حفاظت از ابنیه تاریخی گرفتار رعایت نکردن فرآیندهای قانونی شده است/ تنها نظارت می کنیم

به گزارش خبرنگار اجتماعی ، امروزه در تمام دنیا نه تنها به میراث فرهنگی به عنوان شناسنامه ساکنان یک کشور نگریسته و هر گونه تغییری جزئی در این بافت ها به شور عمومی گذاشته می شود، بلکه با حفظ هویت و اصالت چنین بافت هایی به این مناطق آنچنان ارزشی می نهند که به یکی از مناطق گران و اعیان نشین تبدیل شود. این در حالی است که بافت های تاریخی ایران در شهرها در حال حاضر به چالش های فراوانی روبرو هستند و دستگاه های متولی هنوز به نقطه اشتراکی برای حفاظت و بهره برداری معقول اقتصادی از این بافت ها با استفاده از جذب گردشگر نرسیده اند.

در حالی که شهرداری ها طرح های خود را در کمیسیون های ماده 5 تصویب می کنند و به مرحله اجرا می گذارند. سازمان میراث فرهنگی نیز خود را سازمانی محدود و نظارتی می داند که در حوزه اجرا ورود ندارد. این بخشی از صحبت های محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور در گفت و گو با میزان است که خود بر این نکته تاکید دارد که نابهنجاری هایی که در حال حاضر تحت عنوان مصوبه کمیسیون ماده 5 در شهرها مشاهده می شود، مربوط به بازه زمانی سال های 80 تا 88 است. این امر بیانگر امکان تخلف در این کمیسیون ها و از دست رفتن میراث فرهنگی در کشور است این در حالی است که در همکاری و تفاهم نامه های مشترک امکان چنین تخلف هایی کاهش می یابد.در ادامه مشروح این گفت و گو را می خوانید.

در بسیاری از کشورها با فریز کردن بافت های میراثی خود به ارائه اقداماتی همانند طرح های ویژه گردشگری، ارائه غذاهای سنتی، حتی تردد با لباس های سنتی به منظور جذب گردشگر می پردازند. آیا چنین طرح هایی در شهرهای ایران به عنوان کشوری با تاریخ غنی اجرا می شود؟

تبدیل بافت های شهری به مجموعه های گردشگری با رعایت ضوابط حفاظت از ابنیه تاریخی امری زمان بر است. از سوی دیگر تحقق چنین موضوعی نیاز به فرهنگ سازی با حضور تمام دستگاه های ذی ربط دارد. همچنین باید نگاه کلی کشور به سمت تبدیل بافت های میراثی به محلی برای جذب گردشگر با تاکید بر حفاظت از آثار باستانی باشد.

با این توضیح آیا در حال حاضر نگاه کلی در کشور چگونه به این سمت هدایت می شود؟

تنها رسیدن تمامی مسئولان کشور به این نقطه که باید میراث فرهنگی حفظ شود، منجر به حفظ این آثار می شود. در حال حاضر در برخی از شهرهای کشور همانند کاشان، یزد و اصفهان چنین دیدگاهی وجود دارد و این شهرها در حال حرکت به این سمت هستند.

آیا برای تبدیل بافت های تاریخی شهری به محلی برای جذب گردشگر تنها در حوزه نرم افزاری باید اقداماتی انجام داد یا به سخت افزار نیز در این حوزه نیاز داریم؟

بهطور قطع نیاز به انجام اقداماتی در حوزه سخت افزاری نیز داریم، زیرا حفاظت از یک بافت تنها به تخریب نشدن آن نیست. تسهیلات، مبادرت به ارائه تاسیسات زیربنایی و تجهیزات و هزینه کرد در این بافت ها نیز امر مهمی در تحقق حفاظت از بافت های تاریخی در شهرها و تبدیل آنها به نقاط جذاب گردشگری به شمار می رود.

اما سرمایه گذاران به طور معمول راغب به سرمایه گذاری در چنین بافت هایی نیستند. راه حل از دید شما چیست؟

باید تلاش کرد تا بافت های تاریخی در شهرها به مهم ترین بخش شهر تبدیل شوند. در حال حاضر در تمام دنیا راهکارها و رویکردهایی وجود دارد که منجر به تغییر رویکرد به بافت تاریخی شهرها می شود. در دنیا کشورهایی وجود داشته اند که بافت تاریخی آنها از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده است و مناطق چنین بافت هایی از مناطق پایین شهری به شمار می آمدند، اما با رویکردهای رایج این وضعیت اصلاح شد.

با توجه به نقش مدیریت شهری در نگهداری از شهر و ساماندهی به آن چرا میراث فرهنگی در سراسر کشور برای حفاظت تخصصی از آثار تاریخی در بافت های شهری در کنار شهرداری ها قرار نمی گیرد؟

سازمان میراث فرهنگی، سازمانی نظارتی است از سوی دیگر چهارچوب ها و دستورالعمل های ملی و بین المللی فراوانی برای حفاظت از آثار تاریخی وجود دارد که با رعایت آنها می توان ابنیه تاریخی را حفاظت کرد . لذا اجرای یک طرح در بافت تاریخی فرآیند خاصی از تهیه طرح تا تصویب و اجرای آن دارد. شورای عالی معماری و شهرسازی در سطح شهرها و شورای فنی میراث فرهنگی مستقر در سازمان نیز بر این روند نظارت دارند.

به طور قطع عمل کردن خارج از روند تعریف شده منجر به ایجاد مشکل و انجام تخلف می شود. در این صورت سازمان میراث فرهنگی دست به شکایت قانونی می زند.لذا دستگاه محدودی همانند سازمان میراث فرهنگی کشور نمی تواند وارد فرآیند اجرا شود. این در حالی است که اکنون گرفتاری اصلی در مورد حفاظت از ابنیه تاریخی در کشور این است که فرآیندهای قانونی رعایت نمی شود.

با توجه به اجرای طرح انضباط شهری در منطقه 12 تهران و هشدار رسانه ها در این مورد آیا این همکاری با شهرداری تهران  از سوی شما صورت می گیرد؟

میراث فرهنگی دستگاه نظارتی است و چهارچوب هایی را تعریف می کند. هر یک از ابنیه تاریخی کاربری و ظرفیت‌شان تعریف شده است. ممکن است یک بنا برای ایجاد موزه مناسب باشد ممکن است محل زندگی مردم باشد.لذا این کاربری ها تعریف شده و بنده نمی دانم منظور از انعقاد تفاهم نامه با شهرداری ها برای حفاظت از بافت های تاریخی شهرها چیست.

بدین معنی که این مناطق برای جذب گردشگر ساماندهی شوند تا بتوانند بهروری اقتصادی داشته باشند.

توجه داشته باشید که در حوزه میراثی تاریخی بهره وری اقتصادی آنگونه که در اذهان معمول است وجود ندارد.

به طور مثال به ایجاد پیاده راه 17 شهریور در تهران اشاره می کنم. در صورتی که سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و شهرداری با یکدیگر همکاری داشتند در ابتدا تغییر کاربری کسبه اطراف صورت می گرفت سپس پیاده راه ساخته می شد و از محل تغییر کاربری ها به راحتی هزینه این پیاده راه سازی نیز تامین می شد. اما به علت در دست نبودن نظر های تخصصی شاهد وضعت موجود هستیم.آیا در طرح های آتی همچنان میراث فرهنگی و شهرداری قصد همکاری ندارند؟

سازمان میراث فرهنگی در امور اجرائی دخالتی ندارد. طرح هایی از این دست در کمیسیون ماده 5 بررسی می شود و متناسب با طرح های بالا دست مورد بررسی قرار می گیرند. نماینده سازمان میراث نیز در این کمیسیون حاضر است. حتی در مواردی کمیته های تخصصی در وزارت راه به بررسی آنها می پردازند. در صورتی که این فرآیند انجام شود اشتباهی رخ نمی دهد.در صورتی که تخلفی مشاهده می شود و از آن اطلاع پیدا کنیم. به طور قطع طبق مصوبه های شوای فنی سازمان به آن رسیدگی می کنیم.

از سوی دیگر در دوره فعلی دیدگاه کمیسیون ماده 5 در حفاظت از ابنیه تاریخی مورد قبول ما بوده این در حالی است که نابهنجاری هایی که اکنون مشاهده می شود و مجوزهایی که منجر به تخریب بنیه و بافت تاریخی می شود در گذشته صادر شده است.