تشریح مهمترین دلایل تخریب جنگل‌های زاگرسی در کشور/ انجام 51 هزار هکتار کاشت در این اراضی

به گزارش خبرنگار اجتماعی میزان، جنگل های زاگرسی کشور در هفته های گذشته شاهد حضور کارشناسان آلمانی به منظور تهیه اسناد و مدارک برای اثبات ارزش باستانی این جنگل ها بوده است. موضوعی که کارشناسان بر سر آن توافق دارند و اکنون در مرحله ارزیابی نهایی قرار دارد. با سپری شدن این مراحل جنگل های زاگرسی نیز می توانند شانه به شانه جنگل های شمال کشور از توجه و اهمیت در حفظ و نگاهداشت بهره مند شوند، زیرا علاوه بر ارزش اقتصادی و زیست محیطی ارزش تاریخی نیز دارند و با از دست رفتن آنها امکان جبران تقریبا به صفر می رسد. اما به گفته رضا احمدی؛ رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیز داری کشور، جنگل های زاگرسی این روزها با فقری که بر مردم زاگرس نشین حاکم است نمی توانند از تخریب هایی همانند چرای بی رویه دام، زراعت زیر اشکوب، برداشت بی رویه چوب های هیزمی و ذغال در امان باشند. این در حالی است که تهیه امکانات برای این مردم و ارائه آموزش های لازم منوط به تخصیص اعتبار است. مشروح این گفت و گو را در ادامه می خوانید.

از دید شما دلیل عمده از دست رفتن جنگل های خارج از شمال کشور یا جنگل های زاگرسی چیست؟
یکی از بیشترین دلیل از دست رفتن جنگل های خارج از شمال در کشور چرای بی رویه دام است. همچنین زراعت زیر اشکوب – آخرین طبقه از پوشش گیاهی جنگل، برداشت بی رویه چوب های هیزمی و ذغال نیز از جمله دیگر دلایل از دست رفتن جنگل های خارج از شمال در کشور به شمار می رود. اما در مجموع می توان تلاش مردم برای تامین معیشت به دلیل فقر منطقه را از جمله دلایل از دست رفتن این جنگل ها دانست.

بنابراین از نظر شما فقر و نبود امکانات می تواند منجر به تخریب جنگل ها شود؟
توجه داشته باشید که در برخی از استان های زاگرس نشین به ویژه در استان ایلام طی سال های 92 و 93 حدود 208 روستا به سیستم گازرسانی مجهز شدند. از آن زمان بعد دیگر هیچ تخریبی در حوزه جنگل ها در این استان ها دیده نشد. به همین دلیل باید با رفع نیازهای اولیه روستائیان از تخریب جنگل ها جلوگیری کنیم.

با این اوصاف آیا فرهنگ سازی در این زمینه می تواند در حفاظت از جنگل ها حتی در شرایط کمبود امکانات و فقر موثر باشد؟
فرهنگ سازی جایگاه ویژه ای در حفاظت از جنگل ها دارد، با این وجود این اثرگذاری در صورتی است که همزمان با آموزش و فرهنگ سازی، نیازهای روستائیان نیز برطرف شود زیرا مردم نمی توانند با آموزش صرف پاسخگوی نیازهای اولیه و به حق خود باشند.

از عوامل انسانی که بگذریم دیگر دلایل تخریب جنگل های خارج از شمال در کشور چیست؟
زمانی که با تامین نیازهای اولیه مردم به منظور مقابله با تخریب ها اطمینان می یابیم به تخریب های اکولوژیک و تنش ها و استرس های محیطی و طبیعی برمی خوریم. این عوامل، عوامل انسانی محسوب نمی شود بلکه عواملی است که به علت تغییر اقلیم و افزایش درجه حرارت جنگل ها را درگیر کرده است.

چگونه می توان جنگل ها را از دلایل اکولوژیک تخریب رها کرد؟
باید با مدیریت اصولی جنگل و نیزآموزش، زمینه ای برای کاهش مخاطرات ایجاد کرد. از سوی دیگر باید جنگل کاری ها را افزایش داد. ما مسئولیت کاشت جنگل در بخش های جنگلی حاشیه شهرها و بوستان های جنگلی که از دست رفته است یا جنگل هایی که عقب نشینی کرده را بر عهده داریم.

سازمان جنگل ها در حوزه جنگل کاری به منظور جبران تخریب ها در سال گذشته چگونه عمل کرده است؟
در آخرین آمار به دست آمده بالغ بر یک میلیون و 200 هزار هکتار جنگل کاری در سال گذشته صورت گرفته است. همچنین در سال گذشته مجموع سطح جنگل کاری ها در کشور بالغ بر 51 هزار هکتار محسوب می شود. هر چند این میزان کاشت 16 درصد برنامه پنج ساله رامحقق می کند.

هزینه کاشت هر هکتار از این جنگل ها چقدر است؟
هزینه کرد کاشت هر هکتار جنگل یک میلیون و 200 هزار تومان تا پنج میلیون تومان است. البته این رقم در مناطق مختلف متناسب با شیب منطقه، جنس خاک، گونه مورد کاشت و غیره متفاوت است.

با توجه به اقلیم خشک و تغییرات اکولوژیکی که از آن نام بردید، چه تضمینی است که جنگل های کاشته شده به سرنوشت جنگل های قدیمی دچار نشوند؟
برایناساس از نظر کیفی در کاشت درختان تغییری صورت گرفته است. به عبارتی از گونه های بومی که با شرایط طبیعی سازگاری دارند، استفاده می شود. از سوی دیگر به دلیل اینکه بتوانیم از نزولات آسمانی استفاده کنیم شرایط و شیوه کار را تغییر داده ایم، زیرا جنگل های خارج از شمال در منطقه ای خشک قرار دارند، پس باید از تبخیر آ ب جلوگیری کرد. همچنین پراکنش بارندگی ها نامنظم است در نتیجه باید هنگام بارندگی آب را به اصطلاح به دام انداخت.
از دیگر تدابیری که در این مورد به کار برده ایم تغییر زمان کاشت در جنگل های زاگرسی است. جنگل کاری تا پیش از این از 15 اسفندماه به مناسبت روز درختکاری صورت می گرفت اما در حال حاضر از مهر ماه و آبان ماه این عملیات را انجام دهیم این امر باعث شده است موفقیت این طرح افزایش یابد.

چرا با تغییر زمان کاشت به موفقیت بیشتری دست یافته اید؟
زیرا مساحت و سطح بیشتری را تحت پوشش قرار می دهیم .

بیشتری عملیات کاشت در کدام بخش از جنگل های زاگرسی انجام می شود؟
تلاش ما بر این بوده است که بیشتر عملیات جنگل کاری در مناطق کم آب و خشک انجام شود.

طبق اسناد بالادستی در توسعه و کاشت جنگل های خارج از شمال چگونه عمل کرده اید؟
اسناد بالادستی به حفظ و احیاء و توسعه پوشش گیاهی اشراف دارد، طبق برنامه پنجم توسعه باید در مدت زمان پنج سال، سه میلیون هکتار جنگل کاری صورت گیرد و از سوی دیگر در دولت قبل طرحی برای تولید 500 میلیون اصله نهال وجود داشت.اما بیشتر اسناد بالادستی در این خصوص به دلیل کمبود اعتبارها یا ناکام می ماند یا به صورت جسته و گریخته اجرا می شود.

با توجه به این که فقر منطقه را یکی از دلایل تخریب جنگل های زاگرسی اعلام کرده اید، پس از رفع نیازهای منطقه برای حفاظت از منابع موجود در جنگل ها و نیز جنگل های تازه کاشته شده چه تدبیری اندیشیده اید و آموزش های لازم را چگونه ارائه می کنید؟
بدین منظور مشارکت مرم را سرلوحه کار خود قرار داده ایم به گونه ای که برنامه ریزی و اقدامات لازم را در مشورت با بومیان منطقه کسب می کنیم.مردم بهترین اطلاعات را در مورد نیازهای خود از یک سو و شرایط محیط طبیعی از سوی دیگر ارائه می دهند به گونه ای که از مرحله تعیین نوع گونه شیوه انجام کار حفاظت و نگهداری مردم حضور دارند.

آیا با ادامه روند فعلی می توان نسبت به حفظ این جنگل ها که از دید برخی باستانی نیز محسوب می شوند امیدوار بود؟
بله اما این اعتبارات برای این حجم بالای کار در سازمان جنگل ها بسیار کم است. این در حالی است که تخریب کیفی جنگل که ناشی از تغییرات اکولوژیک بوده و در حال حاضر در حال حرکت به سمت تخرب کمی است که به طور عمده ناشی از عوامل طبیعی است که با مدیریت قابل حل خواهد بود اما اعمال این مدیریت نیاز به هزینه دارد.

دولت در حال حاضر با توجه به شرایط اقتصادی امکان چنین سرمایه گذاری هایی را ندارد. راه حل از دید شما چیست؟
سرمایه اصلی کشور این جنگل ها هستند در نتیجه برای تامین این هزینه دولت باید وارد شود و از اعتبارات عمرانی و تملک دارایی ها استفاده کنند.

چرا برای حل این مشکل از مشارکت سرمایه گذاران استفاده نمی‌کنید؟
متاسفانه سرمایه گذاران در بخش هایی که بازده پایین است تمایل به سرمایه گذاری ندارند. در نتیجه ما به مشارکتی چند سویه باید دست بزنیم، به این معنی که مردم مراجعه می کنند و ما به عنوان بخش دولتی اعتبارهایی را برای آنها در این زمینه در نظر می گیریم.