کاسبی مفسدان اقتصادی در عدم شفافیت اقتصادی است/ قاضی باید هر روز لیست زندانیان را چک کند / تسامح با مفسدان اقتصادی باید در حد صفر باشد/ گزارشگران فساد باید مورد تشویق قرار بگیرند
به گزارش گروه حقوقی و قضایی ، آیت الله رئیسی، رئیس قوه قضاییه در هجدهمین همایش تخصصی دادستان‌های سراسر کشور، ضمن تشکر از دست اندرکاران برگزاری این همایش، گفت: ان‌شاءالله آنچه که مورد بحث و بررسی و هم اندیشی قرار گرفت، تبیین شود تا ما هم درجریان قرار بگیریم و در نهایت موجب تحول جدی در بخش‌های مختلف مجموعه دادسرا‌ها شود.
وی ادامه داد: نقش و سهم دادستان و دادسرا‌ها در اجرای قانون و صیانت از حقوق مردم، در ایجاد امنیت، در کشف جرم، در مجازات و کیفر مجرمین و در همکاری همه دستگاه‌های امنیتی و اجرایی بسیار قابل توجه است.
وظیفه و سهم دادسرا فرآیندی است که یک مقطع را شامل نمی‌شود
رئیس دستگاه قضا تاکید کرد: آنچه در قانون از وظیفه و سهم دادسرا وجود دارد فرآیندی است که یک مقطع را شامل نمی‌شود. حضور دادستان‌ها در مرحله مقدماتی برای واقع نشدن جرم، نقش دادستان‌ها در پیشگیری از وقوع جرم، همکاری با شورا‌های تامین استان‌ها و مسئولین امنیتی و ضابطان، عدم وقوع جرم، کشف جرم، انجام تحقیقات، خواستن کیفر برای مجرمان در کنار محاکم و دادگاه‌ها، رسیدگی و دادرسی، صدور حکم، تناسب بین حکم و موضوع و احیانا اعتراض در صورت عدم تناسب، تاثیرگذار است.
آیت الله رئیسی تصریح کرد: همچنین نقش دادستان در پیگیری اعتراض، اجرای حکم صادره، تاثیر زندان بر روحیه زندانی و بازاجتماعی کردن زندانی، اظهارنظر نسبت به شمول مرخصی یا عفو و در اقدامات تامینی بعد از آزادی نیز حائز اهمیت است. در واقع حضور دادستان یک پروسه را شکل می‌دهد نه یک پروژه را که مثلا بگوییم فقط در این مقطع دادستان وجود دارد.
وی با بیان اینکه همواره نقش دادستان نقش به هم پیوسته است، گفت: نقش دادستان در حفظ جامعه و صیانت از جامعه از هرگونه جرم و کجی، قابل توجه است و هیچگونه کجی، فساد و جرمی را دادستان نمی‌تواند قبول کند و برتابد و طبیعتا باید تمهیداتی بیاندیشد که برخورد و اقدام متناسب انجام شود.
اطلاعات به روز و به هنگام شدن دادستان یک ضرورت است
رئیس قوه قضاییه ادامه داد: اطلاعات به روز و به هنگام شدن دادستان یک ضرورت است. دادستان‌های ما باید به هنگام شوند. به روز شوند؛ هم در شناخت قانون، شناخت جامعه و منطقه و به تعبیر بزرگان اهل فقه، شناخت بلد و شهری که در آنجا وظیفه‌شان را انجام میدهند و هم در شناخت شخصیت مجرم و شناخت اوضاع و احوالی که در آن، جرم واقع شده است.
آیت الله رئیسی تصریح کرد: شناختِ شرایط بسیار مهم است؛ لذا من به دادستان‌های عزیز و همکاران گرامی توصیه می‌کنم به آنچه که در دوره دانشکده و دانشگاه و حوزه دریافت کردید بسنده نکنید. به اطلاعاتی که همه به صورت معمول دارند؛ باید دستی برتر در کسب اطلاعات داشته باشید.
رئیس قوه قضاییه تاکید کرد: در این رابطه وظیفه دستگاه‌هایی که در حوزه جمع آوری‌ها تلاش می‌کنند، این است که دوستان عزیز دادستان را به‌هنگام کنند. شما هم دنبال این باشید تا حضور و اطلاعات‌تان، به نفع تفوق و برتری در مسائل و اقدامات‌تان باشد.
دادسرا و دادستانی مثل پدری مهربان برای عموم شهروندان باشد
آیت الله رئیسی یادآور شد: در این رابطه باید گفت که سه محور درکار دادستانی مورد تاکید است: نکته اول آن است که دادسرا و دادستانی مثل پدری مهربان برای عموم شهروندان باشد که اگر کسی مورد ظلم و ستم قرار گرفت به این پناهگاه پناه آورد و این ملجاء و پناه، او را پناه دهد و از او رفع ظلم کند. اینجا نقش دادستان نقش مهربانانه با همه است.
در همین زمینه
وی با بیان اینکه دومین نقش محوری دادستان‌ها، اقتدار است، گفت: اقتدار دادستان‌ها بسیار مهم است و این اقتدار نشات گرفته از قدرتی است که قانون به دادستان داده است. اقتدار نقشی است که قانونگذار به قدرت نشات گرفته از قانون و قانونمداری داده است تا بتواند ایفای نقش کند؛ لذا باید بدون نفوذ پذیری، بدون رعایت بعضی از شائبه‌ها و بدون توجه به جوسازی‌ها و بدون اعتنا به جناح بازی و سیاسی کاری‌ها، آنچه را که وظیفه قانونی و اقتضاء قانون و شرع است، انجام دهد.
عقلانیت قضایی ایجاب می‌کند با پدیده‌ها و با مسائل، عقلانی و با تدبر برخورد شود
رئیس دستگاه قضا تصریح کرد: انجام دادن این وظیفه با نکته سوم باید همراه باشد که عبارت از تدبیر است. با تدبیر اقدام کردن و "پزشکی حاذق بودن" مهم است. عقلانیت قضایی ایجاب می‌کند با پدیده‌ها و با مسائل، عقلانی و با تدبر برخورد شود. این موارد که علت وقوع جرم چیست، شخصیت متهم چیست، آیا سابقه دارد یا خیر، تصمیم چه باشد به صلاح اجتماع است، باید مورد توجه قرار گیرد.
تنها شناخت و دانستن حقوق برای قاضی کفایت نمی‌کند
آیت الله رئیسی تاکید کرد: تنها شناخت و دانستن حقوق برای قاضی کفایت نمی‌کند؛ این شرایط برای یک حقوقدان بسیار خوب است؛ اما قاضی، مهندسی اجرای قانون را به عهده دارد. وی قانون تجارت، آیین دادرسی، اصول، فقه، قانون مدنی و تمام قوانین را می‌خواند؛ حقوق اساسی و قوانین مختلف را می‌بیند و این‌ها شاید در یک حکم جلوه داشته باشد.
مجازات‌ها باید بازدارنده باشد
رئیس قوه قضاییه گفت: مهندسی اجرای قانون مشخص می‌کند که قانون چگونه باید اجرا شود؛ لذا اینجا تشخیص بسیار مهم است که در هر مورد چگونه باید مثلا نسبت به جرایم اقتصادی عمل شود. آنچه مهم است آن است که مجازات‌ها باید بازدارنده باشد و در رابطه با مفسدان اقتصادی تسامح باید در حد صفر باشد؛ هیچ تسامحی اینجا جا ندارد؛ اما نسبت به جرایم اجتماعی و آسیب دیدگان اجتماعی نگاه باید ترمیمی و اصلاحی باشد.
اخلال در امنیت اجتماعی و اقتصادی، جاسوسی، وابستگی به بیگانگان، جای اغماض ندارد
وی در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: سخن از اخلال در امینت جامعه است که جای اغماض نیست. اخلال در امنیت اجتماعی، اخلال در امنیت اقتصادی، جاسوسی، وابستگی به بیگانگان جای اغماض ندارد.
آیت الله رئیسی ادامه داد: باید در این رابطه نسبت به ارتکاب جرم تصمیم گیری کاملاً متناسب باشد. قانونگذار بین جرائم امنیتی و سیاسی فرق گذاشته است.
وی افزود: بین کسی که خواسته‌ای را بیان می‌کند؛ به دلیل اینکه در مخمصه‌ای قرار گرفته و دستمزدش را نداده‌اند و می‌گوید حق من در اینجا ضایع شده، با کسی که از در وابستگی به بیگانه بخواهد با سوار شدن بر این بستر، امنیت جامعه را مختل کند، تفاوت وجود دارد. آن فردی که خواسته‌ای را بیان می‌کند، نظام، حکومت و مقررات را قبول دارد؛ لذا تشخیص این قضایا مسئله مهمی است.
می‌شود هم مقتدر بود و هم خوش اخلاق
رئیس قوه قضاییه با بیان اینکه مهربانی، اقتدار و تدبیر و درایت در انجام وظیفه بسیار مهم است، گفت: پیامبر اکرم (ص) اولین شخصیت عالم هستی است. خداوند می‌فرماید: ای پیغمبر تو با این جایگاه و شانت اگر بداخلاق باشی، مردم از اطرافت کنار خواهند رفت؛ بنابراین لازمه داشتن اقتدار بداخلاقی نیست؛ می‌شود هم مقتدر بود و هم خوش اخلاق.
وی با تاکید بر اینکه با اقتدار قانون اجرا می‌شود، تصریح کرد: در سال ۵۹ و اوایل سال ۶۰ که بنده دادستان کرج بودم، مرحوم آقای سلطانی قاضی شرع بود که بعد نماینده کرج شد و بعد مورد ستم صدامیان قرار گرفت و به شهادت رسید. آقای سلطانی هفته‌ای دو سه روز از قم به کرج می‌آمد. در آن زمان میز و صندلی در دادگاه‌ها نداشتیم. نمی‌شد متهمی وارد اتاق شود و ایشان تمام قامت به پای آن بلند نشود. اگر میوه و چای مقابلش بود، نزد متهم می‌گذاشت. احکام ایشان قاطع بود و بدون اغماض و سهل انگاری و برابر آنچه اقتضای شرع و قانون بود عمل می‌کرد. بار‌ها دیدم محکومینی که از ایشان حکم گرفته بودند، می‌گفتند سلام ما را به آقای سلطانی برسانید؛ بنابراین اینکه ما اخلاقی عمل کنیم و در عین حال اقتدار داشته باشیم، با هم سازگاری دارد و این دو کاملاً قابل جمع است.
رئیس قوه قضاییه خاطر نشان کرد: در زندگی امامان، پیشوایان و مردان خدا شما این روحیه را می‌بینید. در سلوک امام (ره)، مهربانی بود؛ در عین حال که اقتدار ایشان الگوست و امروز دوستانی که به نحوی خدمت مقام معظم رهبری می‌رسند، در جلسات می‌بینند که روی گشاده، اخلاق حسنه و رفتار ایشان چطور انسان‌ها را جذب می‌کند.
حفظ امنیت عمومی، همواره مورد تاکید است
آیت الله رئیسی با تاکید بر نظارت بر همکاران، کارمندان و زیرمجموعه دستگاه قضایی گفت: در موضوعات با دقت تحقیق و پیگیری کنید؛ لکن این کار بسیار مهربانانه باشد که هم در آن اقتدار و هم حقوق افراد رعایت شود.
وی افزود: حفظ امنیت عمومی، همواره مورد تاکید است. سارق سابقه دار حرفه‌ای که امنیت جامعه را مختل کرده، حتماً باید با او برخورد عبرت آموز کرد و در این رابطه سارق سابقه دار با فردی که غفلتی از او سرزده، متفاوت است.
گزارشگران فساد باید مورد تشویق قرار بگیرند
رئیس قوه قضاییه گفت: اگر کسانی به هر دلیلی از فساد مطلع شدند و آن را به مراجع مربوطه گزارش کردند، گزارشگران فساد باید مورد تشویق قرار بگیرند. آقای خبرنگاری درباره قیر در منطقه‌ای مثل هرمزگان گزارش داد که اینجا مسئله‌ای هست و رسانه آن گزارش را پخش کرد؛ بعضی‌ها گفتند چرا خبرنگار این گزارش را تهیه و پخش کرده است.
آیت الله رئیسی تاکید کرد: این کار باید مورد تشویق قرار بگیرد که فردی به مسائل حساس شده؛ پیگیری کرده و نارسایی اجتماعی، اقتصادی و آسیب فرهنگی را به دادستان اعلام کرده است. نباید اجازه دهیم چنین فردی مورد توبیخ قرار بگیرد.
وی با تاکید بر اینکه گزارشگران فساد باید مورد تشویق قرار بگیرند، گفت: آن‌ها باید بدانند در این جامعه کسی که گزارشگر فساد بود مورد تشویق است؛ البته سخن از عیب جویی و رفتن در زندگی این و آن نیست که این مسئله مردود است؛ اما اگر کسی فسادی را در جامعه به قانون و اهلش اعلام کرد، حتماً باید مورد تشویق قرار بگیرد.
در همین زمینه
رئیس قوه قضاییه ادامه داد: هر کسی در هر سطحی و با هر مسئولیتی که می‌خواهد کار ضابطی قوه قضاییه را داشته باشد، برابر قانون باید کارت ضابطی داشته باشد و دادستان کل و دادستان‌ها این را پیگیری کنند؛ چرا که امری است که قانون حکم کرده و باید اجرایی شود.
در همین زمینه
نظارت دادستان‌ها الکترونیک باشد
آیت الله رئیسی با تاکید بر دسترسی‌های الکترونیک بیان کرد: از مرکز فناوری اطلاعات قوه قضاییه می‌خواهم که ضمن همکاری با مراکز الکترونیک، نیروی انتظامی و بخش‌های دیگر به دادستان‌ها دسترسی بدهند به نحوی که نظارت آن‌ها، نظارت الکترونیک باشد و تسهیل شود.
وی افزود: بخش‌های قوه قضاییه به عنوان تکلیف اداری این کار را دنبال کنند؛ امر را تسهیل کنند و هم این همکاری را با بخش‌های دیگر داشته باشند.
قاضی باید هر روز لیست زندانیان را چک کند
رئیس قوه قضاییه گفت: نظارت بر زندان‌ها بر عهده دادستان است. هر روز که قاضی به محکمه می‌رسد، باید لیست زندانیان را چک کند و دادستان‌ها هر روز که وارد دادسرا می‌شوند، باید اول لیست زندانیان را نگاه کنند و ببینند چند بازداشتی دارد و آیا می‌شود از آن‌ها بکاهند.
آیت الله رئیسی با تاکید بر نظارت بر زندان‌ها گفت: این موضوع، سیاست امروزی نیست؛ بلکه تاکید شرع و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری به قوه قضاییه است و حبس زدایی و پیگیری کردن جایگزین‌های حبس مورد تاکید است.
رفتن به زندان برای فرد و خانواده‌اش عوارض دارد
وی گفت: چرا قراری صادر می‌شود که منتهی به بازداشت می‌شود؟ وقتی این موضوع را می‌پرسیم، قاضی می‌گوید من قرار بازداشت صادر نکرده ام؛ قرار وثیقه صادر کرده ام؛ قرار وثیقه صادر کردی، مگر نمی‌توانی تا بعدازظهر صبر کنی تا وثیقه را بگذارد و برای یک یا دو ساعت هم که شده پای او به زندان کشیده نشود؟ رفتن به زندان برای او و خانواده‌اش عوارض دارد.
رئیس قوه قضاییه ادامه داد: من کتابی در احوالات شهید مدرس دیدم دوره‌ای که او در زندگی مشهد تبعید بود. وی در خاطرات خود می‌گوید: "آنچه در مجازات داریم از موارد حبس، موارد محدودی است". این جمله نشان می‌دهد نگاه یک روحانی مجتهد روشنفکر که در خاطرات خود بیان کرده، این است که برخی از این حبس دادن‌ها از فرنگ آمده است.
تلاش کنید در جهت کاهش جمعیت کیفری در زندان‌ها گام بردارید
آیت الله رئیسی تاکید کرد: اگر می‌شود کسی را با غیرمجازات حبس، کیفر کرد و جایگزین حبس برای او در نظر گرفت، این کار را انجام بدهید. نسبت به قرار‌های تامین، برخی قرار‌های منع پیگرد و بازداشت باید بازنگاهی صورت بگیرد. تلاش کنید در جهت کاهش جمعیت کیفری در زندان‌ها گام بردارید.
وی گفت: درباره شرایط زندان‌ها همه قضاتی که قرار صادر می‌کنند، هفته‌ای یک بار یا ماهی یک بار به زندان‌ها سر بزنند. قاضیِ ناظر زندان خوب است؛ اما کافی نیست. ترتیبی بدهید که آقایانی که به نحوی افراد را زندان می‌فرستند، حتماً ماهی یک بار به زندان رفته و شرایط را بررسی کنند. ما در قضیه کاهش جمعیت کیفری تاکید داریم.
در همین زمینه
رئیس قوه قضاییه ادامه داد: البته آن جایی که قانون مشخص کرده، تکلیف شما روشن است که در این جرم، مجازات، زندان است و قرار آن، قرار بازداشت و زندان می‌باشد. در این حال باید به قانون عمل کنیم؛ اما جایی که اختیار و تشخیص با شماست، دقت کنید البته شما دقت دارید و ما برای تاکید می‌گوییم.
آیت الله رئیسی گفت: نظارت بر اجرای احکام کیفری که توسط دادستان‌ها انجام می‌شود، از نکات مهم است. نظارت دادستان‌های مراکز استان‌ها بر دادستان‌های شهرستان‌ها و نظارت دادستان کل کشور بر دادستانی‌ها و امور دادسرا‌ها در حوزه نظارت هاست که همه باید در حوزه خود بطور دقیق عمل و از بروز مشکلات پیشگیری کنند.
قانون شورای حل اختلاف بازنگری می‌شود و به مجلس خواهد رفت
وی ادامه داد: درباره آن دسته از شکایاتی که با شاکی خصوصی آغاز و با رضایت شاکی خصوصی هم ختم می‌شود، بخشنامه‌ای صادر کردیم و نهادی به نام شورای حل اختلاف داریم که مسائلی را که با صلح و سازش ختم می‌شود، می‌توان آن‌ها را از این طریق حل کرد.
رئیس قوه قضاییه افزود: در برخی از استان ها، بر اساس آمار ۶۰ درصد ورودی‌ها و در برخی دیگر ۵۰ یا ۴۰ درصد ورودی‌ها در شورا‌ها حل و فصل می‌شود و باید ساز و کار لازم برای ارتقاء کیفی و افزایش این سهم را فراهم کرد. به همین منظور قانون شورای حل اختلاف بازنگری می‌شود و به مجلس خواهد رفت.
در همین زمینه
وی با تاکید بر این که ثبت کیفری کردن و سابقه شدن برای فرد زیبنده نیست، گفت: ما اگر اعلام کردیم چقدر ثبت کیفری شده یا برای افراد سابقه درست شده، این مسئله خوبی نیست. باید تا حد امکان جرائم ثبت کیفری کاهش پیدا کند. آنچه برای جامعه ما زیبنده است، کاهش آمار ثبت کیفری است.
پرونده‌ای را که دغدغه مردم است، در اولویت قرار بدهید
آیت الله رئیسی ادامه داد: ما می‌خواهیم زحمت دوستان ما به سمت و سوی مسائل مربوط به اخلال در امنیت و مسائل اصلی در جامعه برود.
وی گفت: پرونده‌هایی در مناطق مختلف داریم که در آن استان یا شهر مسئله مردم شده و برخی از آن‌ها تبدیل به دغدغه ملی شده است. ما این موارد را در اولویت قرار دادیم؛ شما هم پرونده‌ای را که دغدغه مردم است، در اولویت قرار بدهید.
رئیس قوه قضاییه افزود: در پرونده‌های سنگین باید تشکیل جلسه بدهید؛ همفکری کنید و اگر به نتیجه نرسیدید با مرکز و دادستان کل مطرح کنید و کمک کنید کار زودتر به نتیجه برسد و آنچه حق است، انجام شود.
آیت الله رئیسی گفت: اموری که دارای پیچیدگی است، باید از پیچش دربیاید. ما که ناتوان نیستیم؛ قضات عالیرتبه داریم؛ باید نظرات آن‌ها را استفاده کنیم و پیچیدگی‌ها را حل کنیم و اجازه ندهیم پرونده‌ای بماند و مسن شود.
رئیس قوه قضاییه در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موضوع انتخابات اشاره کرد و گفت: دادستان‌ها با همکاری دستگاه‌های اجرایی و دستگاه‌های نظارتی همکاری لازم را داشته باشند و در موضع دفاع از حق‌الناس و اجرای قانون، کار را دنبال کنند. انتخابات موضوعی است که باید پیگیر آن بود. در این رابطه نباید مطلقاً له و یا علیه شخصی موضع گیری کرد. غیر از آن وظیفه قانونی که دادستان‌ها به عهده دارند، در جایگاه قضایی مطلقا نباید له یا علیه اشخاص در انتخابات وارد میدان شد.
نسبت به انفال، اموال عمومی و محیط زیست نظارت کنید
آیت الله رئیسی با تاکید بر اهمیت حقوق عمومی و حق عامه گفت: آنچه در قانون اساسی آمده و همه ما به آن مامور هستیم، دفاع از آزادی‌های مشروع است. نباید اجازه داد افراد با ابتناءِ بر قدرت و ثروت آزادی‌های مشروع را تهدید کنند
وی ادامه داد: نسبت به انفال، اموال عمومی و محیط زیست نظارت کنید. وظیفه دادستان‌ها نسبت به کسانی که به انفال و بیت‌المال دست‌اندازی می‌کنند و محیط زیست را به مخاطره می‌اندازند، این است که پیش بینی و پیشگیری کنند و با بخش‌های اجرایی که قانون مشخص کرده همکاری کنند.
کاسبی مفسدان اقتصادی در عدم شفافیت اقتصادی است
رئیس قوه قضاییه تصریح کرد: سلامت جامعه به ویژه امنیت غذایی و خوراک مردم و بهداشت اهمیت بسیاری دارد و در این رابطه باید نسبت به این موضوعات حساسیت جدی داشت.
آیت الله رئیسی خاطر نشان کرد: باید نسبت به حفظ اخلاق عمومی، عفت جامعه و مسائل فرهنگی آگاهی داشت و حساس بود و نباید اجازه داد امنیت روانی و اخلاقی و اجتماعی به خطر بیفتد.
شفافیت اقتصادی پشت ویترین قرار گرفتن تمامی روابط اقتصادی در چشم همه مردم است
وی با تاکید بر دفاع از تولید و تولید کننده، کارآفرین و تلاشگر عرصه اقتصادی گفت: شفافیت اقتصادی می‌تواند بسیار موثر باشد. کاسبی مفسدان اقتصادی در عدم شفافیت اقتصادی است.
رئیس قوه قضاییه تاکید کرد: شفافیت اقتصادی پشت ویترین قرار گرفتن تمامی روابط اقتصادی در چشم همه مردم است؛ نه برای بیگانگان. این موضوع از بسیاری از نارسایی‌ها و کژی‌های اقتصادی می‌کاهد. همچنین سامانه‌هایی در این رابطه باید طبق قانون فعال شوند که این موضوع به کاهش جرم می‌انجامد. دادستان‌ها این جهت را حتماً دنبال خواهند کرد.
آیت‌الله رئیسی در بخش دیگری از سخنان خود بر نظارت و آموزش ضابطین و همکاری با آن‌ها طبق قانون تاکید کرد.