راهبردی که رهبر انقلاب ۲۰ سال پیش مطرح کردند/ اصلاح ساختار بودجه؛ از حرف تا عمل

، گروه سیاسی- همزمان با تشدید تروریسم اقتصادی آمریکا علیه مردم ایران، دو گزاره از سوی مقامات و مسئولان کشور مطرح می‌شود؛ نخست آنکه اقتصاد کشور در برابر تحریم‌های ظالمانه آمریکا، واکسینه و مقاوم شده است و دوم آنکه، تهدید تحریم، بهترین فرصت برای استقلال اقتصادی و رهاسازی کشور از آفت وابستگی به نفت است.

مقام معظم رهبری ۴ اردیبهشت ۹۸ در بخشی از بیاناتشان در دیدار کارگران، فرمودند: بار‌ها افراد خیرخواه و دلسوز گفته‌اند و بنده هم تأیید میکنم که تحریم در موارد بسیاری به سود کشور است، به سود ملّت ایران است، این را افراد دلسوز و علاقه‌مند و مطّلع بیان میکنند. بله، تحریم یک مشکلاتی را ایجاد می‌کند؛ تحریم مبادلات بانکی، تحریم نفتی و ... ممکن است یک مشکلاتی را به وجود بیاورد، امّا در نهایت به نفع کشور است. یکی از مسئولین کشور میگفت که در یک جلسه‌ی خارجی، یک نفر از سیاستمداران خارجی به ما میگفت آقا! شما در دوران تحریم توانستید این همه سلاح‌های مدرن تولید کنید؛ خیلی تواناییِ شما بالا است؛ با اینکه تحریم بودید توانستید یک چنین کار‌های بزرگی انجام بدهید؛ اگر تحریم نبودید، چه کار میکردید. این آقا می‌گفت: به او گفتم اگر تحریم نبودیم، این کار‌ها هیچ کدام انجام نمی‌گرفت؛ درست هم گفته. تحریم موجب می‌شود که ما به خودمان مراجعه کنیم، دنبال تولید برای تأمین نیاز‌ها از درون خودمان باشیم، ابتکارات خودمان را شناسایی کنیم، بشناسیم.

اما برای آگاهی از خودکفایی کشور در عرصه نظامی و بنیه بومی در تولید تسلیحات راهبردی و دفاعی مدرن، کافی است بار دیگر سخنان سردار امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در تاریخ ۱۹ اسفند ۹۴ در یک برنامه تلویزیونی را به یاد آوریم؛ جایی که وی گفت: اگر دورتا دور ایران را دیوار بکشند تولید موشک ما متوقف نخواهد شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان نیز در تاریخ ۲۳ تیرماه سال جاری در جمع مردم شیروان، با بیان اینکه ۱۴ ماه است که سخت‌ترین تحریم را به ایران تحمیل کردند، گفت: این تحریم‌ها چنانچه علیه هر ملت دیگری بود، بی‌تردید آن ملت را از پا در می‌آورد، اما ملت غیور و مقاوم ایران اسلامی طی این ۱۴ ماه با قدرت در برابر آن ایستادگی کرده است.

روحانی در همان سخنرانی تصریح کرد: در ۱۴ ماهی که فشار تحریم‌ها تشدید شده است، بدهی خارجی کشورمان کاهش یافته است. به نحوی که در سال ۹۶، رقمی حدود ۱۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بدهی خارجی داشتیم و امروز رقم بدهی خارجی کشورمان به ۹.۵ میلیارد رسیده است و این بدان معنا است که حدود ۲۵ درصد از بدهی خارجی‌مان کاهش یافته است و این موفقیت و پیروزی ملت ایران است و نشان می‌دهد که علیرغم سختی‌ها، به سمت بیگانگان و صندوق‌های بین‌المللی دست دراز نکردیم و روی پای خود ایستادیم و در عین حال توانستیم بخشی از بدهی‌های سال‌های گذشته خود را پرداخت کنیم.

سرلشکر سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران که خود و نیرو‌های تحت امرش، نمونه اعلای «پیشرفت در سایه اتکاء به داشته‌های خودی» هستند، در تاریخ ۲۷ تیر، در آیین کلنگ‌زنی کارخانه‌های تهیه و تولید، فرآوری و بسته‌بندی گیاهان دارویی در رابر کرمان گفت: در کشور ما برداشت غلطی شده که ما پایه مدیریت را بر مبنای نفت قرار دهیم و به توان تولید نفت، بودجه اداره کشور را تنظیم کنیم که ادامه این روند ظلم به نسل‌های آینده و کشور است. کشور‌های زیادی هستند که از نفت بهره‌ای نبرده‌اند، اما صادرکننده صد‌ها ماده دیگر با تراز مالی هنگفت می‌باشند و مدیریت کشور ما باید بر این اساس باشد که کسی بخش‌های زمین‌مانده بالقوه را به فعلیت برساند بنابراین تحریم‌ها می‌تواند برای ما فرصت باشد که بتوانیم به لطف خداوند بودجه کشور را از نفت رهایی و به‌عنوان پشتوانه اصلی برنامه‌ریزی‌های زیربنایی کشور قرار دهیم؛ ما تا وقتی که ثروت‌های عظیمی که در این مرزوبوم به ودیعه گذاشته شده را نتوانیم احیاء کنیم مشکلاتی خواهیم داشت.

«عدم وابستگی بودجه به نفت»؛ این گزاره‌ای طلایی است که عملیاتی شدن آن به مثابه میانبری برای تسریع پیشرفت کشور و استغناء ایران اسلامی از رفتار‌های بیرونی و تکانه‌های خارجی است. مقام معظم رهبری طی سه دهه اخیر بار‌ها بر این گزاره تاکید کرده‌اند؛ از جمله معظم‌له در تاریخ ۴ دی ۱۳۷۷ در خطبه‌های نماز جمعه تهران، بیان داشتند: ماده‌ا‏ی ارزشمندی که امروز دنیا جانش به آن بند است یعنی نفت به ملت‌های خاصی متعلّق است، اما سرنوشت این ماده، قیمت‏گذاری و مصرفش، دست دیگران است و صاحبان اصلی در آن کمترین نقش را دارند! یک روز سیاست‌های آن‏ها به نحوی اقتضا می‏کند که قیمت را اندکی بالا ببرند، تا فلان دولت پول‏دار شود و برود جنس‌های آن‏ها را بخرد؛ لذا مقداری قیمت را بالا می‏برند. یک‏وقت سیاست‌ها اقتضا می‏کند که چند کشور را دچار تنگنای اقتصادی کنند، پس قیمت نفت باید پایین بیاید؛ لذا قیمت نفت پایین می‏آید؛ از داخل «اوپک» هم به آن‏ها کمک می‏شود! دولت و ملت ما باید یک فکر اساسی برای این مشکل بکنند. من دو، سه سال قبل از این گفتم که آرزو می‏‌کنم یک روزی درِ چاه‌های نفتمان را ببندیم و به دنیا اعلام کنیم که می‏خواهیم یک مدّت نفت نفروشیم. البته این آرزوی دوردستی است؛ دسترسی به آن بسیار مشکل است و آسان هم نیست.

مقام معظم رهبری در تاریخ ۱۲ آبان ۹۷ در دیدار دانش آموزان و دانشجویان نیز فرمودند: یکی از کار‌های اساسی‌ای که ما در زمینه‌ی مسائل اقتصادی کشور و آینده‌ی کشور باید انجام بدهیم، قطع وابستگی اقتصاد کشورمان به نفت است؛ که این را همه‌ی اقتصاددان‌های وارد و فهیم، نه امروز بلکه بارها، سال‌ها گفته‌اند و تکرار کرده‌اند؛ و این یک واقعیّتی است. ما هم همواره به مسئولین گفته‌ایم سعی کنند تا آنجایی که ممکن است، ما اقتصادمان را از فروش نفت خام جدا کنیم. ما که داریم نفت خام را می‌فروشیم، درواقع ثروتی را و موجودی‌مان را که قابل تجدید هم نیست و تمام می‌شود، از زیر زمین درمی‌آوریم می‌فروشیم، پول می‌گیریم، صرف اداره‌ی کشور می‌کنیم؛ این غلط است! بایستی این سرمایه را به‌نحوی استعمال کرد، به‌نحوی به کار برد، به‌نحوی مصرف کرد که درآمدِ افزوده داشته باشد؛ ما باید مصرف بهینه از نفت کنیم. یکی از اشکالات مهمّ اقتصاد ما وابستگی است. خب جوان‌های مؤمنِ ما، آن کسانی که اهل فکرند، اهل کارند، بنشینند راه‌هایی را پیدا کنند برای اینکه بتوانند کشور را از وابستگی خارج کنند. البتّه سیاست‌های این کار طرّاحی شده؛ ما این صندوق توسعه‌ی ملّی را که در سیاست‌های کلّی تشکیل داده‌ایم و ابلاغ کرده‌ایم، به‌خاطر همین است که بتوانیم از وابستگی به نفت خارج بشویم.

در دی ماه ۹۷، پیش از آنکه لایحه بودجه ۹۸ از سوی دولت تقدیم مجلس شود، علی لاریجانی رئیس مجلس طی یک مصاحبه تلویزیونی گفت: رهبری تاکید داشتند که باید ساختار بودجه متناسب با چالش‌هایی که در کشور وجود دارد تنظیم شود و برای این کار باید یک نقشه راهی برای بودجه سال‌های ۹۸ و ۹۹ تنظیم شود.

بر همین اساس در روز یکشنبه ۲۳ تیر ۹۸، جلسه غیر علنی مجلس با حضور محمد باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه، برگزار شد؛ جلسه‌ای که به ابلاغیه مقام معظم رهبری درباره اصلاح ساختار بودجه اختصاص داشت؛ اصلاحی که شامل بودجه سال‌های ۹۸ و ۹۹ می‌شود.

آنطور که اسدالله عباسی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس گفته است: شورای هماهنگی اقتصادی که از سران سه قوه تشکیل شده است، موارد اصلاح ساختار بودجه را آماده کرده است و بر همین اساس در آینده نزدیک شاهد تغییر و تحولی در ساختار بودجه خواهیم بود.

بنا به گفته این نماینده مجلس «کاهش تدریجی و قطع وابستگی مستقیم بودجه کشور به نفت»، «حذف تدریجی کسری بودجه ساختاری»، «ایجاد ثبات اقتصاد کلان»، «مهار تورم»، «تأمین معیشت عمومی»، «کاهش نابرابری و برقراری عدالت اجتماعی و مبارزه با فساد» از اهداف کلی اصلاح ساختار بودجه است.

مجلس بودجه سال ۹۹ را بدون در نظر گرفتن درآمد نفت برنامه‌ریزی می‌کند؛ این خبری بود که سخنگوی هیئت رئیسه مجلس در تاریخ ۲۹ تیر ۹۸ اعلام کرد.

اما یکی از منابع درآمدی جایگزین نفت، دریافت مالیات از افرادی است که فرار مالیاتی دارند. امیدعلی پارسا رئیس کل سازمان امور مالیاتی ۱۷ تیر در برنامه «تیتر امشب» شبکه خبر گفت: ۳۵ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم.

ارزش این ۳۵ هزار میلیارد تومان استحصال فرار مالیاتی زمانی مکشوف می‌شود که بدانیم وزارت اقتصاد در تاریخ ۲۵ دی ۹۶، با انتشار گزارشی، پیش‌بینی درآمد نفتی سال ۹۷ را با احتساب نرخ ۵۴ دلاری هر بشکه نفت، ۵۱ میلیارد دلار اعلام کرده بود.

به هر ترتیب، اهتمام و تکاپوی دولت و مجلس و شورای هماهنگی اقتصادی در جهت تلاش برای رهایی بودجه کشور از درآمد‌های نفتی، این نوید را می‌دهد که پس از سال‌ها، آرزوی دغدغه‌مندان ایران اسلامی مبنی بر حفظ ثروت‌های خدادادی و بی‌نیازی از درآمد نفت خامِ بدون ارزش افزود، برآورده شود؛ اهتمام و تکاپویی که بواسطه تحریم‌ها ایجاد شده است.

حال باید امیدوار بود که گام‌های تبدیل تهدید تحریم به فرصت استغناء از درآمد‌های نفتی برداشته و موضوع اصلاح ساختار بودجه از از حرف به عمل تبدیل شود.