بحران فرونشست زمین به تسریع زلزله می‌انجامد/تعداد دشت های ممنوع کشور در سال ٩٨؛ ٤١٠ عدد
به گزارش خبرنگار گروه جامعه ، آب‌های زیر زمینی، چاه‌های غیر مجاز، فرونشست زمین و زلزله! مسائلی که شاید همه ما به گوشمان خورده باشد و به چشم دیده باشیم، اما شاید اقدامی عملی در راستای حل این معضلات و بحران‌ها را نه دیده و نه شنیده باشیم.
هشدار درباره فرونشست زمین در تهران؛ شهریار و ورامین در وضعیت قرمز
حسن رضوی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان تهران درباره فرونشست زمین در تهران؛ شهریار و ورامین در وضعیت قرمز هشدار دارد و گفت: فرونشست در شهر تهران در مناطق ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ رخ می‌دهد و علت آن تجمع چاه‌های زیرزمینی است که برای شرب و فضای سبز شهری استفاده می‌شود.
به گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران، شهرستان‌های شهریار و ورامین از این لحاط در «وضعیت قرمز و بحرانی» قرار دارند. وی همچنین با تاکید بر تاثیر عواملی، چون برداشت از منابع آب در این مشکل اضافه کرد که در صورت توسعه شبکه فاضلاب و جمع‌آوری آب‌های زیرزمینی در این شبکه تعادل فعلی به هم خورده و فرونشست اتفاق خواهد افتاد.
رضوی در همین زمینه خواستار بازنگری در اجرای پروژه فاضلاب شد.
به گزارش میزان، پژوهشگران حوزه منابع آب در این رابطه بیان کرده اند که سالانه ۵۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی برداشت می‌شود که این مقدار به اندازه حجم ۱۰ دریاچه ارومیه است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد در بیشتر دشت‌های کشور میزان برداشت از میزان تغذیه آب زیرزمینی بیشتر است و در واقع این اضافه برداشت از ذخیره تجدید ناپذیر آبخوان‌ها صورت می‌گیرد. آن‌گونه که کارشناسان می‌گویند اصلی‌ترین علت «زلزله خاموش» یا پدیده «فرونشست» برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی است که خسارات جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد.
تعداد دشت های ممنوع کشور در سال ۴۷؛ ۱۵ و در سال ٩٨؛ ٤١٠ عدد
در این رابطه مهدی زارع، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در گفتگو با خبرنگار میزان گفت: تعداد دشت‌های ممنوع کشور در سال ۱۳۴۷ حدود ۱۵ دشت بوده و در سال ١٣٩٨ به ٤١٠ دشت افزایش یافته و در بسیاری از دشت‌های ایران خسارت‌های جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌ها وارد کرده است.
وی در ادامه بیان کرد: فرونشست زمین در دشت شهریار در جنوب غرب تهران و جنوب شهر قدس به حداکثر ۳۵ سانتی‌متر در سال و در منطقه ورامین و جنوب تهران به حدود حداکثر ۲۵ سانتی‌متر در سال می‌رسد. این مسئله در استان تهران، به‌ویژه در ۳۷ سال گذشته موجب مشکلات جدی زیرساختی شده است.
نشانه‌های فرونشست زمین
وی در ادامه درباره نشانه‌های فرونشست زمین گفت: در این مناطق، آسفالت خیابان‌ها ناهموار شده، جدول خیابان‌ها جابه‌جا شده و ترک در دیوار‌ها و حتی ساختمان‌های کج‌شده دیده می‌شود که بعضی از آنها باید تخریب شوند. همچنین شکاف‌های بزرگ با چندین کیلومتر طول و تا ۴ متر عرض و عمق، این ناحیه را به سمت جنوب شرقی تهران شکافته و بعضی از آنها، تهدیدی برای واژگونی خطوط انتقال نیرو و خطوط راه‌آهن هستند.
زارع افزود: درحال‌حاضر سفره‌های زیرزمینی دشت تهران حدود ۳۰ میلیون مترمکعب، سفره‌های زیرزمینی شهریار حدود ۸۵ میلیون مترمکعب و سفره‌های زیرزمینی ورامین حدود ۳۵ میلیون مترمکعب در سال بیلان منفی دارند. این محدوده فرونشست به‌ویژه در دشت شهریار در کنار گسل‌های فعال شمال تهران، پردیسان و گسل ماهدشت-جنوب کرج قرار گرفته است.
این استاد پژوهشگاه زلزله شناسی در ادامه بیان کرد: فرونشست زمین به معنی رخداد بلافاصله زلزله نیست، ولی نشان می‌دهد که زمینه رخداد زمین‌لرزه در گسل‌های فعالی که بدون رخداد فرونشست زمین نیز توانایی رخداد زمین‌لرزه را دارند، احتمالا تشدید شده چرا که افت و تغییرات تدریجی تنش در بخش‌های نزدیک به سطح زمین این گسل‌ها میتواند به تحریک گسل‌ها برای رخداد زلزله‌های کوچک تا متوسط، و در صورت قرار داشتن گسل در وضع حدی و آماده گسیختگی احتمالا به تسریع رویداد زلزله‌های شدید نیز می‌انجامد.
اثرات فرونشست
اثرات فرونشست بسیار گسترده، متنوع و در عین حال پرهزینه است و تقریبا همه المان‌ها را تحت
تاثیر قرار می‌دهد که عبارتند از:
کشاورزی و مرگ دشت‌ها
مناطق شهری و جمعیت ساکن در آن
سیستم حمل و نقل نظیر؛ جاده ها، خطوط راه آهن و فرودگاه‌ها
شریان‌ها و تسهیلات حیاتی مهم نظیر خطوط خطوط برق، نفت، مخابرات و آب
محیط زیست نظیر؛ زمین‌های کشاورزی، پارک‌های ملی، گونه‌های گیاهی و جانوری نایاب
تاسیسات مهم نظیر پالایشگاه ها، نیروگاه‌ها و بنادر
آثار فرهنگی و باستانی مهم
به گزارش خبرنگار میزان، نشست زمین در آبگیر‌های محصور و نیمه محصور که از مواد آبرفتی تحکیم نشده یا نیمه تحکیم شده تشکیل یافته باشند بیشتر مشاهده می‌گردد. در اثر برداشت آب زیرزمینی و خارج شدن آب از منافذ امکان متراکم شدن مواد تا عمق ۳۰۰ متر فراهم می‌گردد و هرچه بیشتر برداشت شود تراکم مواد بیشتر خواهد بود. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و لوله زائی چاه‌ها می‌گردد.