نگاهی به دیپلماسی منطقه‌ای و شرقی وزارت امور خارجه؛ ۱۰ سفر در ۲۰ روز
گروه سیاسی ؛ طی چند سال اخیر، عطف تمرکز دستگاه سیاست خارجی به مذاکره و تعامل با غرب برای حل و فصل پرونده هسته‌ای، این نگرانی را در اذهان تحلیلگران و ناظران ایجاد کرده بود که رویکرد «نگاه به همسایگان» و بهره‌برداری از ظرفیت‌های عظیم مادی و معنوی آن مغفول بماند، حال آنکه موقعیت ژئوپلتیکی ایران، رویکرد توجه به شرق را اجتناب ناپذیر می‌سازد.
تقویت رویکرد «نگاه به شرق»
اما طی یک سال اخیر که همراهی اروپایی‌ها با آمریکا در قضیه برجام و عهدشکنی‌های مداوم آنها آشکار شده است، رویکرد «نگاه به شرق» و «تمرکز بر همسایگان» در دستگاه دیپلماسی تقویت شده است. نگاهی به مقصد سفرهای اخیر مسئولان ارشد وزارت امور خارجه، این گزاره را تصدیق می‌کند.
ظریف در مسکو
محمد جواد ظریف روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت راهی مسکو پایتخت روسیه شد؛ در این روز، ایران سلسله اقداماتی را برای پاسخ به نقض برجام از سوی آمریکا و ناتوانی اروپا در تضمین منافع برجامی ایران انجام داد و اعلام کرد دیگر خود را متعهد به رعایتِ محدویت‌های «نگهداری ذخائر اورانیوم غنی‌شده» و «ذخائر آب سنگین» نمی‌داند.
ظریف در مسکو با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، رایزنی مفصلی داشت و طی آن پیرامون مسائل مختلفی از قبیل: انرژی هسته‌ای، نفت و گاز، حمل و نقل، کشاورزی، فرهنگی و گردشگری و همچنین مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله افغانستان، یمن، سوریه، ونزوئلا و لیبی با همتای روسی‌اش به گفتگو و تبادل نظر پرداخت.
آخرین تحولات مربوط به برجام و بررسی جزئیات اقدام ایران برای مقابله با نقض برجام توسط آمریکا و برآورده نشدن خواسته‌های ایران از دیگر محور‌های مهم گفتگو و رایزنی ظریف و لاوروف بود.
ظریف پس از دیدار و رایزنی با لاوروف طی توئیتی نوشت: با روسیه در این زمینه که در نتیجه رفتار آمریکا و ناکامی اروپا در ایفای تعهداتش، برجام در وضعیت اضطراری است، همگرایی دیدگاه داریم.
سفر وزیر امور خارجه به عشق‌آباد
عشق‌آباد پایتخت ترکمنستان، مقصد بعدی سفر ظریف بود؛ روز ۲۳ اردیبهشت ظریف در عش آباد ابتدا با «قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان و پس از آن با «رشید مردوف» وزیر خارجه این کشور دیدار کرد.
همکاری در مجامع و سازمان‌های بین المللی، مسائل منطقه‌ای بویژه در خصوص افغانستان، برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و ترکمنستان، همکاری‌های ترانزیتی و ریلی، همکاری در حوزه انرژی و برق، اتباع زندانی در دو کشور و دریای خزر از جمله محور‌ها و موضوعات رایزنی‌های ظریف در عشق آباد بود.
در همان روز ۲۳ اردیبهشت نیز، نشست مشترک هیئت‌های رسمی ایران و ترکمنستان به ریاست وزیران خارجه دو کشور و با حضور نمایندگان وزارت‌خانه‌های نفت، راه و نیرو از ایران و بخش‌های ذیربط ترکمنستانی در محل وزارت خارجه این کشور برگزار شد. در این نشست پس از گفت‌وگو و تبادل نظر‌های فنی و کارشناسی، در خصوص مهمترین مسائل اقتصادی - تجاری موجود میان دو کشور تفاهمات و پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای حاصل شد.
ظریف در دهلی‌نو
روز ۲۴ اردیبهشت، ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در دهلی‌نو پایتخت هندوستان بود. دیدار و رایزنی با خانم «سوشما سوارج» از جمله مهمترین برنامه‌های ظریف در دهلی بود.
ظریف در هند با بیان اینکه دهلی از بزرگترین مشتریان نفت خام ایران است گفت: «سیستم مالی ویژه‌ای بین تهران و دهلی از قبل طراحی شده که این سیستم برای همکاری‌های دو جانبه استفاده می‌شود».
یازدهمین نشست کمیسیون مشترک امور کنسولی ایران و هند نیز در جریان سفر ظریف به دهلی برگزار شد که تسهیل صدور روادید به ویژه برای تجار و گردشگران دو کشور و حل مشکل زندانیان دو طرف از جمله موارد مطرح در این نشست بود.
توکیو بدون توقف!
توکیو پایتخت ژاپن، مقصد بعدی سفرهای آسیایی ظریف بود؛ این سفر در روز پنجشنبه ۲۶ اردیبهشت صورت گرفت. آخرین تحولات برجام و اقدام قانونی ایران برای مقابله با بدعهدی و قانون شکنی آمریکا و عدم اقدام قابل قبول اروپایی‌ها در اجرای برجام از محور‌های اصلی گفت‌وگو‌های ظریف با «تارو کونو» وزیر خارجه ژاپن بود.
ظریف در ژاپن با «شینزو آبه» نخست وزیر این کشور نیز دیدار کرد و در خصوص روابط دو جانبه، مهمترین مسائل منطقه‌ای و بین المللی، بویژه برجام با این مقام ژاپنی رایزنی و تبادل نظر کرد.
چین مقصد پنجم ظریف
چین از دیگر خریداران عمده نفت ایران، پنجمین کشوری بود که ظریف وزیر امور خارجه کشورمان، در جریان سفرهای پرترافیک و پی درپی منطقه‌ای‌اش، وارد آن شد. ظریف در روز جمعه ۲۷ اردیبهشت در پکن با «وانگ یی» وزیر خارجه چین دیدار کرد. تبادل نظر در خصوص برجام و مهمترین تحولات منطقه‌ای از جمله در خلیج فارس، شمال آفریقا و آمریکای لاتین از محور‌های دو دور گفت‌وگوی ظریف و وزیر خارجه چین بود.
سفر رئیس دستگاه دیپلماسی به اسلام‌آباد
دوم خرداد ماه، ظریف رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان وارد اسلام‌آباد پایتخت پاکستان شد. دیدار با «شاه محمود قریشی» وزیر خارجه پاکستان، «ژنرال باجوآ» فرمانده ارتش این کشور، «عمران خان» رئیس‌جمهور پاکستان و «اسد قیصر» رئیس مجلس این کشور از جمله برنامه‌های ظریف در اسلام آباد بود.
برقراری ارتباط میان بنادر مهم چابهار ایران و گوادر پاکستان و همکاری‌های مرزی از جمله مهمترین محور‌های رایزنی‌های ظریف با مقامات پاکستانی بود.
سفر به عراق
ظریف ۴ خرداد در بغداد پایتخت عراق بود؛ وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در این روز مذاکراتی طولانی با مقامات ارشد عراقی از جمله رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس مجلس این کشور داشت.
وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در ضیافت افطاری نخست وزیر عراق شرکت کرد و تا نیمه شب ۴ خرداد، با مقامات عالیرتبه عراقی در خصوص آخرین وضعیت روابط دوجانبه و تحولات اخیر در منطقه گفت‌وگو و تبادل نظر کرد.
ظریف در عراق، انعقاد پیمان منطقه‌ای عدم تجاوز را نیز به سران عراق و سران سایر کشور‌های منطقه پیشنهاد کرد.
عراقچی در مسقط
همزمان با سفرهای منطقه‌ای ظریف که در راستای همان توجه به رویکرد «نگاه به همسایگان» قابل ارزیابی است، سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز از روز یکشنبه ۵ خرداد، سفرهای منطقه‌ای خود به کشور‌های عمان، کویت و قطر را آغاز کرد.
عراقچی در آغاز سفر منطقه‌ای خود روز یکشنبه ۵ خرداد در مسقط پایتخت عمان، با «یوسف بن علوی» وزیر خارجه عمان دیدار کرد. در این دیدار آخرین وضعیت منطقه و تحولات آن مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
رد هر گونه گفت‌وگوی مستقیم یا غیرمستقیم با آمریکا؛ دوری ایران از هر گونه تنش در منطقه؛ سیاست‌های مخرب آمریکا و برخی متحدان آن کشور در منطقه؛ سه محور مهم مورد تاکید عراقچی در دیدار با وزیر خارجه عمان بود.
سفر معاون وزارت خارجه به کویت
روز دوشنبه ۶ خرداد، عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان در کویت با «شیخ صباح آل صباح» معاون نخست وزیر و وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرد.
عراقچی به وزیر خارجه کویت این پیام را داد که جمهوری اسلامی آمادگی دارد از طریق ایجاد سازوکار‌های منطقه‌ای وارد گفت‌وگو و تعامل سازنده با کشور‌های منطقه شود.
قطر؛ آخرین ایستگاه سفرهای منطقه‌ای
روز سه‌شنبه ۷ خرداد نیز عراقچی در آخرین ایستگاه سفر منطقه‌ای خود در دوحه با «شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» معاون نخست وزیر و وزیر خارجه قطر دیدار و گفت‌وگو کرد.
عراقچی در قطر نیز بار دیگر هر گونه مذاکره ایران با آمریکا را منتفی دانست و با تاکید بر اولویت جمهوری اسلامی ایران برای گفت‌وگو با کشور‌های منطقه، به سازوکار‌هایی همچون تشکیل مجمع گفت‌وگو‌های منطقه‌ای در خلیج فارس و امضای پیمان عدم تجاوز، برای اعتمادسازی و تعامل سازنده بین کشور‌های همسایه اشاره کرد.
بررسی سفرهای اخیر مسئولان ارشد وزارت امور خارجه نشان می‌دهد که آنها در فاصله ۲۰ روزه از تاریخ ۱۸ اردیبهشت تا ۷ خرداد به ۱۰ کشور شرقی و منطقه‌ای سفر کرده‌اند و با مقامات این کشورها پیرامون مسائل عمده سیاسی و اقتصادی به رایزنی و تبادل نظر پرداخته‌اند.