تبیین چرایی حکم اعدام دو مفسد حوزه خودرو و حکم قضایی نمایندگان مجلس و مدیرعامل وقت سایپا

حمیدرضا محمدی در گفت‌وگو با میزان در تشریح مفاهیم حقوقی مباشرت و معاونت در جرم با بیان اینکه معاونت با مباشرت در جرم در کیفیت ارتکاب و اجزا، ارکان و آثار و مجازات با یکدیگر دارای تفاوت است، عنوان کرد: در وقوع جرم با سه حالت مشارکت مباشرت و معاونت روبرو هستیم، مباشر کسی است که وقوع جرم توسط او صورت می‌گیرد و شریک کسی است که با یک یا چند نفر دیگر باهم جرمی را مرتکب می‌شوند و معاون کسی است که بدون دخالت مستقیم وقوع جرم را تسهیل می‌کند.

این حقوقدان ادامه داد: در وقوع هر جرمی ممکن است افرادی در عملیات مادی و انجام جرم دخالت داشته باشند که مباشر نامیده می‌شوند.

وی اضافه کرد: برخی صرفا وقوع جرم را تسهیل یا وسایل و ابزار وقوع جرم را فراهم می‌نمایند و یا با افعال یا گفتار خود زمینه وقوع جرم را فراهم می‌آوردند که این دسته معاون در جرم نامیده می‌شوند.

این وکیل دادگستری در تشریح این موضوع به ذکر مثالی پرداخت و افزود: اگر دو نفر به طور همزمان اقدام به طلا فروشی و جمع آوری طلا‌ها کنند مشارکت در جرم واقع شده است؛ اما در صورتی که در همین مثال بالا یک نفر صرفا آدرس و مشخصات طلا فروشی و نحوه ورود به آن را به دیگری آموزش دهد و لکن خودش در عملیات سرقت حضور پیدا نکند معاونت در جرم محقق می‌شود.

این حقوقدان با اشاره به ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی ادامه داد: در این ماده مشارکت در جرم اینگونه تعریف شده است: هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آن‌ها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب می‌شود و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است. در مورد جرایم غیرعمدی نیز چنانچه جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصران، شریک در جرم محسوب می‌شوند و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.

محمدی همچنین در خصوص معاونت نیز گفت: قانون چنین آورده است که اشخاص زیر معاون جرم محسوب می‌شوند:

الف- هرکس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
وی ادامه داد: بر اساس تبصره این ماده، برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است.

این حقوقدان در ادامه این توضیحات تصریح کرد: با توجه به متن قانون می‌توان به وضوح دریافت که مجازات معاونت در جرم خفیف‌تر از مجازات مشارکت در جرم است و معاون به جهت عدم دخالت مستقیم در وقوع جرم و عدم حضور در عملیات مادی وقوع جرم همواره مجازات کمتری نسبت به شریک جرم که در عملیات مادی وقوع جرم حضور دارد متحمل می‌شود.

وی افزود: در واقع شریک جرم مجازات کامل یک جرم را همانند دیگر شرکا متحمل می‌شود، ولی معاون همواره به جهت تأثیر خفیف ترش در وقوع جرم مجازات کمتری شامل حالش می‌شود.

این حقوقدان با اشاره به ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی در خصوص مجازات معاونت در جرم، گفت: در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجازات وی به شرح زیر است:

الف- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه
ب- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش
پ- در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها شلاق حدی است سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش
ت- در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایینتر از مجازات جرم ارتکابی

وی به تبصره‌های این ماده نیز به شرح اشاره کرد و ادامه داد: بر اساس تبصره یک در مورد بند (ت) این ماده مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است مگر در مورد مصادره اموال، انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است، و تبصره دو تصریح دارد که در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجراء نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند (ت) این ماده اعمال می‌شود.