هیچ روزنامهای به دلیل کمبود کاغذ تعطیل نشده/قیمت کاغذ نیمایی نسبت به گذشته نصف شده است/بدون شک مهارت تولید محتوا ملاک انتخاب رسانه‌های برتر است
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، قیمت کاغذ و نوسانات بازار این کالای فرهنگی طی سال‌های گذشته به یکی از مهمترین و در عین حال حاشیه سازترین مسائل فرهنگی کشور مبدل شده است، کمبود کاغذ در بازار، ایجاد بازار سیاه و فروش حواله‌های کاغذ به صورت غیر قانونی از جمله مسائلی بودند که بازار کاغذ با آن‌ها دست به گریبان بوده است.
بیشتر بخوانید:
آخرین توضیحات معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد پیرامون یارانه و کاغذ مطبوعات را اینجا بخوانید.
از سویی با توجه به افزایش قیمت کاغذ، محصول مورد نظر از قبیل کتاب، مجله و روزنامه نیز با افزایش قابل توجهی در قیمت روبرو بوده است، افزایشی که به صورت زنجیروار باعث کاهش تولید و توزیع به ویژه در عرصه رسانه و مطبوعات شده است.
طی ماه‌های گذشته، اما بازار کاغذ نسبت به یک سال پیش به آرامشی نسبی رسیده و به اذعان مسئولین کارگروه ساماندهی کاغذ این بازار با کاهش قیمت روبرو بوده است، به همین مناسبت خبرنگار گروه فرهنگی با محمد خُدادی، معاون امور مطبوعاتی و اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گفتگو نشسته و آخرین خبر‌ها از اقدامات معاونت امور مطبوعاتی و اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون بازار کاغذ و حل مشکلات رسانه‌ها را از این مسئول فرهنگی جویا شده است که در ادامه خواهید خواند:
میزان: این روز‌ها در معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول چه فعالیت‌هایی هستید؟
خدادی: قاعدتاً در حوزه معاونت مطبوعاتی و ماهیت رسانه همواره با دو موضوع مهم روبرو هستیم، اول بحث کاغذ است، شروع حضور من در معاونت مطبوعات در منتهای نداشتن و بحران کاغذ اتفاق افتاد، به نحوی که تقریباً به مدت پنج ماه کاغذ به بازار نرسیده و صدای اهالی رسانه در آمده بود.
این وضعیت به نحوی بود که تمامی اهالی رسانه کاغذ را به صورت روزانه تهیه می‌کردند و مشکلات فراوانی در این بخش به وجود آمده بود، بحران در بخش کاغذ تا حدی بود که روزنامه‌های اصلی کشور هم کاغذ روزانه خود را نداشته و با چالش روبرو شده بودند.
حل نسبی مشکل کاغذ و هماهنگی‌های لازمه برای تخصیص ارز در این بخش، همچنین انتخاب مسیر واردات، انتخاب وارد کننده، رسیدن و توزیع کاغذ بین مصرف کنندگان نیازمند صرف انرژی فراوانی بود. نکته دوم، بحث حمایت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین یارانه‌ها بود که در نوع خودش دغدغه بزرگی محسوب می‌شد، در این بخش تلاشمان این است که حمایت از رسانه تنها به استناد اسم رسانه نباشد و یارانه کاملاً هدفمند و در راستای محتوای رسانه عرضه شود و داشتن اسم صرفاً عاملی برای حمایت نباشد.
میزان: بسیاری از افراد معتقدند که تعادل کافی برای تخصیص کاغذ به رسانه‌ها وجود ندارد، این تخصیص براساس چه شاخص و معیار‌هایی شکل می‌گیرد؟
خدادی: در ابتدا بگویم که حرف منتقدین نابه‌جا و غیر استاندارد نیست، از سویی حرفی که ما هم در معاونت مطبوعاتی می‌زنیم در جای خود قابل ارزیابی است، در قبال مسئله مطروحه من دو انتخاب داشتم، اول اینکه واردات کاغذ را به طور کامل متوقف کنم، این توقف تا زمانی ادامه می‌یافت که راستی آزمایی انجام می‌دادیم، اما اینکار به هیچ عنوان درست نبود.
توقف واردات مثل این بود که در قبال یک بیمار بدحال درمان را کاملاً متوقف کنیم و بگوییم که باید ابتدا آزمایش بگیریم، در این مورد شما اول باید درمان را شروع کنید و در حین درمان آزمایشات را به انجام برسانید. من در قبال واردات کاغذ همین نسخه را پیش گرفتم؛ لذا دغدغه مندی نسبت به تخصیص کاغذ هم‌راستا با تیراژ درست است، اینکه ما در معاونت مطبوعاتی باید به یک ساز و کار منطقی برسیم هم حرف کاملاً درستی است، ساز و کار ما بدون شک کامل نیست، اما اینکه بخواهیم به یک ساز و کارمطلق هم برسیم شدنی نیست، زیرا در قبال راستی آزمایی‌ها همواره نواقصی وجود دارد.
میزان: این راستی آزمایی در عرصه توزیع کاغذ چگونه رخ می‌دهد؟
خدادی: ما یک اعلام وصول داریم، یعنی یک روزنامه چاپ شده و در سامانه جامع رسانه‌ها این اتفاق را ثبت و اعلام وصول می‌کند، اما این به معنای تایید تعداد تیراژ نیست، ما در این بخش گفته‌ایم که چاپخانه هم نامه صورت وضعیت بدهد، از طرفی به طور تصادفی از چاپخانه‌ها هم سرکشی می‌کنیم، از ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان‌ها نیز استعلام می‌گیریم، اقدامات کارشناسانه بسیاری را هم انجام داده‌ایم، اما باز هم امکان اختلال در این سیستم وجود دارد، زیرا هیچ چیز در این عرصه صفر و صدی نیست.
در راستی آزمایی عرضه کاغذ و رفع مشکلات آن همگی باید کمک کنند. این را باید متذکر شوم که مسیر ما مسیر اصلاح است، یعنی ما در هر نوبتی که کاغذ را توزیع می‌کنیم نقاط ضعف را شناسایی کرده و آن‌ها را حل می‌کنیم. البته این را هم فراموش نکنیم که برخی مواقع تمامی اخبار و اعلامات مبنی بر تخلف در پخش کاغذ صحت ندارد، به عنوان مثال اگر کسی آدرس رسانه را در اینترنت نبیند که نمی‌توان گفت چاپ نمی‌شود، خوب باید مراجعه کند و اطلاعات را از ما بگیرد و اگر ما ندادیم خوب اعتراض وارد است یا اینکه اصولا ممکن است مشکلی به ما اعلام شود و ما اصلاح نکردیم خوب به دیگران بگوییم.
توصیه ما این است که قبل از رسانهای کردن هر مطلبی در ابتدا با مرجع اصلی روبرو شویم و اگر مشکل یا موردی وجود دارد با وی مطرح کنیم، حال اگر فرد مورد نظر جواب کاملی نداشت و یا جواب نداد می‌توان آن را رسانهای کرد، منتها وقتی موردی را از همان ابتدا از مرجع پیگیری نمی‌کنیم رسانهای کردن آن از نظر من نادرست است، زیرا اگر یک مورد از صد مورد اشتباه بود آیا امکان اصلاح این ادعا وجود دارد؟، فراموش نکنیم بسیاری مواقع خبر بد خبر خوب است، اما به عکس نیست.
معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کاملاً پذیرای انتقادات است، از سویی به طور کامل پذیرای اطلاعات بوده و علاقمند به دریافت این اطلاعات هستیم، تا آنجا که به من مربوط می‌شود، پخش کاغذ براساس قواعد و قوانینی مشخص صورت می‌گیرد.
میزان: برخی مواقع شایعاتی وجود دارد که به عنوان مثال برخی رسانه‌ها سهمیه کاغذ بیشتری دریافت کرده‌اند و بقیه نه، آیا چنین اتفاقاتی را تایید می‌کنید؟
خدادی: اصلاً چنین اتفاقاتی ممکن نیست، در مورد ساز و کار توزیع کاغذ بدون شک مشکلاتی بوده، اما این را از یاد نبریم که معاونت امور مطبوعاتی مسئول تامین کاغذ نبوده است، یعنی کاری را به ما سپرده‌اند که نه تجربه آن را داشته ایم و نه ساختار درستی برای انجام آن داشته ایم، ما حتی نیروی انسانی در این زمینه را هم نداشته ایم، اما به حکم بحران و مشکل وظیفه داشیم با همه توان ان را حل کنیم که خوشحالم درمسیر رفع مانع کاغذ قرار گرفته ایم.
میزان: با وجود این مشکلات چرا این وظیفه از سوی معاونت مطبوعاتی پذیرفته شد؟
خدادی: وقتی در بدو امر توزیع کاغذ به معاونت امور مطبوعاتی سپرده شد بنده مخالفت کردم، اما وقتی دیدم که تمامی رسانه‌ها با مشکل روبرو شده اند، آن را قبول کردم تا به عنوان فرد و نهادی رسانهای بیشتر برای این صنف دل بسوزانم.
این را بگویم که وزارت صمت با تمام اعتبار و تجربه‌هایی که داشت در تولید پوشک بچه دچار ایراد و مشکل شد، وزارت جهاد و کشاورزی در توزیع گوجه دچار مشکل شد، آن‌ها که وزارتخانه‌های تخصصی بودند با مشکل روبرو شدند، چه برسد به ما که هیچ پیش زمین‌های در امر تامین و توزیع کاغذ نداشتیم. این وظیفه یعنی توزیع کاغذ در حالی به معاونت مطبوعاتی سپرده شد که هیچ یک از کار‌های قبلی اش متوقف نشد، همین موضوع بحث توزیع کاغذ که به خودی خود کار بسیار سختی است، امور محوله را سختتر کرد. اینکه بین ۲ هزار نشریه کاغذ توزیع کنیم کار به شدت مشکلی است، اما با این وجود خوشحالم که هم اکنون همه به این نتیجه رسیده اند که بازار کاغذ به آرامش رسیده است.
میزان: در حال حاضر ساز و کار اصلی در توزیع کاغذ چیست؟
خدادی: ساز و کار اصلی توزیع کاغذ دارای ۵ زیر شاخص است که پیشتر نیز آن را اعلام کرده ایم، اول اعلام وصول است، گام دوم تیراژ آن رسانه است، سوم دوره انتشار، چهارم نظر کارشناسان معاونت مطبوعاتی براساس اطلاعات جمع آوری شده و مورد پنجم اعلام چاپخانه‌ها، که البته مورد آخر به صورت گاه به گاه رخ می‌دهد سرکشی از چاپخانه‌ها است و جزو شاخص‌های اصلی نیست.
من در همین زمینه تقاضای جدیدی دارم و آن اینکه هرکس هر اطلاعاتی در مورد رسانهای دارد در اختیار ما بگذارد، به عنوان مثال در قبال یک رسانه ما لیست کاغذ را اعلام کرده ایم، حال شما اگر در این لیست احساس می‌کنید که آن رسانه آمار واقعی نمی‌دهد ما را مطلع کنید. بعد از این اطلاع، ما داده‌ها را بررسی می‌کنیم و اتفاقاً استقبال می‌کنیم. 
میزان: در نشست خبری خود اعلام کردید که در حال حاضر بحران کاغذ را پشت سر گذاشته ایم، آیا واقعا این اتفاق رخ داده است؟
خدادی: در حال حاضر هیچ کمبود کاغذی در بازار مطبوعات وجود ندارد، قیمت کاغذ نیمایی به زیر ۱۰ هزار تومان رسیده است، این مطلب را تقریباً همه قبول دارند که قیمت کاغذ از ۱۸ هزار تومان به رقم فعلی رسیده و خوشبختانه به وفور هم در بازار وجود دارد نظم توزیع کاغذ با ارز کالای اساسی نیز بصورت منظم دارد انجام می‌شود.
میزان: رئیس واردکنندگان کاغذ از کاهش ۳۰ درصدی قیمت کاغذ خبر داده بود، نظر شما در مورد این موضوع چیست؟
خدادی: مطلبی که می‌فرمایید با کاغذی که مورد نظر من است فرق می‌کند، رییس اتحادیه واردکنندگان کاغذ در مورد انواع مختلف کاغذ‌ها صحبت می‌کند، اما کاغذ روزنامه دنیای متفاوتی دارد، آنچه من می‌دانم این است که کاغذ روزنامه کاهش قیمت فراوانی داشته و رسانه‌ها مشکلی برای دریافت کاغذ ندارند، اگر هم رسانهای همچنان با مشکل روبرو است باید مسئله خود را با ما مطرح کند.
میزان: برخی روزنامه‌ها طی سال گذشته تعطیل شده و دلیل تعطیلی خود را کمبود کاغذ اعلام کرده اند، آیا این مسئله صحت دارد؟
خدادی: هیچ رسانه و یا روزنامهای تا به حال به دلیل مشکل و یا کمبود کاغذ تعطیل نشده و نخواهد شد، شاید روزنامه از لحاظ اقتصادی با مشکل روبرو و به آن دلیل روزنامه تعطیل شده باشد، اما به هیچ وجه به دلیل کمبود کاغذ نبوده است، زیرا هیچ موردی نبوده که در روز‌های سخت بحران افزایش قیمت کاغذ به معاونت مطبوعاتی آمده و مشکلش حل نشده باشد. حتی طی شش ماه گذشته یک درخواست و یا طرح مشکل از سوی روزنامه‌ها نشده که اگر هم بشود ما سریعاً آمادگی رسیدگی داریم.
میزان: سالانه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رسانه‌های برتر معرفی می‌شوند، نکته اصلی این است که معیار اصلی ارزیابی برای انتخاب رسانه برتر طی هر سال چیست؟
خدادی: در حال حاضر نزدیک به یک سال و نیم است که این ارزیابی رخ نداده است، آخرین ارزیابی به سال ۹۶ بر می‌گردد ضمن اینکه این ارزیابی کاملاً نسبی رخ می‌دهد و به هیچ وجه نمی‌توان آن را صد در صد تایید کرد، من بیشتر رسانه‌های دنیا را می‌شناسم و مطمئنم که در هیچ جای دنیا ارزیابی صد در صدی در قبال مطبوعات و رسانه‌ها وجود ندارد.
ملاک‌های انتخاب رسانه برگزیده پیش از من تعریف شده و من هیچ دخل و تصرفی در آن نداشته‌ام، شاخص عملکرد یک رسانه در اهدافی است که برای آن تعریف شده، قرار دادن تمام این اهداف در کنار یکدیگر ما را به یک جمع بندی درست پیش می‌برد، البته این ارزیابی را نمی‌توان به صورت همزمان برای تمامی رسانه‌ها انجام داد، زیرا یک رسانه ورزشی را نمی‌توان در کنار یک رسانه مذهبی و یا اجتماعی ارزیابی کرد.
به عنوان مثال یک رسانه ورزشی را نمی‌توان با رسانهای غیر ورزشی ارزیابی کرد، به این دلیل که فرضاً در یک سخنرانی استاد دانشگاه ۳۵ نفر شرکت کرده، اما در تماشای یک مسابقه ورزشی چند هزار نفر حضور می‌یابند، پس نمی‌توان استدلال کرد که آن کلاس درس بی فایده بوده است، به همین دلیل ارزیابی موازی تمامی رسانه‌ها با یکدیگر درست نیست.
به شخصه معتقدم که ما باید در بستر رفاقت رقابت کنیم، ماهیت رقابت به معنای برتری جویی و یا ضعیف و قوی بودن نیست، از نظر من ارزیابی رسانه‌ها در قوت و یا ضعفشان اشتباه است، زیرا هر رسانهای رسالت و تعداد مخاطب خاص خود را دارد.
در کل این را بگویم که وقتی ما یک رسانه را ارزیابی می‌کنیم در ابتدا باید ماموریت و رسالت آن رسانه را در نظر بگیریم، مثلاً در دانشگاه نیز درس‌های تخصصی مهمتر از دروس عمومی هستند، زیرا در آینده ما به دنبال کار در زمینه همان دروس تخصصی هستیم، پس در ارزیابی نباید دنبال بد و خوب گشت، بلکه باید از فضای رقابتی برای توسعه، مهارت و هم افزایی رسانه استفاده کنیم.
میزان: حال اگر تمامی این ملاک‌ها را کنار بگذاریم آخرین اِلمان‌هایی که یک رسانه را به عنوان رسانه برتر معرفی می‌کند چیست؟
خدادی: بدون شک مهارت تولید محتوا متناسب با نیاز مخاطب است نه بالعکس، امروزه رسانه به دو عامل مخاطب و محتوا نیازمند است، در مورد مخاطب به جای اینکه از رسانه به مخاطب برسیم باید از مخاطب به رسانه برسیم یعنی بر اساس تقاضا محتوا تولید کنیم، یعنی اطلاعاتی را تولید کنیم که مخاطب نیازمند آن است، رسانه باید به جای فضای تبلیغی به دنبال فضای تبیینی باشد، ما باید دنبال شریک سازی باشیم و به دنبال هوادار نگردیم پس کارکرد تبلیغی رسانه را فراموش کنیم.
در مورد محتوا باید از حالت تولید نظر به حالت تولید خبر پیش برویم، به جای اینکه اسامی بر محتوا سوار باشند، محتوا باید بر اسامی قالب باشد، در این زمینه اینکه، چه کسی می‌گوید مهم نیست بلکه اینکه چه می‌گوید مهم است. ما در بخش محتوا نیازمند ارزش افزوده اطلاعات هستیم تا فهم همان اطلاعات را میسر کند و مهمتر از همه اینکه جریان اطلاعات فضای تبلیغی نداشته باشد. از نظر بقای رسانه تنها این دو عامل لازم است و راه دیگری هم وجود ندارد.
از نظر من در دنیا تمام رسانه‌ها مهم هستند و این طور نیست که بگویم این رسانه مهم است و دیگری اهمیت ندارند، چون هر رسانه به اندازه خودش مخاطب جدی دارد و اگر محتوی متناسب با نیاز مخاطب تولید کند قطعا به همین میزان جای دیگری را نمی‌گیرد و جای خودش را دارد پس مهم است.