نماینده آستانه اشرفیه: توافق اخیر درباره دریای خزر حفره‌های حقوقی دارد/ ظریف: کنوانسیون حقوقی دریای خزر منافع ایران را تأمین می‌کند/ سوال‌کنندگان انصراف دادند
به گزارش خبرنگار گروه سیاسی ، سوال مصطفی کواکبیان، محمد حسین قربانی و عبدالکریم حسین زاده از محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه در دستور کار جلسه نوبت عصر امروز مجلس قرار گرفت.
خلاصه سوال نماینده آستانه اشرفیه:
«جلوگری از تضییع حقوق جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و بیان شفافیت تمام مسائل پشت پرده برای افکار عمومی»
محمد حسین قربانی در توضیح سوال خود در نوبت عصر امروز مجلس گفت: بحث دریای خزر، چون با حاکمیت ملی ما عجین است، از جمله مسائل مهم جمهوری اسلامی بوده است. وقتی رژیم حقوقی دریای خزر به تصویب رسید، حساسیت بیشتری ایجاد شد.
وی افزود: در تدوین رژیم حقوقی دریای خزر، باید به الزامات ژئوپلیتیک این دریا از جمله ذخایر انرژی و موقعیت اقتصادی و زیست محیطی آن توجه کرد. بنده به صراحت اعلام می‌کنم در نظام جمهوری اسلامی هنوز اهمیت خزر برای بعضی‌ها در اولویت سوم و چهارم قرار دارد. در گذشته طی چهار تفاهم‌نامه، بلای بزرگی بر سر خزر آمد. عهدنامه‌های ترکمنچای، گلستان و عهدنامه دریانوردی که حق و حقوق ایران ضایع شد.
این نماینده مجلس با اشاره به امضای سند کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در سال ۹۷ گفت: در این سند سعی شد منافع همه کشور‌های ساحلی مد نظر باشد، اما ابهاماتی در این خصوص وجود دارد. یکی از این ابهامات، مسائل زیست محیطی است. دریای خزر بزرگترین دریای محصور است که آن را به یک زیست‌بوم ویژه تبدیل کرده است و این خصوصیات منحصر به فرد موجب شده است در خطر بیشتری قرار گیرد لذا باید به شرایط زیست‌محیطی آن توجه بیشتری شود.
وی با تأکید بر لزوم دیپلماسی فعال در زمینه رژیم حقوقی دریای خزر گفت: پذیرش محدوده مرزی در این رژیم حقوقی موجب می‌شود حضور نیرو‌های فرامنطقه‌ای در دریای خزر امکانپذیر شده و از این رو تهدیدی علیه ایران ایجاد شود. توافق اخیر، حفره‌های حقوقی دارد و تأمین‌کننده منافع ملی نیست و از تمامیت ارضی جمهوری اسلامی دفاع نخواهد کرد مگر آنکه اصلاحاتی صورت گیرد.
قربانی گفت: همیشه توافق لازمه همکاری نیست. در تصویب توافقنامه‌ها نباید عجله کرد. از این منظر معتقدم توافق باید با اجماع صورت گیرد. شاید رژیم حقوقی دریای خزر ۲۰ تا ۳۰ زیر پروتکل داشته باشد، اما اولویت‌ها باید مشخص شود.
خلاصه سوال نماینده نقده و اشنویه
«نقش دیپلماسی ایران در تودیون کنوانسیون حقوقی دریای خزر چه بوده است؟»
عبدالکریم حسین‌زاده نماینده نقده و اشنویه در توضیح سوال خود از محمدجواد ظریف در نوبت عصر امروز مجلس گفت: شما گفتید درباره استخراج و اکتشاف نفت هنوز رژیم حقوقی دقیقی تدوین نشده است، در حالی که کشور‌های همسایه اکتشاف و استخراج نفت را آغاز کرده‌اند، علاوه بر این در حوزه موضوعات زیست محیطی هنوز سهم کشور‌های همسایه مشخص نیست.
حسین زاده گفت: شما در صحبت هایتان مسائل مالکیتی را بیان کردید، سؤال من این است که چه دلیلی دارد که امروز برخلاف منشور ملل متحد ما باید در حق حاکمیتی خود به نسبت چهار کشور، حق برابر داشته باشیم. حق حاکمیتی ۵۰ درصدی ایران باید لحاظ شود و حق حاکمیت کشور‌های تجزیه شده شوروی باید بین آن‌ها تقسیم شود.
وی ادامه داد: بخشی از دریای خزر مشاع در نظر گرفته شده است، آیا در آینده این سرقفلی برای روسیه و دیگر کشورها حق مالکیت ایجاد نمی‌کند؟
حسین زاده با بیان اینکه این کنوانسیون به هیچ وجه قرارداد نیست و نیازمند چهارپنجم رأی نمایندگان است، گفت: اگر این کنوانسیون در مجلس تصویب نشود، تدبیر شما چیست؟ باید نسبت به حق مشاع و حق حاکمیت ایران ابهام زدایی شود تا این ابهام ایجاد نشود که ما در شرایط حساس کنونی به دنبال امتیازدهی به روسیه و دیگر کشورها هستیم.
خلاصه سوال نماینده تهران
«سهم ایران از بستر دریای خزر در رژیم حقوقی این دریا چند درصد است؟:»
مصطفی کواکبیان در ادامه این جلسه و در توضیح سوال خود درباره کنوانسیون رژیم حقوقی خزر در صحن علنی امروز عصر مجلس گفت: برخی رسانه های ضد نظام ماجرای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر را به گونه ای جلوه دادند که گویا نظام جمهوری اسلامی کل دریای خزر را بخشیده و نمایندگان نیز سکوت کرده اند. لذا ما از وزیر امور خارجه خواستیم که در این خصوص توضیحاتی را ارائه دهد.
کواکبیان با بیان اینکه دریاچه خزر بزرگترین دریاچه دنیا است که دو کشور ایران و روسیه قبل از فروپاشی شوروی آن را محاصره کرده بودند، گفت: بعد از فروپاشی شوروی ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان نیز به روسیه اضافه شدند و در حال حاضر ۵ کشور ساحلی وجود دارد که باید درباره این دریاچه نظر دهند.
نماینده مردم تهران در مجلس گفت: ما معتقدیم اگر نگوئیم هرکدام از آن ۵ کشور ۱۲.۵ درصد و روی هم ۵۰ درصد سهم از دریای خزر دارند باید اعلام کنیم ملت ایران هرگز به کمتر از سهم ۲۰ درصد از دریای خزر قانع و راضی نخواهد بود.
وی گفت: در قرارداد نهایی باید مباحث زیست محیطی و امنیت ملی و همچنین نحوه بهره برداری از منابع دریای خزر مدنظر قرار گیرد.
این نماینده مجلس با انتقاد از عدم بهره برداری دقیق از منابع شیلات، نفت و آب از دریای خزر، گفت: ۴ کشور همسایه در بهره برداری از منابع انرژی، شیلات و آب دریای خزر از ما جلوتر هستند.
ظریف: کنوانسیون حقوقی دریای خزر منافع جمهوری اسلامی ایران را تامین می‌کند
محمد جواد ظریف در پاسخ به سوال نمایندگان درباره کنوانسیون خزر گفت: موضوع نخست در این رابطه حساسیت جمهوری اسلامی ایران به تمامیت ارضی و استقلال کشور است. اگر به تاریخ معاصر ایران دقت کنید، تنها حکومتی که حتی یک وجب از آب و خاک ایران مورد مذاکره قرار نگرفته نظام جمهوری اسلامی است. اگر سلسله‌های قبلی را نگاه کنیم، در هر دوره قسمت‌هایی از ایران جدا شدند، اما بعد از انقلاب علیرغم جنگ تحمیلی هیچ بخشی از کشور جدا نشد و این افتخاری برای رهبر انقلاب و مردم ایران است.
وی ادامه داد: در مورد دریای خزر هم به همین شکل است. جمهوری اسلامی از ابتدای فروپاشی شوروی تمام هم خود را برای حفظ منافع ایران در دریای خزر قرار داد و من به عنوان معاون حقوقی، اولین اجلاس معاونان حقوقی را برگزار کردم و به مدت ۲۱ سال مسئولان وزارت خارجه با هدایت شورای عالی امنیت ملی مسئولیت مذاکره را به عهده داشتند. این مذاکرات دشوار بود و ما خواستیم حق جمهوری اسلامی محفوط بماند و به همین دلیل هم مذاکرات ۲۱ سال طول کشید، اما ایران با تاکید بر حقوق خود در این مذاکرات شرکت کرد.
وی افزود: در طول این ۲۱ سال پروتکل‌های مختلفی برای حفظ آبزیان و مسائل زیست محیطی مطرح شد و به تایید رسید. این کنوانسیون در سال ۹۵ و ۹۶ مراحل نهایی را طی کرد و وارد پروسه داخلی شد. البته اینکه این کنوانسیون در سال ۹۷ تایید شد به این معنا نیست که در سال ۹۷ مذاکره شد بلکه ۲۱ سال مذاکره شده بود و اصل راه از سال ۹۴ تا ۹۶ طی شده بود و در سال ۹۷ صرفا برای طی مراحل قانونی امضا ارائه شد. اما تصویب کنوانسیون در خود کنوانسیون مشخص است که مراحل قانوگذاری آن باید طی شود لذا زمانی که دولت مراحل اولیه را طی کند، این کنوانسیون را برای تصویب به مجلس ارائه خواهد کرد.
وزیر امور خارجه گفت: نکته دوم که در سوالات مطرح است این است که آیا ما در این کنوانسیون سهمی برای استفاده از زیر بستر دریای خزر تعیین کردیم. آنچه در کنوانسیون مشخص است این است که ما در دو زمینه به نتیجه نرسیدیم و مصوب شد براساس قرارداد‌های دوجانبه تصویب شود، اما با توجه به پهنه و با توجه به مشکلات زیر بستر ایجاد شده طرف‌ها توافق کردند که تنها در زمانی تایید شود که هر ۵ کشور روی آن توافق کنند و ما مانع شدیم که ایران در عمل انجام شده قرار بگیرد.
وی افزود: کار بعدی ما برای ترسیم خط مبدا است؛ چراکه سواحل دریای خزر در قسمت ایران خط ساحلی مناسبی نیست و سواحل ما صاف است. بر همین مبنا هم تاکید کردیم خط مبدا باید مورد توافق همه باشد و ثانیا بصورت ویژه در کنوانسیون اعلام شده که کشور‌هایی که خط سواحل آن‌ها را در موضع نامناسب قرار می‌دهد باید از وضعیت ویژه‌ای برخوردار باشند و ایران با بیانیه‌ای که صادر کرده گفته این بند مربوط به جمهوری اسلامی است و ایران باید با کشور‌هایی که دارای طول ساحل مشابه هستند، خط مبدا مشابه داشته باشد.
ظریف گفت: لذا تمامی تمهیدات لازم برای اینکه نتوانند بدون حضور ما تصمیم بگیرند، اتخاذ شده است. وضعیت خزر مثل اروندرود دوجانبه نیست و در مورد خزر ۵ کشور حضور دارند و اینکه ما حضور نداشته باشیم به معنی این نیست که دیگران توافق نکنند، اما ما بندی را گنجاندیم که بدون ایران خط مبدا ترسیم نشود.
وی ادامه داد: به غیر از این نکته که تضمینی برای ایران است، هیچ تصمیمی برای تقسیم بستر و زیر بستر شکل نگرفته است و آنچه در کنوانسیون حقوقی مورد توجه قرار گرفته ترتیبات زیست محیطی و کشتیرانی است.
ظریف افزود: یک نکته امنیت ملی نیز در این کنوانسیون مطرح است. سیاست ما سیاست نزدیکی به همسایگان است و این توافق رابطه خوب ما با همسایگان را تضمین می‌کند. در عین حال مسئله دیگری که ضرورت داشت مورد توجه قرار بگیرد، این است که اجازه ندهیم این پهنه آبی به منطقه‌ای برای حضور نیرو‌های خارجی تبدیل شود.
وزیر امور خارجه گفت: این را دوستان ما حتما توجه داشته باشند که ما علاوه بر تاکید بر دوستی با همسایگانمان در خصوص تمامیت ارضی خود هم با هیچکس تعارف نداریم. همچنین تاکید می‌کنم که در این رابطه مجلس حرف آخر را خواهد زد.
ظریف در بخش دوم صحبت‌های خود در مجلس شورای اسلامی گفت: ابتدا اجازه دهید عرض کنم که روابط بین الملل براساس اعتماد نیست و براساس حمایت از منافع ملی است و ما هیچگاه منافع ملی خود را برای هیچ دلیلی به حراج نمی‌گذاریم. ما با همه کشور‌هایی که با ما دشمنی نکنند دوست هستیم. ما با روسیه و سایر همسایه‌های خود دوست هستیم، اما این مسئله به این معنا نیست که لحظه‌ای از حفظ تمامیت ارضی خود غافل شویم. عرض کردم نه خوشبین هستیم و نه بدبین؛ ما به منافع ملی اعتقاد داریم.
وی ادامه داد: بحث مهم در این حوزه برای ما محیط زیست است و لذا در کنوانسیون تاکید کردیم تا پروتکل الحاقی تصویب نشود کنوانسیون رژیم حقوقی قابل تصویب نیست. در پروتکل الحاقی که مجلس ملاحظه کرده است مسئله کاملا قابل ملاحظه است. همچنین بحث امنیت خزر بسیار مهم است که به ۵ کشور ساحلی سپرده شده و به این معنا نیست که کشور‌های ساحلی بتوانند به تا مرز‌های کشور دیگر پیش بروند. قبلا روسیه اجازه داشت تا بندر انزلی پیش بیاید، اما حالا بدون اجازه ما کشتی‌های روسی تا ۱۵ مایلی ما هم نمی‌توانند پیش بیایند.
وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه کنوانسیون با چشم باز نوشته شده است، گفت: دوستان ما به خاطرشان باشد علی رغم تبلیغات سلطنت‌طلب‌ها هیچ کشتی ایرانی در آن زمان نتوانست از خط موهوم مرزی عبور کند. درست است وزارت خارجه در زمان شاه هم این اعتراضات را ثبت کردند، اما نتوانستند هیچ کشتی را از مرز آستارا حسین قلی جلوتر ببرند. امروز کشتی‌های ایرانی می‌توانند تا هرجا که خواستند پیش بروند بروند و بحث مشاع بودن الان جایگاهی ندارد.
وی افزود: در مورد بستر و زیر بستر یک واقعیتی وجود دارد که، چون دریای خزر محصور است اگر کنار بنشینیم آن‌ها خودشان تصمیم می‌گیرند. در دولت گذشته ما اصرارکردیم که باید بر قائله خودمان پیش برویم و همسایگان خودشان توافق کردند. امروز پروژه‌های مشترکی در دریای خزر در دست انجام است و ما با ترکمنستان و آذربایجان به توافق رسیدیم.