هنرمند واقعی به جای ثروت و شهرت به دنبال خود هنر است/هیچکس از نسل جوان تئاتر حمایت نمیکند
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، این روزها تئاتر بیش از گذشته شاهد حضور چهره های سینمایی، ورزشی و موسیقی در قامت بازیگر هنرهای نمایشی است. افرادی که شاید گیشه را برای خود و تهیه کننده اثر تضمین کنند اما به همین نسبت فضا و فرصت کافی برای ظهور و بروز جوانان را از آنها می گیرند.
سالانه تعداد زیادی از جوانان در رشته های مختلف هنرهای نمایشی از قبیل ادبیات نمایشی، بازیگری، طراحی صحنه، کارگردانی و سایر شاخه ها فارغ التحصیل می شوند اما نکته مهم آنجاست که زیرساخت های تئاتر به هیچ عنوان نتوانسته در قیاس با تعداد هنرمندان جوان بستر اجرایی فراهم آورد.
به همین مناسبت خبرنگار گروه فرهنگی ، با تنی چند از هنرجویان، فارغ التحصیلان و هنرمندان جوان عرصه تئاتر به گفت و گو نشسته و جویای دغدغه ها و مشکلات آنها برای حضور در عرصه هنرهای نمایشی شده است. شاهین زوار تهیه کننده و کارگردان جوان تئاتر از جمله بازیگرانی است که سال نسبتاً پرکاری را پشت سر گذاشته است.
زوار دارای مدرک کارشناسی سینما بوده و تاکنون آثاری همچون " اینجا صدایی از ما نیست"، "یک سوال از شهروندان در یک روز"، "لحظه های آخر" و "خدا در همین نزدیکی است" را تهیه و کارگردانی کرده است. وی همچنین سالهای گذشته در بخش تولید تئاتر حضور داشته و آثاری همچون خوب بد زشت و تله موش را روی صحنه داشته است.
میزان: وضعیت کلی تئاتر را در سالهای گذشته چطور میبینید؟ آیا از نظر شما تئاتر امروز وظیفه اصلی خودش را انجام می دهد؟
در سالهای گذشته اتفاقات خوب، بد و زشت بسیاری در تئاتر و سینما رخ داده ، اتفاقات خوب یعنی روی کار آمدن جوانان با سواد آکادمیک و به روز که با کمترین امکانات و حمایت ها مورد توجه قرار گرفته اند و صد البته که تعداد این افراد در حال افزایش است.
اتفاقات بد یعنی پروژه های سینمایی و تئاتر بسیار پخته و پر قدرتی از هر لحاظ که با شکست و یا نادیده گرفته شدن از دید مخاطبان خود دور شده اند، اتفاقات زشت نیز یعنی حضور تعدادی از افراد بی سواد و پر ادعا که با ادعای روشنفکری و با استفاده از لابی ، امکانات مالی و همچنین سو استفاده از عقب نشینی افراد کارکرده و پیشکسوت هر رشته خود را وارد عرصه هنر دراماتیک کرده اند که باعث برهم خوردن نظم ، تقدس و جذابیت هنری سینما و تئاتر شده اند.
میزان: با تاسیس و ظهور تماشاخانههای خصوصی امید بها دادن به نسل جوان به شدت قوت گرفت، اما بعد از چند سال این تماشاخانهها تغییر رویه دادند. به نظر شما تماشاخانههای خصوصی امروزه برای نسل جوان تاثیر گذار هستند؟
زوار: تماشاخانه های خصوصی با توجه به سرمایه گذاری بخش خصوصی در این موقعیت و نیاز به بازگشت سرمایه و سود آوری معقول قطعا تواناییهای محدودی برای حمایت از جوانان دارند، البته باید به این نکته اشاره کنم که در این فضا نیز لابی هایی انجام می شود که واقعا حیرت آور است به طور مثال اجاره مجوز فعالیت به یک مکان که مدیریت آن تماشاخانه سابقه تحصیلات آکادمیک و حتی حضور موثر به صورت تجربی در هنر را نداشته و همین امر باعث بروز تبعاتی می شود که شاهد هستیم.
البته لازم به ذکر است که در صورت بازرسی ویژه این اماکن از طرف وزارت ارشاد و مرکز هنرهای نمایشی آینده تماشاخانه های خصوصی قطعا دچار تحولی شگرف خواهد شد و نکته مهم تر اینکه اگر از طرف دولت بودجه ای را در جهت حمایت از جوانان مستعد برای حضور در تماشاخانه های خصوصی تخصیص دهند قطعا می تواند کمک شایانی به ورود جوانان در زمینه هنرهای دراماتیک باشد.
میزان: حضور چهرهها و سلبریتیها در تئاتر دغدغهای است که سالهاست مورد بحث بوده است. به نظر شما حضور این افراد قابل قبول بوده است یا نه؟
زوار: حضور این افراد اگر به دلیل دیده شدن اثر و قوی تر شدن ارتباط همه افراد جامعه با هنر سینما و تئاتر باشد قطعا قابل قبول است، اما شخصی که به واسطه تعداد هوادار فضای مجازی دستمزدش متغیر می شود جایی در این عرصه واقعی هنر دارد؟ اگر روزی اینترنت قطع باشد و نتواند تبلیغ خودش را به روز کند باز هم فروش اثر تضمین می شود؟ هنرمند واقعی برای هنر کار میکند نه برای دیده شدن و سو استفاده از شهرت در جهت کسب ثروت.
میزان: متاسفانه در آمد اهالی تئاتر در آمد مناسبی نیست و به هیچ عنوان نمی توان از این هنر ارتزاق کرد. آیا خود شما تئاتر را به عنوان یک شغل برای تامین معاش نگاه کردید؟
زوار: تئاتر در این دوران شغل و منبع درآمد مطمئنی نیست و دلیل آن هم حضور افراد زیادی است که در این عرصه فعالیت میکنند؛ تنها سازمانی که میتواند از هنرمندان این عرصه حمایت کند مرکز هنرهای نمایشی است، افراد باید با توجه به سابقه و نوع فعالیتشان پس از رتبه بندی در این مرکز استخدام شوند و آثار مختلف هنری جزو خروجی این مرکز باشند که از این جهت کسب درآمد کرده و حقوق افراد در استخدام را پرداخت نماید.
میزان: به نظر شما مهمترین مشکل امروز تئاتر ایران چیست و چه راهی برای حل آن پیشنهاد میکنید؟
مهم ترین و اصلی ترین مشکلات سینما و تئاتر نبود نظارت و ارزشیابی بر افراد فعال، حضور سرمایه های مشکوک، طرد و فراموش شدن پیشکسوتان و مجربین هر حوزه و بخش، نبود جایگاه آموزشی درست هنر در نظام آموزشی کشور است. چرا که به طور مثال اگر در طول تحصیل یک دانش آموز را با بخش های مهم و اصلی هنری آشنا کنند قطعا حداقل در نهایت مخاطبین هوشمندی خواهیم داشت اما متاسفانه برنامه ریزی برای آشنایی دانش آموزان با هنر وجود ندارد و همین امر باعث حضور مهندسان، حسابداران، مدیران و حتی پزشکان فارغ التحصیل از دانشگاه های مختلف در هنر سینما و تئاتر می شود.
میزان: به عنوان یک کارگردان و یا بازیگر همواره با دغدغهای به نام متن روبرو هستیم. چرا همچنان در بخش نمایشنامه و یا فیلمنامه با مشکل مواجه ایم. آیا نسل جوان خوبی در نمایشنامه نویسی وجود دارند؟
زوار: خواسته های جامعه دغدغه های متن را به وجود می آورد، به طور مثال من به عنوان کارگردان باید فیلمی را بسازم که سرمایه گذار متضرر نشود پس یعنی سوژه را باید طوری انتخاب کنم که اکثریت مردم بپذیرند، البته اگر قرار باشد روزی برای سرمایه گذار فیلم بسازم که فکر نم کنم زیاد به این مسائل نباید فکر کنم.
میزان: حضور چهرهها از طرفی باعث فروش بیشتر تئاتر شده است اما به گفته بسیاری از اهالی تئاتر این افزایش تعداد مخاطب کمکی به بالا بردن کیفیت نداشته و مخاطب این نوع تئاترها از تئاتر تجربی و دانشجویی حمایتی نمیکند. به نظر شما افزایش فروش تئاترها نشانی از اقبال عمومی به تئاتر است و یا این موجی گذراست؟
زوار: به هر حال چهره ها در حال افزایش و جذب مخاطبین خودشان هستند و این امر به فروش آثار کمک شایانی میکند، اما این به منزله آن نیست که حضور چهره ها مخاطبین را دسته بندی نمیکند، چرا که مثل تمام آثار هنری از هر بخش هنری چندین نوع مخاطب جذب می شود.
میزان: جشنواره تئاتر فجر در راه است. شما از برگزاری این جشنواره در سالهای پیش راضی هستید و آیا به نظرتون آثار بر اساس کیفیت به این جشنواره میرسند؟
زوار: جشنواره فجر یکی از مهم ترین جشنواره های منطقه و آسیا می باشد که هر ساله با به راه افتادن این جشنواره مخاطبین و اهالی هنر شور و شوق بسیار زیادی به جهت حضور آثار جدید از هنرمندان مطرح و خلاق را به وجود می آورند ، لذا نگاه بنده به جشنواره فجر صرفا نگاهی نوستالژیک است.
میزان: هر بازیگر و یا کارگردان و هنرمندی برای آینده خود تصویری را شکل میدهد که به نوعی آرمان، آرزو و یا هدف وی است. دغدغه شما از حضور در تئاتر چیست و چه آیندهای را برای خودتان متصور میشوید؟
زوار: هنرمند باید دغدغه اش را در هنر خود نمایش دهد، دغدغه من در هنر سینما و تئاتر نمایش و نقد رفتارها و گرایشات اخلاقی و رفتاری انسان در جامعه و جهان پیرامون است و برای این مهم آینده خوبی را پیش بینی میکنم چرا که در این راه از راهکارهای اساتید و همکاران فرهیخته و بلند نظر کمک خواهم گرفت زیرا بنده معتقدم که یک اثر هنری دراماتیک زمانی به نتیجه می رسد که از خرد جمعی به وجود آمده باشد.
میزان: بسیاری از بازیگران تئاتر از همان ابتدا تئاتر را پلی برای رسیدن به سینما میدانند. آیا سینما مدینه فاضله بازیگری است و اینکه چرا این هجمه علاقه به سینما به وجود آمده است؟
زوار: دلیل گرایش و علاقه بازیگران تئاتر به سینما ماندگاری یک اثر سینمایی در ذهن مردم و جامعه است اما هنر سینما و تئاتر از لحاظ سیستم کاری و پردازش اثر کاملا از یکدیگر مجزا هستند و به هیچ وجه نمیتوان بازیگری در تئاتر را با سینما مقایسه کرد چرا که به طور مثال در آثار کارگردانان تجربه گرا معمولا از نابازیگرانی استفاده شده که حتی دوربین فیلمبرداری و فضای هنری را از نزدیک مشاهده نکرده بودند.
میزان: یکی از مشکلات مهم امروز تئاتر وجود رابطه، لابی و رانت در تمامی بخشها است. امروزه انتخاب عوامل و به خصوص بازیگران بر اساس تواناییها شکل میگیرد و یا معیارهای دیگهای در این عرصه وجود دارد؟
انتخاب عوامل و بازیگران در سینما و تئاتر کاملا بستگی به نوع سرمایه گذاری و خروجی مد نظر صاحب اثر یعنی کارگردان دارد، البته باید این موضوع را در نظر گرفت که روابط و لابی های خارج از محیط هنر در این بخش تاثیر به سزایی دارند چرا که گاهی اوقات این بازیگر اسپانسرها هستند که باعث تشکیل یک گروه تئاتری و یا سینمایی میشوند پس وقتی بازیگر اسپانسر روابط مالی مستحکم با کارگردان و تهیه کننده دارد تصمیم گیری زیادی بر عهده آنها نیست.
۱۲- به طور معمول بازیگری و حضور بازیگران در تئاتر و سینما همواره با مشکلات و حاشیههایی همراه بوده است. وجود پیشنهادات غیر عرف و یا حضور بازیگران به صورت غیر استاندارد در این عرصه در بسیاری از موارد دیده شده. خود شما هم با چنین مشکلاتی روبرو شده اید؟
در هر صنف و کارگروهی افرادی هستند که خارج از دایره اخلاق و عرف و شرع قصد به نتیجه رساندن افکار خود هستند پس نمی توان آن را صرفا به بازیگری ربط داد. متاسفانه هنرهای نمایشی مثل سینما و تئاتر به دلیل دنبال کنندگان و علاقه مندان بسیار زیاد بیشتر مورد توجه قرار میگیرند، در ضمن من معتقدم کسی که کوچکترین زحمت و تلاشی برای بازیگر شدن نکشیده و صرفا تلاش میکند با توانایی مالی خود را در مطرح کند نباید از این مسئله شکایت کند که چرا این اتفاقات رخ میدهد، اما داریم اشخاصی که از لحاظ مالی بسیار قدرتمند بوده اند اما از اولین نقطه شروع فعالیتشان به درستی قدم در این راه گذاشته و تفاوتی میان خود و دیگران صرفا به دلیل امکانات مالی قائل نبوده اند.
میزان: به طور معمول میبینیم که گروههای پر چهره در کمتر از یک ماه تمرین اثر را روی صحنه میبرند، اما گروههای جوان بعد از ماهها تمرین همچنان دغدغه سالن اجرا دارند. چگونه می توان این دغدغهها را از بین برد و آیا تئاتر میتواند با یک ماه تمرین به رسالت خود برسد؟
زوار: تئاتر و فیلمی که با یک ماه تمرین اما با بازیگران فوق حرفه ای روی صحنه رفته باشد امکان این را دارد که از لحاظ کاری و هنری موفق شود اما این موضوع را باید در نظر گرفت که یک اثر پر چهره قطعا به دلایلی شکل گرفته و یکی از این دلایل بازگشت مالی و سودآوری برای سرمایه گذار است، گروه های جوان که در این راه قدم میگذارند باید به دنبال بخت و اقبال باشند تا از طرف شخصی با سرمایه اندک حمایت شوند چرا که سازمان های فرهنگی بخشنامه و دستورالعملی مبنی بر اختصاص امکانات سینمایی و سالن های دولتی به گروه های بدون پشتوانه مالی عظیم صادر نکرده اند که اگر روزی این اتفاق رخ دهد قطعا تحولی عظیم در این زمینه را شاهد خواهیم بود
میزان: این روزها مشغول چه کاری هستید و آیا تا پایان سال فعالیتی خواهید داشت؟
زوار: این روزها مشغول مراحل فنی و تدوین فیلم اخیرم به نام «اینجا صدایی از ما نیست» هستم و در شُرُف پیش تولید فیلم جدیدم با نام موقت پرده دوم صحنه آخر و اگر شرایط مساعد شود نمایشنامه استاد معمار اثر هنریک ایبسن را روی صحنه خواهم برد اما بنده نیز به مانند دیگر جوانان منتظر حمایت از طرف سرمایه گذاران بخش خصوصی هستم و اگر مشکل خاصی پیش نیاید سال ۹۹ نیز به مانند امسال یکی از پر کار ترین سال های کاری بنده خواهد بود چرا که در صدد تاسیس یک موسسه فرهنگی و هنری هستم.