۴ هدف مذاکرات هسته‌ای به روایت روحانی
گروه سیاسی ؛ دقیقا ۴ سال پیش یعنی عصر روز سه شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ حجت الاسلام والمسلمین «حسن روحانی» درباره بیانیه توافق ایران و ۵+۱ به صورت مستقیم از طریق صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با مردم سخن گفت.
متن سخنان آن روز رئیس جمهور آنطور که پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری منتشر کرده، به شرح زیر است.
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین و صحبه المنتجبین
لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللّهُ فِی مَوَاطِنَ کَثِیرَةٍ
عیدانه فراوان شد تا باد چنین بادا.
با سلام و درود بر روان پاک انبیاء و اولیاء اسلام و ائمه هدی (ص) و امام شهیدان و شهدای بزرگوار به ویژه شهدای هسته‌ای و با سلام و تحیت به محضر، ولی عصر امام زمان ارواحنا فداه (عج).
ماه رمضان همواره ماه خیر و برکت و ماه تقرب مردم به خداوند بوده است و در ماه رمضان امسال بر اساس آنچه من شنیدم بسیاری از مردم در دعاهایشان و در شب‌های قدر برای گروه مذاکره‌کننده و دستیابی به یک توافق خوب دعا کردند.
اکنون به ملت بزرگوار ایران اعلام می‌کنم که دعای آن‌ها مستجاب شده است. ما امروز در یک مقطع مهم در تاریخ کشور و در شرایط منطقه قرار داریم. شرایطی که باید بگوییم دوران ۱۲ ساله گذشته که همراه با توهماتی از سوی قدرت‌ها و نشر آن توهمات در میان جامعه و افکار عمومی بود، کاملاً ورق خورده است و صفحه جدیدی آغاز شده است.
این صفحه جدید بر این مبنا آغاز می‌شود که راه‌حل معضلات در جهان مسیر کوتاه‌تر و کم‌هزینه‌تری هم دارد.
موضوع مهم هسته‌ای ایران که از یک طرف تبدیل شده بود به یک موضوع سیاسی و بین‌المللی، تا جایی که این موضوع در ذیل فصل هفتم، منشور سازمان ملل متحد در شورای امنیت با قطعنامه‌های متعدد تحریم رو به رو شده بود و از طرفی تبدیل شده بود به یک موضوع ایران‌هراسی در جامعه و جهان که ایران در پی ساخت سلاح کشتار جمعی و هسته‌ای است و از طرف دیگر از نظر علم و فناوری و رشد و توسعه برای کشور ما حائز اهمیت بود و از لحاظ اجتماعی تبدیل شده بود به یک مولفه غرور و عزت ملی و از لحاظ اقتصادی با فشار‌های تحریم‌کنندگان، شرایط سختی را در جامعه بوجود آورده بود، گر چه همانطور که قبلاً عرض کردم هیچگاه تحریم موفق نبود، اما در عین حال در زندگی مردم تأثیرگذار بود، با مذاکره و گفتگو به سرانجام رسیده است.
من خوشحالم که امروز با مذاکرات ۲۳ ماهه جمهوری اسلامی ایران با ۶ قدرت جهانی، توانسته‌ایم به نقطه جدیدی دست پیدا کنیم.
البته ماه رمضان، همواره برای دولت یازدهم، ماه خیر و برکت و سرنوشت بوده، ۲۵ ماه رمضان سال ۹۲ روز تنفیذ بود، ۲۶ رمضان روز تحلیف بود و امروز روز ۲۷ رمضان، روز توافق شش قدرت جهانی با ایران برای برنامه جامع اقدام مشترک می‌باشد.
ما برای حل موضوع و معضل هسته‌ای می‌بایست در بخش‌های مختلف قدم‌های لازم را برداریم. از لحاظ سیاسی می‌بایست تمهیدات لازم سیاسی را آماده کنیم؛ هم از لحاظ افکار عمومی که بدانند مذاکره به مفهوم خواندن بیانیه‌ها نیست بلکه به معنای بده بستان است. مذاکره به این معناست که پولی داده می‌شود و خانه مورد نظر خریداری می‌شود. ما دنبال صدقه نبودیم که کسی چیزی به ما مجانی بدهد. ما به دنبال مذاکره بودیم. به دنبال آن بودیم که بر مبنای منافع و مصالح ملی بده بستان منصفانه و عادلانه در پیش بگیریم. ما همواره بر این نکته تأکید کردیم که این مذاکرات، مذاکرات برد – برد باشد.
این چنین نخواهد بود که یک طرف برنده باشد و طرف دیگر بازنده، که هر مذاکره‌ای که برد – باخت باشد، پایدار نخواهد ماند. مذاکره و توافقی می‌تواند پایدار و مستمر باشد که برای دو طرف حالت برد – برد داشته باشد.
این موضوع را برای جامعه‌مان تشریح کردیم و مذاکره‌کننده‌های ما بر این مبنا از ۲۳ ماه پیش کار و مذاکره خود را آغاز کردند.
از طرف دیگر برای دستیابی به توفیق در این مذاکره ما نیاز به اجماع داخلی و ملی داشتیم. واضح و روشن است که در داخل کشور سیاسیون، جناح‌ها و تشکل‌ها فکر و نظر واحد ندارند، اما در مسایلی نظیر موضوع هسته‌ای که به منافع، مصالح، امنیت و توسعه ملی ما مربوط می‌شد، خوشبختانه در فضای آزاد و دمکراتیک جامعه ما، توانستیم به اجماعی در این زمینه دست یابیم.
قبل از آغاز این دولت و اساساً از روز اول این مشکل هسته‌ای، یعنی از ۱۲ سال پیش طبق نظر مقام معظم رهبری مسیر مذاکره از روز اول آغاز شد و ما از سال ۸۲ این مذاکرات را در تهران یا در پایتخت‌های کشور‌های همسایه یا پایتخت‌های اروپایی و غربی دیدیدم، شاهد بودیم و ادامه دادیم. منتها مردم ما در انتخابات خرداد ۹۲ در این زمینه اعلام نظر کردند و به صراحت اعلام کردند، دولتی را می‌خواهیم که دستاورد‌های هسته‌ای را توأم با صلح و توأم با حرکت توسعه کشور رو به جلو و رفاه مردم، با هم مدنظر قرار دهد و همین مسیر و راهی بود که دولت یازدهم انتخاب و آغاز کرد.
البته ملت بزرگ ایران همواره ملت ادب، منطق و استدلال بوده است. من از روز اول در روز مراسم تحلیف گفتم در صورتی غرب می‌تواند با ما تعامل داشته باشد که مسیر تهدید و تحقیر را کنار بگذارد و تکریم را آغاز کند، آنچه امروز به عنوان برنامه جامع برای اقدام مشترک به دست آمد، ریشه آن برمی‌گردد به تعامل از طرف ایران و تکریم از طرف ۱+۵ که اگر این دو نبود ما دستاوردی نمی‌داشتیم.
از طرف دیگر ما برای اینکه در مذاکرات موفق شویم، لازم بود بتوانیم در شرایط تحریم و در شرایط رکود تورمی اقتصاد کشور را سامان دهیم.
آن زمانی که در شرایط تحریم ما مذاکره را آغاز کردیم، تورم بالای ۴۰ درصد و از لحاظ رشد اقتصادی منفی ۶.۸ بودیم، اما در ضمن مذاکره با ساماندهی اقتصاد هم تورم را مهار کردیم و هم به رشد مثبت رسیدیم و این قوی‌ترین پیامی بود که از طرف دولت یازدهم به کشور‌های ۱+۵ داده شد.
از طرف دیگر آنچه از همه مهم‌تر بود ایستادگی، مقاومت و صبر و تحمل مردم شجاع ایران بود که امسال بحمدالله صوم استقامت و مقاومت با افطار فتح و ظفر توأم گشت. این ایستادگی مردم و مقاومت بود که طرف مقابل را به خوبی پای میز مذاکره آورد.
ما در این مذاکرات ۴ هدف را دنبال می‌کردیم. هدف اول آن بود که توانمندی هسته‌ای و فناوری هسته‌ای و حتی فعالیت هسته‌ای را بتوانیم در داخل کشور ادامه دهیم. هدف دوم این بود که تحریم‌های غلط و ظالمانه و غیر انسانی را لغو کنیم. هدف سوم این بود که کلیه قطعنامه‌هایی که از دید ما قطعنامه‌های غیرقانونی بود در شورای امنیت سازمان ملل آن‌ها را لغو کنیم و هدف چهارم این بود که پرونده هسته‌ای ایران را از فصل ۷ منشور ملل متحد و از شورای امنیت خارج کنیم که در توافق امروز و در این برنامه جامع اقدام مشترک هر ۴ هدف حاصل شده است.
البته در این ۲۳ ماه برای اینکه خطوط قرمز مراعات شود و ما بتوانیم به اهدافمان دست پیدا کنیم، تلاش فوق‌العاده‌ای از طرف دیپلمات‌ها و حقوق‌دانان و اقتصاددانان ایرانی و همچنین دانشمندان هسته‌ای ادامه پیدا کرد.
روز‌های اولیه مذاکره طرف مذاکره می‌گفت در دوران محدودیت که این دوران امروز ۸ سال در این توافق است، ایران فقط ۱۰۰ سانتریفیوژ داشته باشد. بعد از بحث‌های فراوان رسیدند به هزار سانتریفیوژ و بعد از مقاومت‌های فراوان آخرین‌حرفی که می‌گفتند دیگر قابل تغییر نیست می‌گفتند ۴ هزار سانتریفیوژ و امروز در شرایطی توافق انجام شده است که بیش از ۶ هزار سانتریفیوژ که بیش از ۵ هزار آن در نطنز و بیش از هزار عدد آن در فردو خواهد بود، باقی خواهند ماند و همه سانتریفیوژ‌ها در نطنز به غنی‌سازی ادامه خواهند داد.
آن‌ها می‌گفتند دوران محدودیت شما ۲۰ سال به اضافه ۲۵ سال باشد. بعد‌ها گفتند ۲۰ سال به اضافه ۱۰ سال و گفتند حرف آخر ۲۰ سال است و دیگر کوتاه نخواهیم آمد. این ۲۰ سال در نهایت به ۱۰ سال و در مذاکرات روز‌های اخیر به ۸ سال تقلیل پیدا کرد.
در زمینه تحقیق و توسعه می‌گفتند، تحقیق و توسعه فقط راجع به IR۱ برای ایران امکان پذیر است که البته حرفی مضحک و غیرمعقول بود. چون IR۱ داشتیم و کار می‌کرد و تحقیق و توسعه معنا نداشت. بعد‌ها گفتند حداکثر IR۲ و در نهایت گفتند از IR۸ بیشتر نمی‌شود و آنچه جمهوری اسلامی ایران دنبال آن بود IR۶ و IR۸ بود و توافقی ما می‌خواستیم که در روز اجرای توافق بلافاصله تزریق گاز UF۶ در IR۸ آغاز شود و ما امروز به همین توافق دست یافتیم.
راجع به اراک می‌گفتند در اراک رآکتور می‌تواند بماند، اما به هیچ عنوان آب سنگین معنایی ندارد و این خط قرمز قطعی ماست. امروز در شرایطی توافق انجام شده است که در توافق مشترک به صراحت از فعالیت آب سنگین رآکتور اراک یاد شده است و رآکتور اراک با همین ماهیت آب سنگین با ویژگی‌هایی که در توافق آمده است، تکمیل خواهد شد.
نسبت به مسأله فردو می‌گفتند نام فردو بردن هم سخت است و شنیدن آن سخت‌تر. نه شما بگویید و نه ما می‌شنویم؛ و بعد در فردو هیچ سانتریفیوژی نباشد و در آنجا مرکز ایزوتوپ‌های پایدار خواهد بود و بالاخره بعد از ماه‌ها چانه‌زنی گفتند که یک زنجیره ۱۶۴ سانتریفیوژی فقط در فردو بماند و من خلاصه کنم که امروز در فردو بیش از هزار سانتریفیوژ استقرار خواهد داشت، به اضافه اینکه بخشی از فردو برای تحقیق و توسعه در زمینه ایزوتوپ‌های پایدار خواهد بود.
در زمینه لغو تحریم‌ها می‌گفتند تحریم‌ها همه یکجا که هرگز، تحریم‌ها قدم به قدم، ما اول باید ماه‌ها بگذرد و اعتماد پیدا کنیم که آنگاه تحریم‌ها را نه لغو، تحریم‌ها را تعلیق کنیم و بعد‌ها در سال‌های بعد اگر آژانس گزارش مثبت داد و ما اعتماد پیدا کردیم قدم به قدم لغو شود.
امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق در روز اجرای توافق تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی و اشاعه‌ای هم به صورتی که در قطعنامه بوده لغو خواهد شد.
تمام تحریم‌های مالی، بانکی، مربوط به بیمه، حمل و نقل، پتروشیمی، فلزات گرانبها، تحریم‌های اقتصادی به طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق و حتی تحریم تسلیحاتی کنار گذاشته می‌شود و برای ۵ سال نوعی محدودیت و پس از آن لغو خواهد شد.
در زمینه اشاعه‌ای هم کالا‌های دو منظوره در کمیته‌ای مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
نسبت به لغو قطعنامه‌های سازمان ملل، می‌گفتند قطعنامه‌ای که شما اجرا نکردید، چگونه ما لغو کنیم، لااقل این قطعنامه‌ها را برای ۶ ماه اجرا کنید تا زمان لغو آن فرا برسد.
طبق توافق امروز در روز‌های آینده که این توافق در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب خواهد رسید تمام ۶ قطعنامه قبلی لغو خواهد شد.
همچنین در زمینه اینکه پرونده ایران به طورکامل از شورای امنیت برای همیشه خارج شود، می‌گفتند باید آژانس گزارش دهد و اول ۲۰ سال و بعد ۱۵ سال. امروز بدون در نظر گرفتن آژانس بعد از اجرای توافق ۱۰ سال بعد به طور کامل پرونده در شورای امنیت نخواهد بود.
ممکن است از ما بپرسند که آیا این توافق بر مبنای اعتماد به ۱+۵ بنا شده است که اگر این چنین بود که ۲۳ ماه مذاکره و این دور اخیر ۱۸ شبانه‌روز مذاکره لاینقطع نیاز نبود.
برای ما در بحث اعتماد اجرای این توافق آغاز یک امتحان است، اگر این توافق به دقت و به خوبی اجرا شد، قدم به قدم اجرای این توافق می‌تواند، آرام، آرام خشت‌های دیوار بی‌اعتمادی را بردارد. روشن است که ما امروز بر مبنای دقت کامل و نظارت بر توافق کارمان را پیش می‌بریم بدون اینکه از پیش بخواهیم نسبت به کشور‌هایی که سابقه بسیار بدی برخی از آن‌ها نسبت به ایران داشتند و برخی هم سابقه خوبی نداشتند، اعتماد کنیم.
این توافق دو طرفه است. ما یک بار در توافق محک زدیم و آن هم در توافق ژنو بود و بر آن مبنا در زمینه توافق نهایی گام نهادیم.
امروز اجرای توافق دو طرفه است، اگر آن‌ها به این توافق پایبند باشند، ما البته به توافق پایبندیم. ملت ایران همواره در تاریخ اگر عهد و پیمانی بسته پای پیمان خود ایستاده است. ما پای این پیمان خواهیم ایستاد به شرط آنکه طرف مقابل ما پای این پیمان ایستاده باشد.
البته این توافق مراحلی دارد. امروز مرحله اول بود. یعنی همه ۷ کشور بر متن توافق و بر ضمائم پنجگانه اتفاق نظر کردند و قبول کردند.
مرحله بعد که در روز‌های آینده خواهد بود متن این توافق و همچنین متنی که برای شورای امنیت سازمان ملل تهیه شده، باید در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب برسد.
ذیل ماده ۲۵ و نه در فصل ۷ و در مواردی که لغو قطعنامه‌های قبلی است طبق ماده ۴۱. پس از آن مراحلی که در کشور‌های مختلف است باید این مراحل ادامه پیدا کند و پس از پایان مراحل در روزی که نامش روز توافق است، در واقع امروز روز بیانیه مشترک بود، چند روز بعد آن زمانی که سازمان ملل و شورای امنیت تصویب می‌کند، روز نهایی شدن است. بعد از حدود دو ماه به روزی می‌رسیم که روز توافق است. روز توافق روزی است که اتحادیه اروپا و آمریکا لغو همه تحریم‌ها را به صراحت اعلام می‌کنند و تصمیم خود را ابراز می‌دارند و از آن زمان است که تازه اقدامات ایران آغاز می‌شود و همراه خواهد بود با اقدامات اجرایی آن‌ها برای لغو تحریم‌ها که آن هم زمانی به طول خواهد انجامید.
ممکن است بیش از ۲ ماه به طول بینجامد. آن روز می‌شود روز اجرای توافق یعنی چند ماه دیگر روز اجرای کامل توافق خواهد بود. گر چه این مراحل را پیش رو داریم و امروز یک مرحله است، اما این مهم‌ترین روز در طول ۱۲ سال گذشته است.
امروز روزی است که از لحاظ تاریخی، کشور‌های بزرگ جهان و قدرت‌ها، فعالیت هسته‌ای ایران را به رسمیت شناختند. امروز روزی است که بعد از ۱۲ سال کشور‌های قدرتمند جهان اعلام کردند که در زمینه فناوری هسته‌ای و فناوری‌های مدرن به ایران کمک خواهند کرد.
امروز روزی است که قدرت‌های بزرگ اعلام کردند که همه تحریم‌ها برداشته خواهد شد و همه قطعنامه‌های ظالمانه لغو خواهد شد و شرایط عادی و معمولی در روابط با ایران آغاز خواهد شد.
امروز یک پایان و آغاز است. پایانی برای ظلم‌ها و اتهام‌های غلط و نابجا نسبت به ملت بزرگ ایران و آغازی برای روند جدید در شروع همکاری‌های جدید در جهان.
امروز تنها مردم شیراز و اصفهان و تبریز و خراسان و اهواز و تهران و کرمان و دیگر شهر‌های ایران بخاطر اینکه مشاهده می‌کنند زنجیر‌های تحریم در حال گسسته شدن هستند، خوشحال نیستند، بلکه مردم غزه، کرانه باختری رود اردن، مردم قدس و لبنان هم خوشحال هستند به دلیل اینکه تلاش‌های واهی رژیم غاصب صهیونیستی در طول این ۲۳ ماه، به شکست منتهی شد. امروز مردم منطقه هم خوشحال هستند به دلیل اینکه بسیاری از بهانه‌های واهی برای ستم بر منطقه و فشار بر منطقه بر مبنای اینکه ایران می‌خواهد بمب هسته‌ای بسازد، پایان می‌پذیرد.
اگر برخی از کشور‌های ۱+۵ امروز می‌خواهند اعلام کنند که ما ایران را از ساخت بمب اتم باز داشتیم همه دنیا به خوبی می‌دانند که ساخت بمب اتم به فتوای رهبر معظم انقلاب به عنوان یک امر غلط، ضد انسانی و حرام در دیدگاه دانشمندان ما بوده و هرگز ایران به دنبال ساخت بمب اتم نبوده و نخواهد بود؛ چه توافقی بشود و چه نشود و چه توافقی اجرا شود و چه نشود؛ بنابراین اگر از دستاوردی می‌خواهند سخن بگویند از دستاورد واقعی سخن بگویند. دستاورد واقعی آن است که فضای نویی امروز در منطقه ایجاد شده برای اینکه همکاری‌ها در منطقه گسترش پیدا کند.
در اینجا لازم می‌دانم از همه آن‌هایی که برای رسیدن به این روز مهم و تاریخی نقش خود را ایفا کردند، تشکر و سپاسگزاری کنم.
از ملت بزرگ ایران بخاطر ایستادگی و مقاومت ۱۲ ساله در برابر انواع فشار‌های غلط و نابجا، از مقام معظم رهبری به عنوان راهبری که در شرایط سخت با دستان پرتوان و با هدایت‌هایشان همواره به ملت، کشور و نظام و به دولت کمک کرد و در این مسیر با ارشاداتشان و با نظارت‌هایشان و با دقت‌هایشان بار سنگینی را بر دوش داشتند.
از مجلس شورای اسلامی، از رییس مجلس شورای اسلامی، از قوه قضائیه، از ریاست قوه قضائیه، از همه نیرو‌های مسلح که همواره پتشیبان نظام و دولت بودند، از مجمع تشخیص مصلحت نظام، از مجلس خبرگان رهبری، از حوزه‌های علمیه، مراجع تقلید، دانشگاه‌ها، فرهیختگان، از جوانان، بانوان و از همه مردم در گوشه و کنار این کشور که لبخند آن‌ها همواره به ما امید داده و تصمیم و اراده آن‌ها به ما قدرت بخشیده است.
در اینجا اعلام می‌کنم که اگر کسی بخواهد نقد کند، نقد دلسوزانه، آزاد است، اما من اجازه نمی‌دهم که کسی بخواهد به امید و اعتماد مردم برای آینده درخشان این کشور، برای رونق اقتصادی، برای صلح و امنیت در کشور ما و در منطقه با دروغی، اتهامی و سخن ناروایی صدمه بزند.
امروز روز آغاز است. آغازی برای حرکت نو، آغاز برای نشاطی نو، آغاز برای امیدی نو، آغاز برای آینده بهتر برای جوانان‌مان، برای حرکتی سریع‌تر برای رشد و توسعه کشور عزیزمان ایران؛ و سخن آخر؛ ملت‌های منطقه و کشور‌های همسایه مبادا فریب تبلیغات رژیم صهیونیستی و بدخواهان این ملت را بخورید. ایران و قدرت ایران همواره قدرت شماست. ما امنیت منطقه را امنیت خودمان می‌دانیم و ثبات کشور‌های منطقه را ثبات خودمان می‌دانیم.
علم و فناوری و رشد و توسعه کشور به نفع همسایگان و کشور‌های منطقه خواهد بود. ایران به دنبال سلاح کشتار جمعی نبوده و نخواهد بود. ایران به دنبال فشار به کشور‌های منطقه نبوده و نخواهد بود.
کشور‌های منطقه! روابط ما و شما امروز آغاز نویی دارد. ما صمیمیت بیشتر، نزدیکی و برادری و اتحاد بیشتر و توسعه روابط را خواهان هستیم.
ملت بزرگ ایران! به امید تلاش شما، فعالیت، نشاط و اعتماد شما به دولت، ما مسیر را با کمک هم تا پایان با موفقیت ادامه خواهیم داد.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته