ماجرای انحراف معنادار تنظیم بازار از زبان مرکز پژوهش‌های مجلس

به گزارش ، دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اعلام داشت: تنظیم بازار محصولات کشاورزی در اکثر کشورها به عنوان یکی از مهمترین وظایف حاکمیتی دولت ها محسوب می شود، خصوصا در کشورهای پیشرفته از نظر کشاورزی این موضوع از اهمیت بالاتری برخوردار است. 

ناتعادلی در بازار محصولات کشاورزی عمدتا مولد دو شاخص عرضه و تقاضاست. بروز عدم تعادل بین عرضه و تقاضا موجب می شود که نوسانات قیمتی تشدید شده و تولیدکننده یا مصرف کننده آسیب ببیند. 

در ایام پایانی سال که منتهی به عید نوروز است میزان تقاضا برای میوه افزایش می یابد و دولت برای اینکه تعادل قیمتی را برقرار کند در روزهای پایانی سال 1383 طرحی را با هدف تعادل بخشی به قیمت میوه در ایام پایانی سال به تصویب رساند برای حمایت توامان از تولیدکننده و مصرف کننده و بر اساس این طرح دولت موظف به ذخیره سازی و اصلاح زیرساخت های مرتبط با ذخیره سازی میوه شد. 

این طرح از سال 1384 آغاز و تا سال 1393 ادامه داشت. بررسی عملکرد این طرح در دو سمت تولیدکننده و مصرف کننده نشان از انحرافات معناداری از طرح اولیه مصوب دارد. بالاترین انحراف از اهداف، مربوط است به تنظیم بازار سال 1389 که علی رغم افزایش 122 درصدی قیمت مصرف کننده سیب در هفته پایانی سال نسبت به مدت مشابه سال 1388، شاخص قیمت تولیدکننده در اسفندماه همان سال نسبت به سال قبل از آن 29 درصد کاهش داشته است. 

در مجموع، ارزیابی عملکرد این طرح نشان می دهد که اجرای آن، تاثیر معناداری در تنظیم بازار میوه شب عید نداشته است و با توجه به اینکه دخالت دولت در مورد تنظیم بازار میوه شب عید لازم و ضروری است لکن باید در روش اجرای این طرح تجدیدنظر کلی به عمل آید.

ضمن پذیرش لزوم دخالت دولت در تنظیم بازار ایام خاص و باتوجه به ناکارآیی روش کنونی و هدر رفت منابع در شیوه حاضر ضروری است که در مورد طرح تنظیم بازار شب عید به ویژه در خصوص فرآیند انجام کار بازنگری کلی صورت گیرد.

باتوجه به قانون تمرکز وظایف بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی باید مسئولیت تنظیم بازار محصولات کشاورزی را بر عهده داشته باشد و ضروری است که در وجود ستاد تنظیم یازار و محدوده عمل این ستاد در معاونت اجرایی ریاست محترم جمهوری بازنگری شود.

تنظیم بازار بدون در اختیار داشتن دستگاه های نظارتی بر قیمت تقریبا غیرممکن است و باید تمام ابزارهای قانونی در اختیار سازمان متولی تنظیم بازار قرار گیرد تا عملکرد دستگاه مجری بدون هیچ عذر و بهانه ای قابل نظارت و ارزیابی باشد.

باتوجه به اهمیت آمار تولید محصولات کشاورزی در فرآیند تنظیم باراز ، وزارت جهاد کشاورزی باید فرآیند تولید آمار بخش کشاورزی را به سرعت اصلاح کند به نحوی که آمارهای ارائه شده قرین به واقعیت باشد. در صورتی که این وزارتخانه امکان اصلاح فرآیند تولید آمار را ندارد مناسب تر است در فرآیند آمارسازی های خود به عوامل جنبی و عوامل موثر و متاثر از تولید، بیشتر توجه کند تا آمارهای تولید شده در راستی آزمایی هایی که در آینده صورت خواهند گرفت با مشکل مواجه نشوند و برآوردهای آمار تولیدی از قابلیت اتکا و برنامه ریزی و تخمین تحولات بازار و به ویژه نوسانات قیمت برخوردار باشند.

با توجه به اینکه بازار میوه کشور در بهار با کمبود میوه مواجه است برای این مشکل می‌توان به راهکارهای زیر اشاره کرد: 

تعرفه واردات سیب و مرکبات در مقطع زمانی 15 فروردین تا پایان خردادماه برداشته شود تا کمبود میوه این مقطع زمانی در بازار کشور رفع شود. این واردات کمترین آسیب به زنجیره ارزش تولید داخلی میوه را موجب می شود.

زیرساخت هایی نظیر سردخانه و انبارهای مدرن در کشور تقویت شود تا سیب و مرکبات قابلیت انبارداری و عرضه در بهار را داشته باشند.

تغییر در ترکیب ارقام پرتقال تولیدی کشور، به نحوی که سهم ارقامی مانند والنسیا که قابلیت نگهداری بالاتری دارند در ترکیب تولید افزایش یابد.

وزارت جهاد کشاورزی باید قبل از آغاز فصل برداشت سیب و پرتقال در سال 1394 یک آسیب شناسی دقیق از طرح تنظیم بازار شب عید انجام دهد و فرآیند انجام این طرح را اصلاح کند.