یکی از عوامل دامن زدن به بروز سیلاب در کشور
به گزارش گروه فضای مجازی ،رضا مکنون افزود: ایران کشوری سیل‌خیز است و انواع حوادث طبیعی در آن رخ می‌دهد از این رو همواره در معرض خسارات فراوان قرار دارد، مثلا در سیل اخیر حدود ۳۰ میلیارد تومان خسارت به بار آمد که بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از دلایل اصلی این خرابی‌ها تصرف بستر و حریم رودخانه‌ها بوده بنابراین تعیین حریم، امری الزامی است.
وی اظهار داشت: اگر وزارت نیرو با برنامه‌ریزی اقدام به تعیین حریم و کدگذاری رودخانه‌های ایران کند به نظر هزینه آن حدود ۲۰ میلیارد تومان می‌شود در حالی که در ۴۵ سال گذشته فقط ۳۶ درصد از حریم رودخانه‌های کشور تعیین شده است این یعنی اینکه هنوز کار را در مرحله اول نیز تمام نکرده‌ایم، مثلا حریم دریای خزر را مشخص کرده‌اند و اینکه فرد یا نهادی گوش نمی‌کند مساله دیگری است. حال اگر حریم ۱۵۰ متر را برای رودخانه‌ها روشن کرده بودیم شرایط فرق می‌کرد، چون در این شرایط اگر فرد یا نهادی از آن تجاوز و بخواهد ریسک کند تمام مسئولیت‌ها بر عهده خودش خواهد بود و دولت دیگر موظف به پرداخت خسارت نمی‌شود.
مکنون با اشاره به اینکه سیل امسال درس خوبی به ما داد، گفت: در فرایند این سیل متوجه شدیم انسجام و هماهنگی لازم بین دستگاه‌ها وجود ندارد، مثلا هواشناسی وضعیت را اعلام کرد، اما مدیران اجرایی استان‌ها توجه نکرده و دریچه‌های سد را به موقع باز نکردند و وقتی کار از کار گذشته بود و در لحظه آخر وارد عمل شدند، مدیریت سیل اینطور نمی‌شود که تا لحظه آخر صبر کنیم در حالی که راحت می‌شد سیل را مدیریت کرد، با توجه به پیش‌بینی‌های صورت گرفته مسئولان استانی می‌توانستند از قبل مزرعه‌ای را مثلا در اهواز در نظر بگیرند که زمان سیل آب را به داخل آن هدایت و پخش کند، اما این کار نشد؛ بنابراین فهمیدیم که ارتباطات بین سازمان‌ها بسیار مهم است و باید زنجیروار با هم کار کنند که ما در این زمینه ضعیف هستیم.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر افزود: شروع سیل از آسمان است که دست ما نیست از وقتی که بارش شروع می‌شود تا به زمین برسد عوامل زیادی در روند آن دخیل هستند مثلا در بالادست جنگل‌ها سرعت سیل را می‌گیرند، ولی ما جنگل‌ها را در ارتفاعات نابود کردیم بنابراین سرعت سیل بیشتر شد، در پایین‌دست با هدف کنترل کم‌آبی و سیل سدسازی کردیم و به گمان خودمان اگر سد باشد دیگر سیل نخواهد آمد، اما فهمیدیم که اشتباه می‌کردیم، چون تا ابد سیل می‌آید پس ما باید مدیریت حادثه را قوی کنیم.
وی تاکید کرد: در این میان مدیریت سیل بسیار حائز اهمیت است و باید ریسک را مدیریت کنیم، قبلا در دانشگاه‌ها می‌گفتند که اول کنترل سیل بعد مدیریت سیل، اما اکنون می‌گوییم مدیریت یکپارچه سیل، یعنی نه بالادست باید کاری کنیم که سیل را بدتر کند نه در خود سد کاری انجام دهیم و بگذاریم حالت طبیعی خود را طی کند. مدیریت سد یکی از کار‌های کلیدی است در واقع تمام مدیریت، در مدیریت ریسک خلاصه شده است.
مکنون در ادامه به رسوب و تاثیر آن در بروز سیل اشاره کرد و گفت: مثلا قرار بود پلی که ساخته می‌شود دهانه ۶ متری داشته باشد تا آب رها شده به راحتی از آن عبور کند، آمدیم پل را ساختیم و بعد به حال خود رها کردیم بنابراین به مرور، رسوب دهانه را پر کرد و ۶ متر به ۳ متر کاهش یافت که این میزان ورودی، توان تحمل آن حجم آب را نداشت و در نهایت سیل به راه افتاد، بنابراین مدیریت اینطور نیست که مثلا سازه‌ای را بسازیم و بعد به حال خود رها کنیم.
وی به شرایط توپوگرافی کشور اشاره کرد و افزود: بسیاری از نقاط کشور به طور طبیعی سیل‌گیر است، به عنوان مثال آق قلا منطقه‌ای سیل‌گیر است و به آن «سیلاب خور» گفته می‌شود یا در لرستان منطقه‌ای به نام سیلاخور وجود دارد که اسم واقعی آن سیلاب‌خور بوده است حالا آمدیم اسم مناطق را تغییر دادیم و ساختمان ساختیم و فکر کردیم که ماهیت اصلی آن را هم عوض کرده‌ایم در حالی که اینطور نیست، به محض اینکه سیل رخ دهد ابتدا همان منطقه را از بین می‌برد، چون طبیعت راه خودش را می‌داند، مانند سیل شیراز که به راه افتاد، چون در بستر رودخانه جاده ساخته بودیم.
رئیس کارگروه محیط زیست هیات ملی ویژه گزارش سیلاب تاکید کرد: با این حساب کاملا پیداست که دخل و تصرف ما در طبیعت با شناخت کامل نبوده است الان بهترین فرصت است تا آن را بهتر بشناسیم و تجربیات دنیا را ببینیم و اینکه کدام یک از آن‌ها به درد ایران می‌خورد، باید برای ۱۰ سال آینده برنامه‌ریزی کنیم، تهیه گزارش سیل ۶ ماهه تمام می‌شود، اما باید توصیه‌نامه‌هایی داشته باشد که تا ۱۰ سال آینده به کار آید و دانشگاه‌ها و مراکز مسئول بدانند که چگونه باید هماهنگی کنند و اطلاعات بیشتری به دست آورند تا خسارت کمتری متوجه کشور شود.