بازار خودرو کارگردان دولتی دارد/ ۴۰ میلیون برای پراید قابل پذیرش نیست/ درآمد سالانه کشور ۴۰۰ میلیارد دلار است/ پیگیر طرح «اصلاح ساختار مجلس» هستم/ انتهای سال ۹۷ چه شد؟

این‌ها نواری از اظهارات سخنگو و عضو هیئت رئیسه کمیسیون «صنایع و معادن» مجلس و نماینده مردم «تربت حیدریه»، «مه ولات» و «زاوه» است. متن گفت‌وگوی حدود ۹۰ دقیقه‌ای خبرنگار تحریریه سیاسی با سعید باستانی به قرار زیر است:

باستانی: ببینید دلال تنها یک واژه است، اما به عنوان مثال وقتی قرار است شما یک خودروسازی‌ای را اداره کنید و می‌کوشید در مقطعی قیمت خودرو را بالا ببرید آن زمان اقداماتی می کنید. یکی از راه‌ها این است که خودرو به بازار نرسد. چرا؟ چون انحصار ایجاد شده است. از طرفی واردات خودرو ممنوع است و از طرفی هم خودرو به بازار نمی‌رسد بنابر این همه چیز آماده جهش قیمت خودرو می‌شود. البته در سایر موارد هم گفته می‌شود که خودرو در کف کارخانه است اما بیرون نمی‌رود و وقتی سوال می‌شود، می‌گویند یک قطعه ناقص دارد و این قطعه را نمی‌توانم وارد کنم. واقعا بنده نمی‌دانم اسم این فرآیند را چه می‌توان گذاشت؛ دلالی مدرن ...! ما باید یک اسم جدیدی برای این فرآیند در نظر بگیریم، چرا که دیگر این دلال نیست و از قضا دلال یک واژه بدی هم نیست و این مسئله جایگاه ویژه‌ای در بخش تجارت دارد، اما این افرادی که من از آن‌ها حرف می‌زنم به نوعی کارگردانان بازار خودرو قلمداد می‌شوند یعنی ما برنامه‌ریزی افزایش قیمت و کارگردانی کار را باید مشاهده کنیم تا مشخص شود چه اتفاقی در حال وقوع است.

میزان: این کارگردانان بازار خودرو دولتی هستند؟
باستانی: بله. به عنوان مثال در انتهای سال ۹۷ یک پدیده‌ای در کشور اتفاق افتاد. در آن زمان باید سود سپرده بانکها تعیین تکلیف می‌شد، اما این سود تعیین تکلیف نشد. بگذارید یک جور دیگر بگویم. شما پولی در بانک سپرده گذاری کردید، اما هنوز نمی‌دانید سود‌های جدید به چه میزان خواهد بود. بنابر این بر اساس این شرایط نگران می‌شوید. اگر این پول از حساب بیرون بیاید  قطعا به سراغ مسکن، خودرو، طلا، ارز و یا هر جایی دیگری ممکن است برود، در این شرایط چه کسی مسئول این است که این سود‌ها تعیین تکلیف شود؟ قطعا بانک مرکزی مسئولیت این موضوع را برعهد دارد. همچنین باید گفت ما قبل از عید نوروز همیشه شاهد یک افزایش قیمت  در بخش خودرو هستیم و بعد از عید این قیمت ها کاهش پیدا می‌کند، اما امسال نخستین بار بود که این اتفاق رخ نداد؛ یعنی اینطور نبود که قیمت خودرو قبل از عید بالا برود و بعد از عید پایین بیاید؛ قیمت خودرو همین طور بالا می‌رفت. از طرفی هم خودرو‌های کف کارخانه هم از کارخانه خارج نمی‌شدند و از طرفی هم معوقات در تحویل خودرو وجود داشت. همچنین در اظهار نظری گفته شد برای تنظیم قیمت خودرو ۵ درصد زیر قیمت حاشیه بازار فروش فوری وجود دارد که گذشته نشان داده که وقتی این فروش فوری شروع می‌شد ظرف ۵ دقیقه خودرو‌ها به فروش می‌رسید. می‌خواهم دراین بخش مقداری تامل کنید؛ وقتی که  در عرض ۵ دقیقه خودرو‌ها به فروش می‌رسند خود این مسئله شتاب بازار برای قیمت را نشان می‌دهد یعنی این فرایند دارد به مردم می‌گوید که بازار خودرو هنوز گرم است. البته ما آن موقع هم خدمت وزیر وقت گفتیم که این ۵ الی ۱۰ درصد قیمت بازار کنترل کننده نیست، این اتفاقا شبیه بورس عمل می‌کند و به مردم به نوعی آلارم می‌دهد که هنوز بازار خودرو داغ است بنابراین بنده می‌خواهم بگویم یک جا‌هایی با آن فروش ۵ درصد زیر قیمت بازار، بازار خودرو تست می‌شد، اما در حال حاضر ما می‌بینیم که نبض خودرو خوابیده است. چرا؟ چون خودرو‌های کف کارخانه وارد بازار شده‌اند یعنی با این تغییرات انجام شده امور به پیش می‌رفت.

میزان: منظور از این نشانه‌ها یعنی از عدم تعیین تکلیف سود سپرده تا عدم واردات خودرو به بازار چیست؟ یکم شفاف تر حرف بزنید؟
باستانی: منظورم این بود که وقتی آنجا سود سپردهای مردم در بانک‌ها برای سال جدید تعیین تکلیف نمی‌شود این پول‌ها حرکت می‌کند و پول‌ها که حرکت کرد، این پول‌ها به سمت بازار‌های مختلف می‌رود و به هر جا که دولت بازاری را مدیریت نکرده باشد سوق پیدا می‌کند.

 

باستانی: ما چون بازار ارز را خیلی جدی پیگیری کردیم مدیریت شد، اما بازار خودرو این چنین نبود و این پول در حرکت به سمت خودرو رفت چرا که مردم وقتی می‌بیند ارزش پول‌شان در حال افت کردن است برای سرمایه‌‌شان یک سمت و سوی جدیدی پیدا می‌کنند.

 میزان: این مسئله تعمدی بود؟
باستانی: نمی‌دانم، اما ما این مسئله را به دولت و وزارت صنعت ،معدن و تجارت گزارش کردیم و در کمیسیون به آقایان گفتیم که چرا سود سپرده‌های بانکی تعیین تکلیف نشد. چرا دولت باید موضوعی به این مهمی را فراموش کند؛ اصلا مگر می‌شود این موضوع به این مهمی در حوزه اقتصادی فراموش شود؛ آن هم تعیین تکلیف سود سپرده بانک‌ها. بالاخره مدیریت این مسئله مهم است. به عنوان مثال من یک زمانی می‌گویم از خانه که خارج می‌شدم حواسم به بند کفشم نبوده که آن را ببندم، اما شما اگر پیراهنت را نپوشیده بیرون بیایی دیگر این مسئله خیلی بد است؛ لذا این‌ها جزو پارامتر‌های اصلی اقتصادی در کشور است که به راحتی نمی‌شود گفت که ما آن را فراموش کردیم البته در آن زمان از سوی کارشناسان زبده‌ای مکاتبات فراوانی با دولت می‌شد حتی بانک‌ها خود می‌گفتند که سود سپرده‌های ما را تعیین تکلیف کنید، این در حالی بود که وزیر صنعت پیگیری می‌کرد ما در کمیسیون پیگیری می‌کردیم، اما بازخورد لازم دیده نمی‌شد و این یکی از مواردی بود که بنده فکر می‌کنم بعضی وقت‌ها باید حواس حکمرانان و دولتمردان به مسائل اصلی کشور باشد.

میزان: بگذارید مقداری بحث را به سمت قیمت خودرو ببریم برخی معتقدند باید با گرانی خودرو بسازیم و قیمت خودرو دیگر به روز اول باز نمی‌گردد، شما با این گزاره موافقید؟
باستانی: یک بخشی از افزایش قیمت را باید بپذیریم، آن بخشی که ناشی از تغییرات قیمت ارز، انرژی و حقوق و دستمزد است که مطابق نرخ تورم بخشی در قیمت خودرو است. از سویی دیگر مواد اولیه‌ای مثل فولاد، پلیمر، مس و آ‌لومینیوم افزایش قیمت داشته است لذا این افزایش قیمت یک تاثیر در جدول آنالیز افزایش قیمت خودرو دارند. این موارد پذیرفتنی است، اما خارج از آن را نمی‌توان پذیرفت و خارج از آن قابل برگشت است.

میزان: البته مجلس در مقطعی مجددا اصرار بر برگشت شورای رقابت در تعیین نرخ قیمت خودرو کرد؟ این شورا چه اقداماتی انجام داد؟
باستانی: بله اصرار ما بر همین موضوع بود که این شورا از افزایش خارج از قیمت تمام شده خودرو جلوگیری کند. این شورا در آنالیز قیمت همه موارد خودروسازان در تهیه خودرو را درج می‌کرد، اما این شورا ایجاد حباب در قیمت خودرو را قبول نداشت. این شورا به خودروسازان می‌گفت شما باید قیمت خودرو را A مقدار دربیاورید. این شورا به خودروسازان می‌گفت به ما هیچ ارتباطی ندارد که خودرویی، چون پراید اگر ۳۸ در می‌آید باید۴۰ میلیون تومان به فروش برسد.

میزان: در حال حاضر پراید ۴۰ میلیون تومان قابل پذیرش است؟
باستانی: خیر از این منظر این موضوع قابل پذیرش نیست که زمانی یکسری مواد در آنالیز قیمت خودرو با حباب همراه بود، اما در حال حاضر این حباب شکسته است و باید قیمت خودروی پراید پایین بیاید، اما هنوز این اتفاق نیافتاده است.

میزان: این اتفاق رخ نداده و یا نمی‌خواهند که این اتفاقی رخ دهد؟
باستانی: نمی‌خواهند که قیمت خودرو پایین بیاید.

 

باستانی: خودروسازان وقتی می‌بینند که خودرویی چون پراید را بدین نحوه می‌فروشند یعنی در عرض ۵ دقیقه ۲۰ هزار خودرو به فروش می‌رودر، دیگر چرا باید نگران این باشند که قیمت خودرو را پایین بیاورند.

باستانی: سوال خوبی را مطرح کردید. از نظر مشتری دولت مسئول امور است. حتی مشتری قبول ندارد که دولت ۱۴ درصد در خودروسازی سهم دارد. مشتری فکر می‌کند این دولت است که دارد این اقدامات را انجام می‌دهد و درست هم فکر می‌کند.

میزان: بیشتر توضیح دهید؟
باستانی: وقتی که دولت می‌آید و مدیر عامل انتخاب می‌کند پس مشتری هم حق دارد هر اتفاق بدی که می‌افتد را به دولت وصل کند. این رفتار به مرور زمان می‌تواند سرمایه اجتماعی ناشی از ساخت داخلی را از بین ببرد. ما دنبال این هستیم که به کالای ساخت داخل افتخار کنیم. این مسئله در برخی از تولیدات اعم از برنج، زعفران باعث افتخار است و این مسئله تثبیت شده است، اما ما هنوز در حوزه صنعت باید ساخت داخل را ترویج کنیم.

میزان: این امر چگونه میسر می‌شود؟
باستانی:

میزان: به نظر شما کسانی که سرمایه اجتماعی صنعت خودروسازی را تخریب می‌کنند - به بهانه افزایش سرمایه و درآمد-آیا متوجه هستند چه چیزی را تخریب می‌کنند؟
باستانی: واقعا نمی‌دانند دارد چه اتفاقی می‌افتد. نمی‌دانند این سرمایه اجتماعی چقدر سخت به دست می‌آید، چون این سرمایه اجتماعی در حوزه فرهنگ و در سیطره ذهن مردم است. مثلا وقتی درباره یک خودرو جوک می‌سازند و سوژه خنده می‌شود، این سرمایه آسیب می‌بیند. نباید به این نگاه کرد که در مقطعی خرید و فروش خودرو خوب شد چرا که این به دلیل افت سرمایه گذاری در کشور بود و خودرو از یک کالای مصرفی به یک کالای سرمایه ا‌ی تبدیل شده بود یعنی مردم وقتی دیدند که سرمایه‌شان در حال افت کردن است به سمت خرید خودرو رفتند تا اگر خودرویی را ۲۰ میلیون خریده‌اند چند ماه دیگر ۳۰ میلیون بفروشند. بنابراین این بازار اگر افت کند حتما شاهد کاهش قیمت خودرو خواهیم بود. اگر بازار خودرو به همین شرایط پیش برود تا چند ماه آینده قیمت خودرو کاملا کاهش پیدا خواهد کرد.

باستانی: بنده البته موافق تشکیل وزارت بازرگانی هستم، اما اینکه با تشکیل این وزارتخانه همه مشکلات رفع شود، غیر ممکن است و بنده به این موضوع اعتقادی ندارم اینکه بگوییم از فردا همه چیز گل و بلبل می‌شود این چنین نیست.

باستانی: رهبری چندین سال است بر موضوع اقتصاد و حمایت از تولید ملی تاکید دارند مضمون حرف‌های رهبری در این جهت بود که ما باید در حوزه هایی، چون سیاست و فرهنگ قوی باشیم. اما پایه همه امور تقویت در امر اقتصاد است. قطعا نسبت انتخاب شعار سال هزاران صفحه مطالعه و فکر شده است که به یک عبارت دو الی سه کلمه‌ای می‌رسد. البته این موضوع هم مختص همان سال نیست. ما باید در راستای رونق تولید ریل گذاری برای تولید انجام دهیم .اولین مسئله‌ای که در ریل گذاری تولید وجود دارد بحث رفع موانع تولید است تا بعد از آن بزرگراهی برای حرکت تولید ایجاد شود. سوال بنده از دولتمردان این است که این چه بزرگراهی است که تیم اقتصادی دولت با هم هماهنگ نیستند و منابع موجود در کشور را نتوانستیم پای کار بیاوریم.

میزان: چرا؟
باستانی: من می‌خواهم به یک نکته‌ای اشاره کنم و خواهش می‌کنم یک مقداری روی این نکته فکر کنید و به آن بپردازید. ما سالیانه از محل منابع کلی کشور حدود ۱۰۰ میلیارد دلار تولید نفت داریم، حالا شاید کسی پیدا شود و بگوید ما  ۲۰۰ هزار بشکه تولید می‌کنیم. بنده به این مسئله کاری ندارم. ما در حال حاضر ۵ میلیون بشکه در روز تولید نفت داریم که این شامل ورودی و خروجی نفت است. بنده به عنوان یک ایرانی از محل فروش این ۵ میلیون بشکه سهمی دارم . اگر ما این  ۵ میلیون بشکه را با قیمت فروش نفت محاسبه کنیم و بخواهیم همه آن را بفروشیم به رقم ۱۰۰ میلیارد دلار می‌رسد همچنین ما حدودا ۸۰ میلیارد دلار تولید گاز داریم که این رقم درآمد ما را به ۱۸۰ میلیارد دلار می‌رساند. ما معادن را هم داریم که ذخایر آن ۶۰ میلیارد دلار است همچنین ما دریا ، جنگل ،مرتع ، سواحل، گردشگری و زمین داریم لذا وقتی همه موارد را با هم محاسبه می‌کنیم می‌بینیم تقریبا در سال عددی بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار درآمد کشور است لذا اگر ۴۰۰ میلیارد دلار را با دلار ۱۰ هزار تومان محاسبه و آن عدد را تقسیم بر ۸۰ میلیون ایرانی کنیم تقریبا باید در طول سال نزدیک به ۳۰۰ میلیون تومان به هر ایرانی سهم داده شود سوال اینجاست که آیا من در حال حاضر این مسئله را حس می‌کنم که سالیانه برای من به نوعی ۳۰۰ میلیون تومان خدمات ارائه می‌شود.

میزان: به نظر شما می‌شود؟
باستانی: خیر اینجوری نیست. ما وقتی نمی‌توانیم این احساس ۳۰۰ میلیون تومانی را به مردم بدهیم یعنی در توزیع عادلانه ثروت ناکارآمد بوده‌ایم.

میزان: البته حاکمیت چنین قصدی ندارد
باستانی: بله. اینجا موضوع، موضوع دولت‌هاست چرا که وظیفه اجرا را بر عهده دارند. وظیفه دولت‌ها این است که به توزیع عادلانه ثروت در کشور بپردازند و این منابع را در مسیر درست تولید هزینه کنند تا مردم از این درآمد استفاده کنند، این در حالی است که دولت‌هایی که هیچ کدام از این منابع را ندارند توانسته‌اند پیشرفت کنند، اما در حال حاضر ما این منابع را داریم و در کنار آن نیروی انسانی و منابع انسانی بسیار زبده هم وجود دارد ولی ... بنده به عنوان یک استاد دانشگاه می‌خواهم موردی را خدمتتان عرض کنم. دانشجویان PHD بنده به فرانسه و کانادا رفته‌اند و می‌گویند برخی استادان‌شان عنوان کرده‌اند که چرا ایران با وجود این نیرو‌های انسانی و این دانشجویان زبده ابر قدرت نیست.

 

میزان: پس با وجود این آمار و ارقام دیگر این گزاره که دولتمردان می‌گویند «شب واریز یارانه‌ها شب مصیبت عظمای دولت است» صحیح نیست؟
باستانی: اصلا نباید بدین نحو باشد. به عنوان مثال گفته می‌شود یارانه پنهان ۱۰۰۰ میلیارد تومان است این ۱۰۰۰ میلیارد تومان را اگر بخواهیم به مردم اختصاص دهیم می‌توانیم ماهیانه یک میلیون تومان به مردم بدهیم بنابراین اگر برخی از نامزدهای ریاست جمهوری وقتی می‌آید و یک وعده اینچنینی می‌دهد از قضا اشتباه نیست یعنی وقتی این آمار و ارقام را نگاه می‌کنیم می‌بینیم برخی مسائل وجود دارد، بنابراین باید عدالت در توزیع ثروت به چشم بیاید.

 

باستانی: ببینید مقام معظم رهبری فرمودند که اگر قوه قضائیه خوب کار کند مملکت درست می‌شود که این واژه، واژه مهمی است. وقتی در قوه مقننه یک قانونی را وضع می‌کنیم، این قانون را رئیس جمهور ابلاغ و دستگاه‌های اجرایی این قانون را اجرا می‌کند. در این بخش ابزار‌های نظارتی مجلس دیوان محاسبات است و این دیوان از طرق مالی به موضوعات ورود می‌کند و نهایتا گزارش دیوان محاسبات به قوه قضائیه ارسال می‌شود .سازمان بازرسی قوه قضائیه برای این تشکیل شده تا نظارتی عام بر این موارد که در همه جا اتفاق می‌افتد داشته باشد؛ لذا اگر در مسیر  نظارت بر اجرای قانون اشکالی به وجود بیاید و یا کاستی باشد وظیفه اصلی برعهده قوه قضائیه است.

یک بخش دیگر مربوط به ورود به عرصه‌های تخلفات است. آن که متخلف است باید با آن جدی برخورد کرد، بنده تیم پالایش قوه قضائیه را دیده‌ام که به صورت جدی فعال شده است؛ قوه قضائیه باید مراقب باشد مدیرانی که در جریان فعالیت‌شان تخلفی انجام نداده‌اند آسیب نبینند چراکه نباید شهامت مدیران از بین برود یعنی این امر باید در کنار برخورد سفت و سخت مورد توجه باشد. یعنی مدیری دیگر نترسد.

 

یک طرح برای «اصلاح ساختار مجلس» 
میزان: بگذارید در بخش پایانی این گفت و گو مقداری درباره مجلس صحبت کنیم، شما مقداری درباره دغدغه‌هایتان در مجلس بگویید.
باستانی: بنده می‌خواهم در این بخش عنوان کنم که به نظرم باید در امور مجلس شورای اسلامی اصلاحاتی صورت گیرد.

میزان: چه اصلاحاتی؟
باستانی: حقیقتا این همه وقت و هزینه‌ای که  برای قوه مقننه گذاشته می شود باید خروجی مطلوبی داشته باشد. من قصد دارم آماری را در این زمینه مطرح کنم که به نقل از آقای باهنر است. آقای باهنر اخیرا گفتند که ۷۵ درصد از قوانین وضع شده در مجلس به دلایل مختلفی یا قابلیت اجرا ندارد و یا اگر اجرا می‌شود قوانین بدی است و  یا اینکه نیاز به تفسیر دارد. لذا این موضوع را فردی عنوان می‌کند که هشت دوره در مجلس بوده است و همیشه در یک جایگاه خاصی در امور مجلس قرار داشته است.

میزان: بیشتر توضیح دهید؟
باستانی: منظور من این است که ما باید برای دوره جدید مجلس فکری کنیم.

میزان: چه فکری؟ شما پیشنهادی دارید؟ طرحی دارید؟
باستانی: من در این زمینه پیشنهادی داشته و آن‌ را ارائه کرده ام. در حال حاضر بنده معتقدم واقعا کمیسیون‌بندی‌های مجلس ایرادات زیادی دارد.

میزان: ایراد کجای کار است؟
باستانی: این نوع کمیسیون‌ها یعنی کمیسیون آموزش، تحقیقات، امنیت ملی و ...  ایراد ساختاری دارند.

میزان: فکر می‌کردم می‌خواهید از نحوه ورود نمایندگان به کمیسیون‌ها انتقاد کنید که البته معمولا تخصصی نیست؟ یعنی یک نماینده رشته مطالعاتی و تحصیل درستی با کمیسیون مورد فعالیت خود ندارد؟
باستانی: بله. این مسئله هم جای ایراد دارد.

میزان: لطفا پیشنهاد و طرح خود‌تان را مقداری توضیح دهید؟
باستانی: ببینید در حال حاضر ساختار مجلس ایراد دارد. افرادی که وارد مجلس شورای اسلامی می‌شوند نهایتا قصد دارند به مجلس بیایند و قانون وضع کنند این دقیقا آن محل ایراد است

میزان: شما اشکال این مسئله را در چه می‌بینید؟
باستانی: در اینکه ما باید دو مجلس داشته باشیم؛ مجلس قانون‌گذاری ما باید جدای مجلس شورای اسلامی باشد. مجلس قانون‌گذاری صرفا باید افراد ویژه‌ای در آن باشند که بنشینند  و در آن قانون‌گذاری کنند، اما در حال حاضر نمایندگان هم پیگیر حوزه‌های انتخابیه هستند و هم پیگیر وضع قوانین. این مسئله باعث شده تا نمایندگان نتوانند وقت لازم را برای وضع قوانین داشته باشند و نهایتا خروجی آن قانونی خواهد شد که خوب نیست لذا این دو مجلس و اصلاح کمیسیون‌های داخلی مجلس از جمله مواردی است که به نظر بنده باید در مجلس اتفاق بیفتد.

میزان: برای این مسئله چه کار باید کرد؟
باستانی: وجود دو مجلس، نیاز به اصلاح قانون اساسی دارد که باید بزرگان کشور در این حوزه تصمیم بگیرند و این ایراد وجود دارد. البته اصلاح درون مجلس دست خود ما نمایندگان است که باید در ابتدای مجلس بعد این مسئله مدنظر قرار دهیم؛ یعنی اصلاح ساختاری داخل مجلس و کمیسیون‌ها. چرا که این مسئله می‌تواند خروجی بهتری داشته باشد.

میزان: عنوان این طرحی که از آن صحبت می‌کنید، دقیقا چیست؟
باستانی: این طرح با عنوان «اصلاح ساختاری مجلس» مطرح است. این طرح مقوله دو مجلس بودن را مورد بررسی قرار می‌دهد البته ما وقتی که وارد گام دوم انقلاب شدیم قطعا می طلبد یک تحولاتی را در مجلس ایجاد کنیم. ما چهل سال یک فرآیند را تجربه کردیم و اگر قرار است چهل سال بعد هم بخواهیم دو مرتبه با همان روال و سیاق قبلی حرکت کنیم خیلی خوب نیست بنابراین چهل سال دوم انقلاب را می‌شود با یک ساختار جدیدپیش رفت.

میزان: از اینکه وقت‌تان را در اختیار گذاشتید از شما سپاسگزارم.
باستانی: بنده از زحمات شما تشکر می‌کنم.