عقب نشینی آمریکا از لوزان برای فتح وین

به گزارش ، آنچه درباره قطعنامه شورای امنیت درباره جمع‌بندی هسته‌ای مطرح شده، حاکی از یکطرفه بودن آن علیه ایران است؛ بویژه که آمریکا به تنهایی تهیه کننده پیش‌نویس این قطعنامه است. البته از هنگام طرح این مقوله، هنوز دیدگاهی درباره اینکه این قطعنامه یکطرفه علیه ما نیست و ما هم جایگاهی برای حفظ حقوق‌مان در آن داریم، منتشر نشده است. آمادگی خود را برای انعکاس چنین دیدگاه‌هایی در کنار آنچه اکنون منتشر می‌شود، دارد.
پس از آن که در 23 تیر ماه 1394 تیم هسته ای در مصاف با 1+5 به یک جمعبندی رسیدند که منجر به انتشار بیانیه مشترک میان دو طرف شد، بسیاری تصور می کردند که کار تمام شد و توافق هم به دست آمد. اما این اتفاق نیازمند گذشت زمان بود تا بتوان درباره این «برجام» اظهار نظر کرد و یا آن را مورد نقد و بررسی قرار داد.

از 23 تیر ماه تا امروز که 29 تیر است تنها 6 روز گذشته و در این مدت ابعاد تازه ای از برجام آشکارتر شده است. یکی از دلایل اساسی و مهمی که آمریکایی ها از بیانیه لوزان کوتاه آمدند همین جمعبندی است که میان ایران و 1+5 انجام شده و مبنای ادامه کار برای رسیدن به توافق نهایی است

آمریکایی ها پس از بیانیه لوزان سوئیس بسیار تأکید داشتند که مبنای ادامه کار برای رسیدن به توافق نهایی بیانیه لوزان است و از این خواسته خود کوتاه هم نمی آیند. بارها مقامات این کشور از جمله جان کری بر این نکته تأکید داشتند، حال آن که بیانیه لوزان بار حقوقی نداشت و الزام آور هم نبود.

در این بیانیه که مورد تأکید آمریکایی ها بود برخی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران نادیده گرفته شده بود و مورد پذیرش مقامات ارشد کشورمان هم قرار نگرفت.

همه تصور می کردند که جمعبندی مذاکرات هسته ای در وین یک عقب نشینی از سوی آمریکایی ها بود. البته در ظاهر اینگونه بود چون آنها دیگر مانند قبل بر اجرای بیانیه لوزان سوئیس تأکید نداشتند و به طور عجیبی آن را نادیده گرفتند.

بی توجهی یا کم توجهی به این اتفاق از سوی مسئولین و کارشناسان و صاحبنظران به این موضوع اگر نبود شاید اکنون در دقیقه 90 به این نکته پی نمی بردیم که در جمعبندی وین چه اتفاقی افتاده است. آمریکا از بیانیه لوزان صرف نظر کرد تا به جمعبندی وین برسد.

این برجام بسیاری از زیاده خواهی های آمریکا را در توافق نهایی برآورده می کند. خوشحالی آنها از این اتفاق هم به این خاطر است. طرف مقابل از نتایج مذاکرات هسته ای وین بسیار شادمان است.

اما در هر صورت امروز قرار است پیش نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل به پیشنهاد آمریکا به تصویب برسد. در این روند ایران هیچ نقشی ندارد و این پیش نویس و تصویب آن یکطرفه است.

ماده ای هم که در برجام وجود دارد و همین است که باعث تردید و نگرانی نسبت به آینده توافق می‌شود بند 12 آن است. بند 11 و 12 برجام که با هم ارتباط مستقیم دارد می گوید؛

11. ذیل بند 41 منشور ملل متحد، تصمیم می‌گیرد که ظرف 30 روز از دریافت تذکر یکی از طرف‌های برجام در مورد موضوعی که یک کشور طرف برجام اعتقاد دارد مصداق عدم اجرای تعهدات ذیل برجام است، ادامه اجرای لغو مصرح در پاراگراف 7 (a) این قطعنامه باید به رأی گذاشته شود، علاوه بر این، تصمیم می‌گیرد که اگر ظرف 10 روز از تذکر اشاره شده در فوق، هیچ‌یک از اعضای شورای امنیت چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای رأی‌گیری ارائه نکرد، آنگاه رئیس شورای امنیت بایستی چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را ارائه کرده و آن را ظرف 30 روز از زمان تذکر اشاره شده در فوق، به‌ رأی بگذارد و قصد خود را برای در نظر گرفتن دیدگاه‌های کشورهای دخیل در موضوع و هر نظری در مورد موضوع از سوی هیئت مشاور شکل‌گرفته در برجام، ابراز می‌دارد.

12. ذیل بند 41 منشور ملل متحد، تصمیم می‌گیرد که اگر شورای امنیت یک قطعنامه ذیل پاراگراف 11 برای ادامه اجرای لغو مصرح در پاراگراف 7 (a) تصویب نکرد، آنگاه در نیمه شب به وقت گرینویچ سی‌امین روز پس از دریافت تذکر اشاره شده در پاراگراف 11 به شورای امنیت، تمام قوانین قطعنامه‌های 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) که بر اساس پاراگراف 7 (a) لغو شده بود، بایستی به همان نحوی که پیش از تصویب این قطعنامه اعمال می‌شد، اعمال شود و تمهیدات اعلامی در پاراگراف‌های 7،‌8 و 16 تا 20 این قطعنامه لغو می‌شوند، مگر آنکه شورای امنیت تصمیمی غیر از این بگیرد.

این قطعنامه اگر تصویب شود که قطعاً هم می شود، برای جمهوری اسلامی ایران الزام آور خواهد بود و اگر هم شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی هم این برجام را پس از بررسی دقیق نپذیرند و آن را مغایر با خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران تشخیص دهند، تأثیری نخواهد داشت چون جمعبندی مذاکرات وین در شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده و قانونی است که برای جمهوری اسلامی ایران الزام آور خواهد بود.

کارشناسان و اساتید حقوق بین الملل پس از آن که از مفاد برجام آگاهی یافتند و به موارد مسئله دار این جمعبندی برخورد کردند وارد عمل شده و درباره آن اظهار نظر کردند و ابعاد و تبعات بندهای 11 و 12 برجام را یادآور شدند.


استاد حقوق بین الملل با اشاره به اینکه آمریکا پیش نویس قطعنامه ای را به شورای امنیت سازمان ملل درباره جمع بندی مذاکرات هسته ای ایران و ۱+۵ ارائه می دهد گفت: این پیش نویس طوری است که زمینه سوء استفاده را علیه ایران می دهد و این ابهام وجود دارد که چرا ایران در تنظیم این پیش نویس نقشی ندارد.

توکل حبیب زاده که شب گذشته در گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما شرکت کرده بود افزود: در این پیش نویس اشاره شده است که هر یک از کشورهای طرف مذاکره با ایران اگر اعتقاد پیدا کردند که کشور ما به تعهدات خود عمل نکرده است می تواند این موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه دهد و ارائه استنادات و مدارک هم نیازی نیست و می تواند تحریم ها را دوباره برگرداند.

وی افزود: همچنین فروش هر گونه تسلیحات به طور مطلق آمده است و اگر روزی مثلاً‌ در لبنان سلاح سبک ساخت ایران پیدا شود و یا یکی از کشورهای طرف مذاکره این ادعا را مطرح کند کافی است که موضوع به شورای امنیت ارائه شود و ساختار لغو تحریم ها شکننده خواهد بود.

حبیب زاده گفت: با توجه به سابقه تلخ گذشته برخی از کشورها در رابطه با ایران به نظر می رسد تیم مذاکره کننده ایرانی باید این ابهام را در آینده برطرف کند.

وی افزود: شورای امنیت در طول تاریخ فعالیت های خود هرگز به دنبال اجرای عدالت نبوده است و این موضوع حساسیت رفتارهای دیپلماسی را نشان می دهد.

غلام نبی فیضی استاد حقوق بین الملل هم درگفتگوی تلفنی با این برنامه گفت: باید دو مسئله ممکن ها و ایده آل ها را در بررسی مذاکرات و پیش نویس و برجام بررسی کنیم و ترکیبی از این دو ما را به نتیجه عملی می رساند و حتی گفته شده است که هیچیک از طرفین مذاکره به ایده آل های خود نرسیده اند بلکه به بهترین چیزی که امکان داشت دست یافته اند.

وی افزود: پیش نویس قطعنامه ای که آمریکا امروز به شورای امنیت می دهد مبتنی بر ماده 36 و 37 برجام است و باید به ماده 11 و 12 هم نگاه کنیم تا بتوانیم تفسیر دقیقی از این روند داشته باشیم.

استاد حقوق بین الملل گفت: این سند نشان می دهد که کشوری که ادعا می کند ایران به تعهدات خود عمل نمی کند بحث دلیل و برهان هم مطرح نیست و این همان حرف رک و صریح آمریکایی هاست که درباره تحریم ها و نحوه لغو آن مطرح می کنند.

فلاحت پیشه استاد علوم سیاسی هم با حضور در این برنامه گفت: این پیش نویس تا 10 سال و دقیقاً‌ منطبق بر افق سند چشم انداز 20 ساله (1404) تحولات ایران را تحت نظارت این کشورها قرار می دهد و متأسفانه ساختار شورای امنیت مبتنی بر قدرت هاست و باید به رایزنی های خود ادامه دهیم.

فلاحت پیشه گفت: آمریکا تلاش می کند حتی روسیه و چین هم در باره برگشت تحریم ها حق وتو نداشته باشند.

وی افزود: امیدواریم متن نهایی توافق به نفع کشور باشد.

تلاش و مجاهدت تیم هسته ای کشورمان که همواره مورد توجه و حمایت رهبر معپظم انقلاب هم بوده است بر کسی پوشیده نیست، اما اکنون با این اوصاف تیم هسته ای به خصوص حقوقدانان بین المللی تیم هسته ای باید در این باره اقدامی کنند. شاید اکنون که پیش نویس قطعنامه به سازمان ملل رفته است و دیگر کاری نمی توان کرد اما این موضوع باید در دستور کار قرار داشته باشد و حداقل مسئولین تیم هسته ای به این موضوع ورود کنند و با توضیحات خود افکار عمومی را آگاه سازند که ایا چنین نکته ای وجود دارد یا نه؟

سرنوشت این قطعنامه قرار است امروز روشن شود. روسیه و چین هم نمی توانند در این زمینه کاری انجام دهند. شاید آنها هم در این موضوع نقش داشته اند؛ اما هر چه هست حتی اگر توافق نهایی هم میان ایران و 1+5 انجام شود در صورت ادعای یکی از اعضای کشورهای عضو 1+5 مبنی بر عهد شکنی ایران در توافق هسته ای، بدون ارائه سند و مدرک، همه چیز به وضعیت پیشین باز می گردد، حتی بیشتر از آن چه که بود.


برای آگاهی بیشتر از جزئیات پیش نویس قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل فؤاد ایزدی تحلیلگر مسائل سیاسی و میرشهبیز شافع استاد حقوق بین الملل با حضور در برنامه «تیترامشب»شبکه خبر این پیش نویس  را بررسی و درباره آن بحث و تبادل نظر کردند.

فؤاد ایزدی تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: پیش نویس قطعنامه جدید شورای امنیت درمتن برجام پیش بینی شده است که تکلیف قطعنامه های قبلی شورای امنیت علیه ایران را مشخص می کند وحدود 30 بند در بخش اول و بندهای جزئی دیگر در بخش های بعدی خود دارد.

وی افزود: بند 21 این قطعنامه ، ایران را استثناء کرده است تا دیگر کشورها تصور نکنند که این موضوع، رویه می شود. بر اساس این پیش نویس، هر کشتی، هواپیما یا کامیونی که به ایران وارد و یا از آن خارج می شود اعضای سازمان ملل حق بازرسی آنها را دارند. ایران باید این قطعنامه را حداقل 10 سال اجرا کند.

در ادامه میرشهبیز شافع استاد حقوق بین الملل درباره نقاط قوت پیش نویس این قطعنامه با اشاره به اینکه 2 تحول عمده از نظر حقوق بین الملل و رویه شورای امنیت در این پیش نویس رخ داده است گفت: نخستین بار در شورای امنیت ، دولتی موفق شده است از طریق مذاکره خود را از چارچوب فصل هفتم قطعنامه و شورای امنیت سازمان ملل بیرون بیاورد و این دستاورد بزرگی است.

وی افزود: یکی دیگر از نقاط قوت این پیش نویس این است که از طریق آن چندین قطعنامه شورای امنیت لغو می شود و یک قطعنامه جای آنها را می گیرد.

ایزدی تحلیلگر مسائل سیاسی در ادامه گفت: در این پیش نویس روز اجرای توافق منوط به انجام تعهدات ایران و تأیید آن توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی است بنابراین اگر آژانس به هر علتی انجام تعهدات از سوی ایران را تأیید نکند توافق اجرا نمی شود و تحریم ها هم لغو نمی شود.

شافع کارشناس حقوق بین الملل گفت: اینگونه نیست که کشوری بخواهد بدون علت ایران را متهم به نقض تعهدات کند بلکه اتهام او در کمیته مشترک بررسی می شود و آن کمیته با کار کارشناسی و بررسی علل باید رأی دهد و شورای امنیت هم طبق رأی این کمیته عمل خواهد کرد.

ایزدی در ادامه گفت: تصمیم این کمیته ها الزام آور نیست و شورای امنیت ملزم به اجرای مصوبات این کمیته ها نیست.

وی افزود: ما در شورای امنیت شهروند درجه 2 هستیم اما شورای امنیت حق وتو دارد.

این تحلیلگر مسائل سیاسی ادامه داد: به علت وجود ساختار غیرعادلانه در سازمان ملل و اینکه ایران حق وتو در شورای امنیت ندارد در عمل کار برای ایران مشکل است و اگر در آینده دولتی بر سر کار بیاید که حسن نیت نداشته باشد با ابزارهایی که در متن پیش نویس قطعنامه وجود دارد به راحتی می تواند در راستای سیاست ها و منافع خود از آن استفاده کند.

شافع کارشناس حقوق بین الملل هم با بیان اینکه احتمالات را نباید زیاد بزرگ کرد گفت: واژه شهروند درجه 2 خیلی دقیق نیست زیرا سازمان ملل بر پایه برابری همه ملت ها بنیان گذاری شده است.

وی ادامه داد: اگر ایران را بخواهیم شهروند درجه 2 سازمان ملل محسوب کنیم بنابراین کشورهایی مانند آلمان ، ژاپن و کانادا هم شهروند درجه 2 محسوب می شوند.

ایزدی تحلیلگر مسائل سیاسی هم در پاسخ گفت:70 سال از تأسیس سازمان ملل می گذرد اما موردی نداشته ایم که قطعنامه ای علیه آمریکا تصویب شود یا آمریکا در حوزه ای مقصر شناخته شده باشد زیرا این کشور حق وتو دارد با آنکه آنها در این سالها به چندین کشور حمله و آن ها را اشغال کرده و بسیاری از انسانها را کشته اند.

شافع هم در این باره گفت: دستاوردهایی که ایران در مذاکرات با گروه 1+5 به دست آورده است در قالب متن پیش نویس قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل، هوشمندانه می تواند در صحنه بین المللی کارزار روانی ، تبلیغاتی و دیپلماتیک را به نفع ایران ایجاد کند.

وی ادامه داد: بر اساس این پیش نویس اگر آمریکا یا هر کشور دارای حق وتو بخواهد ادعایی را علیه ایران مبنی بر عمل نکردن به تعهداتش مطرح کند باید از سه مرحله بررسی کمیته های مختلف مشترک عبور کند و اگر این کمیته ها آن ادعا را تأیید نکنند با دشواری دیپلماتیک و روانی بیشتری در استفاده از حق وتوی خود علیه ایران مواجه می شود.

در ادامه ایزدی در پاسخ به این پرسش که اگر کنگره آمریکا پیش نویس قطعنامه تصویب شده در شورای امنیت را رد کند چه می شود؟ گفت: بر اساس ساختار حقوقی موجود در آمریکا قوانین فدرال و بین الملل همسطح و هم رتبه هستند یعنی دولت آمریکا موظف است به مصوبات کنگره عمل کند همان طور که ایران هم موظف است در صورت مغایرت مصوبه های بین المللی با مصوبه های مجلس شورای اسلامی، به مصوبه مجلس عمل کند.

وی افزود: البته بر اساس پیش بینی ها بعید است اوباما موفق نشود تا حرکت منفی کنگره را متوقف کند.

در ادامه شافع کارشناس حقوق بین الملل گفت: ماده 25 منشور سازمان ملل متحد الزام می کند که همه دولت ها باید مصوبات شورای امنیت را اجرا کنند.

وی افزود: در ساختار حقوقی آمریکا و ایران، نظام حقوقی بین الملل از نظام حقوقی داخلی جدا هستند اما این موضوع از بعد حقوقی بین الملل موجب مسئولیت بین المللی دولت مورد نظر است بنابراین اگر آمریکا مفاد قطعنامه را رعایت نکند مسئولیت بین المللی خواهد داشت.

ایزدی در پاسخ به این پرسش که پس از تصویب پیش نویس قطعنامه روند برنامه هسته ای ایران چگونه خواهد بود؟ گفت: قطعنامه های قبلی شورای امنیت علیه برنامه هسته ای ایران را نپذیرفته ایم زیرا آنها هیچ مدرکی علیه ایران ندارند و اگر این پیش نویس قطعنامه شورای امنیت تصویب شود یعنی این روند را پذیرفته ایم که آن گونه که برای ما مشخص شده است ادامه دهیم و خیلی هم جای اعتراض نخواهیم داشت زیرا این مسیر را قبول کرده ایم.

اکنون با تصویب این قطعنامه در سازمان ملل، این ایران است که برای او الزام ایجاد می شود، چه جمعبندی توافق هسته ای در وین در مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی کشور تصویب بوشد یا نشود، اما برای طرف مقابل یعنی آمریکا اگر جمعبندی مذاکرات هسته ای در کنگره تصویب هم نشود این قطعنامه برای آمریکایی  های الزامی را ایجاد نمی کند بلکه قطعنامه همان چیزی است که کنگره هم دنبال آن بود.