شود، می‌تواند ۹ هزار و ۶۰۰ دلار کمک هزینه دریافت کند.
ژاپن| خوشبختی با «کودوموتیت»: برای بهبود وضعیت هرم جمعیتی در ژاپن، قانونی به نام «کودوموتیت» وضع شد که طبق این قانون، خانواده‌هایی که فرزند تا سن ۱۵ سال دارند، ماهانه تا ۱۳ هزار ین کمک مالی دریافت می‌کنند. همچنین پدر و مادر یک به یک می‌توانند با دریافت نصف حقوق خود تا سقف تعیین شده به مرخصی بروند و این درحالی است که بعد از آن می‌توانند بدون هیچ تغییری به کار قبلی خود بازگردند.
فرانسه| سالی ۱۰۰۰ یورو و البته سبد کالا: در فرانسه خانواده‌ها در صورت داشتن فرزند سوم، مبلغ ۱۰۰۰ یورو دریافت می‌کنند. همچنین دولت تضمین می‌کند که از خانواده برای تامین مخارج فرزندان از سنین کودکی برای پیش دبستانی تا مدرسه و دانشگاه حمایت مالی کند. از دیگر سیاست‌های افزایش جمعیت در کشور فرانسه می‌توان به اختصاص سبد کالا و کاهش مالیات اشاره کرد.
آلمان| وزارت خانواده و ۱۴ ماه مرخصی: صدراعظم آلمان برای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری، حقوق قابل ملاحظه‌ای را برای مادرانی که خودشان مسئولیت مراقبت از فرزندشان را برعهده می‌گیرند، در نظر گرفت. پدر و مادر می‌توانند تا ۱۴ ماه به مرخصی بروند و بعد از آن بدون هیچ مشکلی به شغل شان بازگردند.
انگلستان| سه سال مرخصی با حقوق برای مادران: از سیاست‌های این کشور در راستای افزایش جمعیت، اختصاص ۵۲ هفته مرخصی زایمان برای زنان بوده که ۳۹ هفته آن با حقوق است، به این صورت که شش هفته اول مرخصی با ۹۰ درصد حقوق و بقیه آن حداقل دستمزد برای پرداخت است.
چشم انداز نرخ رشد جمعیت ایران
به نظر می‌رسد با توجه به پیش بینی‌هایی که پیش از این صورت گرفته، تا چند وقت دیگر پیرترین کشور منطقه خواهیم بود و براساس گفته‌های دکتر صالح قاسمی پژوهشگر جمعیت در سال ۱۴۲۵ نرخ جمعیت در کشورمان صفر می‌شود و بعد از آن شاهد کاهش جمعیت خواهیم بود. لازم است مسئولان برای افزایش جمعیت بر اساس تجربه‌های دیگر کشورها، سیاست‌های تشویقی را مدنظر قرار دهند و اجرایی کنند. البته در کنار آن باید بستر‌های لازم برای رفع مشکلات اقتصادی خانواده‌ها و همچنین معضلات ازدواج جوانان را فراهم کرد تا خانواده‌ها برای افزایش نسل و جوانان برای ازدواج، بدون هیچ مشکل اقتصادی و اجتماعی و... تشویق شوند تا هرم سنی کشور در حالت تعادل قرار بگیرد.