کابوس کرونا بر سر اشتغال
- روزنامه ایران نوشت: در حالی که «سازمان بین‌المللی کار» ماه گذشته بیکاری ۲۵ میلیون نفر در جهان بر اثر شیوع ویروس «کووید ۱۹» را تخمین زده بود، گزارش‌های جدیدی که از بخش‌ها و کشور‌های مختلف منتشر شد، نشان داد که پیش‌بینی این سازمان بسیار خوش‌بینانه است، چرا که طبق تازه‌ترین آمار‌ها تنها در امریکا تاکنون ۳۶ میلیون نفر تقاضای بیمه بیکاری داده‌اند.
در جهان بخش خدمات بزرگترین قربانی کروناست و پس از آن بخش صنعت بیکاری قابل توجهی را تجربه کرده است و دراین میان تنها بخش کشاورزی است که کمترین آسیب را متحمل شده است.
در ایران نیزهمین رویه حاکم است، بخش خدمات که حدود ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی و بالاترین سهم اشتغال (۵۰.۳ درصد) را دراختیار دارد، سنگین‌ترین ضربه را از کرونا خورده است. درواقع بخش اشتغال کشور هم از طرف عرضه و هم تقاضا با آسیب مواجه شده است. در بخش تقاضا به‌دلیل رکود و تعطیلی بسیاری از کسب و کارها، با بیکاری قابل توجهی روبه‌رو هستیم و در بخش عرضه نیز به‌دلیل ابتلای بخشی از شاغلان و قرنطینه اختیاری بخشی دیگر ساعات کار کاهش یافته است. با این حال دوره ماندگاری این ویروس در کشور و سایر کشور‌ها تأثیر مستقیمی بر تعداد افرادی که شغل خود را از دست می‌دهند دارد. به این معنا که هرچه این دوره کوتاه‌تر باشد علاوه بر کاهش تعداد بیکاران امکان بازگشت به کار افراد بیکار شده نیز زودتر فراهم می‌شود. دراین میان برخی از کسب و کارها نظیر فعالیت‌های بخش گردشگری، تأمین جا و رستوران این قابلیت را دارند تا به سرعت به شرایط عادی البته از نظر اشتغال بازگردند.
درخصوص آسیب کرونا بر پیکره اشتغال کشور در کنار برآورد کارشناسان، گزارش‌های رسمی مختلفی نیز تدوین و منتشر شده است که از میان آن‌ها دو گزارش یکی مربوط به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و دیگری مرکز پژوهش‌های مجلس قابل اتکاست.
بررسی وضعیت اشتغال درفصل آخر سال گذشته و کل سال ۹۸ نشان می‌دهد که با وجود بهبود نسبی شاخص‌های نیروی کار در کشور، همچنان اعداد و ارقام با اهداف تعیین شده فاصله دارد. براساس گزارش رسمی مرکز آمار ایران، در سال گذشته نرخ بیکاری کشور به ۱۰.۷ درصد رسید که نسبت به سال قبل از آن افت ۱.۵ واحد درصدی را نشان می‌دهد. درمجموع مقایسه تعداد شاغلان در این سال با سال ۹۷ حکایت از افزایش ۴۳۰ هزار نفری اشتغال کشور دارد. این درحالی است که نرخ بیکاری ۱۰.۶ درصدی فصل زمستان سال قبل به‌دلیل دوره آمارگیری قبل از شیوع کرونا، پیامد‌های این بیماری در کشور را محاسبه نکرده است.
بیکاری ۲ تا ۶ میلیون نفری
درمجموع طبق گزارش‌های رسمی منتشر شده شیوع ویروس کرونا در کشور ۲ تا ۶ میلیون شاغل را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۵۰ عنوان شغل در زیربخش‌های اقتصادی و صنوف تولیدی و خدماتی را به‌عنوان فعالیت‌ها و مشاغل آسیب‌دیده از ویروس کرونا لحاظ شده است که این ۵۰عنوان شغلی درقالب ۱۰رسته فعالیت اصلی دسته‌بندی شد که با به روز‌رسانی مشاغل آسیب دیده رسته‌های شغلی به ۱۳ مورد افزایش یافت. برپایه تصمیم دولت ۷۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات برای حفظ اشتغال و تولید به این واحد‌ها اختصاص یافته است.
کسب و کار‌هایی که بیشترین آسیب را از شرایط موجود دیده‌اند ۴ میلیون و ۸۳۸ هزار و ۹۸۲ نفر شغل که معادل ۲۰.۳۲ درصد از اشتغال کل است را به خود اختصاص داده‌اند.
در سمت تقاضا بسیاری از گروه فعالیت‌ها با کاهش تقاضا مواجه شده‌اند و از ناحیه شوک منفی تقاضا دسته فعالیت‌های بسیاری در اقتصاد ایران با آسیب‌های جدی مواجه شده و بعضاً تا آستانه تعطیلی پیش رفته‌اند.
فعالیت‌های اقتصادی مربوط به اصناف مواد غذایی از جمله رستوران‌ها، تالارها، طباخی‌ها، باغ تالارها، سفره خانه‌ها، کافی شاپ‌ها و ... با کاهش فروش محصولات در بازه ۵۰ تا ۹۰ درصدی مواجه شده‌اند و حتی در مواردی تعطیل شده‌اند. گروه فعالیت‌های مرتبط با حوزه گردشگری مشتمل بر تأمین جا، غذا و آشامیدنی‌ها بیشترین آسیب را دیده‌اند و با هدف پیشگیری از شیوع ویروس اغلب هتل‌ها و سایر مراکز اقامتی و فعالیت‌های زیرمجموعه آن‌ها تعطیل شده‌اند. گروه حمل‌ونقل بر اساس اظهار نظر صنوف با کاهش حداقل ۵۰ درصدی عرضه انواع خدمات روبه‌رو شده‌اند. گروه فعالیت‌های فرهنگی شامل سالن‌های تئاتر و نمایش، باشگاه‌های ورزشی، موزه‌ها، ساختمان‌ها و اماکن تاریخی، کتابخانه‌ها، شهربازی‌ها و سایر فعالیت‌های سرگرمی و تفریحی نیز به طور کامل تعطیل و با کاهش درآمد صد درصدی مواجه شده‌اند. گروه فعالیت‌های آموزشی هم شامل مدارس، مهدکودک‌ها، دانشگاه‌ها و سایر فعالیت‌های آموزشی به طور کامل تعطیل شده‌اند.
از سوی دیگرگروه پوشاک در همه زیرگروه‌ها نیز با کاهش تقاضا مواجه شده و بنا بر اظهار نظر صنوف فروش آن‌ها در همه تولیدات حداقل ۵۰ درصد افت کرده است.
فعالیت‌های دیگر مانند آجیل، خشکبار و سایر محصولات خوراکی و تولید شیرینی، بیسکویت و کیک نیز کاهشی بیش از ۵۰ درصدی فروش را تجربه کرده‌اند، آن هم در شرایطی که با توجه به نزدیکی عید نوروز انتظار افزایش فروش داشته‌اند و احتمال خسارت بیشتر ناشی از پیش‌بینی فروش بالا و خرید مواد اولیه فاسد شدنی بالا نیز وجود دارد.
دراین شرایط تقاضا برای گروه فعالیت‌هایی مانند آرایشگاه‌های زنانه و مردانه، شست‌و‌شو و خشکشویی، فعالیت گرمابه، سالن‌های سونا و ماساژ، فعالیت‌های مربوط به نظافت ساختمان و نظافت صنعتی و مکانیکی‌ها و تعمیرکاران خودرو نیز با کاهش بیش از ۵۰ درصد مواجه شده و در برخی موارد نیز تعطیل شده‌اند.
هرچند کسب و کار‌های آنلاین مانند سوپرمارکت‌های آنلاین و فیلم در شرایط کرونایی به واسطه ارائه خدمات غیرحضوری در برخی از رسته‌ها با افزایش درآمد همراه بوده‌اند، اما بخشی از آن‌ها نیز افت فروش داشته‌اند. دراین میان تاکسی‌های اینترنتی و شرکت‌هایی را که در زمینه فروش آنلاین بلیت فعال بوده‌اند می‌توان جزو مشاغل آسیب دیده درنظر گرفت.
برآورد‌ها با لحاظ شاغلان غیررسمی
درحالی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در پژوهش خود بیش از ۴.۸ میلیون شاغل را در معرض آسیب کرونا درنظر گرفته است، برخی کارشناسان اعتقاد دارند که این تعداد تنها مشاغل رسمی و بیمه شده را محاسبه کرده است و درصورتی که مشاغل غیررسمی را که از حمایت‌های کرونایی دولت نیز بهره‌مند نبوده‌اند را درنظر بگیریم به طور قطع تعداد شاغلان آسیب دیده از کرونا رقم بالاتری خواهد شد. این موضوعی است که مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود به آن توجه ویژه‌ای داشته است و برهمین اساس شاغلان تحت تأثیر کرونا را در یک بازه ۲ تا ۶ میلیون نفری لحاظ کرده است.
درهمین راستا طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تحت سناریو‌های مختلف بین ۷.۵ تا ۱۱ درصد از ستانده اقتصاد درنتیجه شیوع ویروس کرونا کاهش خواهد یافت. همچنین بین ۲ میلیون و ۸۷۰ هزار نفر تا ۶ میلیون و ۴۳۱ هزار نفر از شاغلان فعلی، متأثر از شیوع ویروس شغل خود را از دست خواهند داد.