جامع‌ترین آمار جنایی کشور را داریم/ مطالعات جرم‌شناسی بصورت استانی درحال انجام است

به گزارش به مناسبت هفته قوه قضاییه گفت وگویی با عباس علوی نژاد، رییس اداره کل مطالعات اجتماعی و جرم شناسی  داشتیم که در آن فعالیت های این اداره کل تبیین شده است:

*توضیحاتی راجع به حوزه خود ، برنامه‌های آینده و نقش معاونت بفرمایید؟

**مرکز مطالعات اجتماعی و جرم‌شناسی مرکزی است که کنار ادارات کل اجرایی مانند اداره کل پیگیری‌های فرهنگی، اداره کل پیشگیری‌های وضعی، اداره کل پیشگیری‌های انتظامی ، امنیتی و اداره کل پیشگیری‌های قضایی فعالیت می کند .

کاراین مجموعه تحقیقات کیفی و محتوایی و پشتیبانی از فعالیتهای درحال اجراست و با توجه به محدودیتهای بودجه بیشتر، مطالعات کاربردی  انجام می دهد .

متاسفانه ظرفیت، امکانات و منابع در حدی نیست که بتوان مطالعات بنیادی و توسعه‌ای انجام داد .

*گویا معاونت پیشگیری لایحه ای در راه مجلس و شورای نگهبان دارد. این لایحه چه ایرادی دارد که تاکنون 10 سال تصویب آن طول کشیده است؟

**لایحه پیشگیری در مجمع تشخیص مانده است؛ البته بتازگی جلسه‌ای با ریاست محترم مجمع، معاونان و مدیران داشته‌ایم که قول داده‌اند بعد از لایحه رسیدگی به اموال مسئولین، موضوع  معاونت پیشگیری در اولویت قرار گیرد که اگر این اتفاق بیفتد واختلافی که بین مجلس و شورای نگهبان بوده  برطرف شود، بسیار مفید خواهد بود.

در پیش‌ نویس اولیه ایراد تداخل وظایف قوا مطرح می‌شد ویا اینکه رئیس شورای عالی چه کسی باشد، مصوبات را چه کسی ابلاغ کند و اینکه آیا دخالت یک قوه در قوه دیگر امکانپذیر است یا خیرکه برای بعضی از موارد توجیه منطقی داشتیم. به این صورت که الان قوه قضاییه هم عضو خیلی از شوراهاست ودر زیر مجموعه دولت هم هست و در جلسات نماینده دارد. در شورای عالی امنیت ملی و شورای اجتماعی نیز حضوردارد. همچنین پیشگیری براساس بخش دوم از بند ۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی تکلیفی بوده که باید قوه قضاییه آن را انجام می‌داده است وسالها وقفه در اجرای این وظیفه افتاده است .

جالب اینجاست که در برنامه ۵ ساله پنجم توسعه کشور هم تکالیفی برای قوه قضاییه تعیین شده.  در بندهای  مختلف ماده ۲۱۱ برای صدا و سیما و آموزش و پرورش تصریح شده که باید در مواد درسی موضوع  پیشگیری طرح شود؛ زیرا بسیاری از موضوعات احتیاج به فرهنگسازی دارد.
 کار تبلیغی گذرا تاثیر زیادی ندارد و باید عمیق و اساسی و بنیادی باشد و کار باید از سنینی که تاثیر پذیری وجود دارد، انجام شود.

*وظایف شما در معاونت چیست؟

**ایجاد بانک تحقیقات یکی از وظایف ماست  که بیشتر مربوط به جرم شناسی است. در موضوع پیشگیری و بحث آسیب‌های اجتماعی و دسترسی به دستاوردهای علمی موجود در دنیا و کشور نیز کارهای خوبی شده. ترجمه هایی نیز انجام گرفته است . آخرین اقدام معاونت حضور در کنگره سیزدهم سازمان ملل در دوحه قطر بود که امسال معاون پیشگیری و مدیران و کارشناسان ما درآن حضور داشتند.
 
این کنگره هر ۵ سال یکبار در سطح دنیا برگزار می‌شود و معاونت پیشگیری از طرف جمهوری اسلامی ایران و قوه قضاییه آنجا سخنرانی داشتند و اقدامات ساختاری و پیشرفتهایی را که بود ارائه کردند. پیشنهادات جدیدی در سطح بین‌الملل مطرح شد که به طور خاص می‌شود به آن پرداخت که به نظر من دستاورد قابل توجه و خوبی بود.

ما همچنین  نیاز سنجی هایی برای تدوین اولویت مطالعاتی داریم. هر ساله اولویت‌ها را به دانشگاه‌ها، به محققان و پژوهشگران اعلام می‌کنیم و از طریق رسانه‌های قوه اطلاع‌رسانی می‌شود که علاقمندان و کارشناسان و پژوهشگران در این زمینه با مراکز ما همکاری کنند و سالهای گذشته هم کارهای خوبی در مجموعه انجام شده بود.

*گویا تهیه اطلس جامع جرم را در معاونت در حال انجام دارید.در این رابطه توضیح بفرمایید:

**از دیگر وظایف مرکزما تالیف و اجرای پروژه‌های پژوهشی است. در خصوص اولویت‌های مربوط مطالعات اجتماعی و جرم شناسی ، کار دیگری که داریم تهیه اطلس و نقشه جامع جرم است که کار بزرگی است و زیرساختهای خودرا لازم دارد و هزینه ‌بر است.

جلسه‌ای هم با دوستانمان در معاونت عملیات ناجا با حضور نمایندگان پستهای تخصصی ناجا داشتیم. ما سامانه‌  منسجمی که بتواند آمارهای واقعی جرائم و آسیب را جمع کند نداشتیم و در حال حاضر قوه قضاییه این سامانه را دارد. مرکز آمار و فناوری در سطح دادگستری‌ها، شعب دادگاه‌ها و دادسراها و همه جا مستقر است؛ اما تنها  یک لایه‌ از واقعیت را نشان می‌دهد و تکمیل آن نیازمند همکاری سایر بخشهای مرتبط است.

اداره ای هم برای همین منظور داریم که اداره گردآوری وتحلیل آمار است.  این اداره سیمای جرائم را در بازه ۹ ماهه یا ۶ ساله تهیه و تحلیل می‌کند. آمار را هم از حدود ۱۰ دستگاه گردآوری می‌کنیم؛ ازبخش‌های مختلفی مانند پزشکی قانونی، سازمان ثبت احوال، ثبت اسناد و حتی بخش‌های دیگری مانند تعزیرات و بهزیستی و بعد تحلیل می‌کنیم و بازخورد و رویه‌اش را به همین دستگاه‌ها بر می‌گردانیم. شاید الان جامع‌ترین و گسترده‌ترین آمار جنایی را  در کشور ما داریم؛ البته ادعا نمی‌کنیم که این آمار کامل است؛ بلکه تا رسیدن به آن نقطه راه داریم.

*یکی از فعالیت های شما ترسیم سیمای جرم است. در این باره بیشتر بفرمایید:

**کاری که ما انجام می‌دهیم در واقع مشابه یک چراغ راهنماست. فرض کنیم آمار قاچاق چه بخشی از واقعیت قاچاق در کشور است؟ مثلاً ما آماری که در گمرکات  خودمان هست را می‌گیریم که رسمی نیست. سپس آمارگمرکات کشورهای مبدا را با آمارهای واردات گمرک خودمان می سنجیم  که واقعیت را بیشتر نشان دهد. کاری که ما الان در استانها انجام می‌دهیم تولید سیمای جرائم به صورت ۳ ماهه، ۶ ماهه و یکساله.است  یعنی آمار یکسال با سال قبل مقایسه شده و معلوم می‌شود در چه جرم‌ها و آسیب‌هایی افزایش داشته ایم  و نرخ افزایش چقدر بوده است.اینگونه پژوهش ها بصورت جامع تر در زمینه های مختلف با توجه به استانها ادامه پیدا می کند و سیمای جرم هر استان بر اساس فراوانی آسیب درآن استان ترسیم می شود.

*در حوزه پژوهشی چه کارهایی انجام داده اید؟

**ما ترجمه وتالیف 13کتاب راآماده انتشار داریم. ۱۴ مورد پروژه‌های تحقیقاتی در حال انجام داریم.۱۰ مورد نشست‌های تخصصی با دانشگاه‌ها یا با مراکز آمار ایران برگزار کردیم .۲۶ مورد گزارش‌های کارشناسی پژوهشی در سال گذشته داشتیم. ۱۳ مورد حمایت از پایان نامه انجام شد. تدوین سیمای جرائم در سال گذشته هم در سطح استانها یک مورد و در مرکز ۳ مورد صورت گرفت. ۴ مورد تفاهم‌نامه همکاری با نهادها با دانشگاه‌ها و موسسات علمی و پژوهشی ، ۷جلسه شورای پژوهشی در مرکز، انجام طرح‌های پژوهشی، کتاب، مقاله درسی، پایان‌نامه‌ها ۳۵۰ مورد در بخش‌های مختلف داشتیم و طرح های پژوهشی استانها در سال گذشته ۷۰ مورد بود که بعضی‌ در اوایل کار، بعضی‌ اواخر کار و بخشی‌ به دلیل منابع محدود امسال انجام می‌شود.

تکمیل پروژه‌های پژوهشی سال گذشته و شروع پروژه‌های جدید را برای امسال در دستور کار داریم.

ما سعی کردیم روی جاهایی که چند دستگاه بر کانون بحران موثرند، مطالعه کنیم و بعد بر اساس راهکارهای ارائه شده  تقسیم کار شود و دستگاه‌ها همکاری کنند. مهم نیست  این موضوع به نام چه کسی تمام می‌شود. مهم این است که این کار به نفع مردم و در راستای وظیفه عمومی ما باشد و از منظر مطالعه افکار عمومی بتوانیم پاسخگو باشیم.

ما ۳ موضوع مهم داریم که اول فضای مجازی است  که بسیار اثرگذار و پر ظرفیت است ومیتوان مثبت به آن نگاه کرد. دوم بحث اعتیاد نگرانی جدی و گسترده است. بخش‌های عمده‌ای از آمار جرائم کیفری بخاطر مواد مخدر است. ما اینها را به نقد و نظر اساتید گذاشتیم که شناسایی شود و راهکارهایش مشخص شود.

پروژه پژوهشی دوم مرتبط با مطالعه دیدگاه اساتید دانشگاهی و مدیران اجرایی در راستای پیشگیری از آسیب‌های فضای مجازی، اعتیاد و راهکارهای استفاده از ظرفیت مشاوران در پیشگیری است.

*آیا در این بین به فعالیت ها و ظرفیت های مردم هم نگاهی داشته اید؟

**تکمیل پروژه پژوهشی شناسایی ظرفیت‌ها، موانع و مشکلات سازمان های مردم نهاد را نیز در برنامه داریم . ببنید ما در بحث اقتصادی می‌گوییم کارها به مردم واگذار شود. در بحث‌های اجتماعی هم باید همین بشود؛ یعنی باید از ظرفیت خود مردم در برابر مشکلات جامعه استفاده شود. تا زمانی که دولتیِ صرف نگاه می‌کنیم، موفقیتی نخواهیم داشت. مطالعه و بررسی می‌کنیم که انشاءالله بتوانیم با سمن‌ها، هیات‌ها، ساختارهای سنتی و مذهبی که  از ظرفیت‌هایشان غافل هستیم ارتباط برقرار کنیم؛ مانند ایام عاشورا، مناسبت‌ها، برنامه‌های زیارتی که می ینیم مردم بصورت خودجوش از ظرفیت‌های خودشان استفاده می‌کنند تا در برنامه های پیشگیری هم بتوانیم ازمردم کمک بگیریم.

شما فرض کنید ظرفیتی که در اربعین در عراق ایجاد شد جهانی بود. با هیچ ساختار دولتی نمی‌شد مدیریتش کرد. نه اینکه ادعا کنیم خوب مدیریت شد؛ ولی با منابعی که خودجوش تهیه می‌شود، میتوان بزرگترین حرکت ها را انجام داد.