مقصر رشد بی‌رویه مصرف بنزین کیست؟
گروه سیاسی ؛ روز سه‌شنبه دهم اردیبهشت‌ماه برخی سایت‌های خبری از سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین از روز پنجشنبه ۱۲ اردیبهشت خبر دادند.
انتشار این خبر در جامعه با واکنش مردم مواجه شد و این واکنش در قالب صف‌های طویل برخی پمپ بنزین‌ها نمایان شد. ضعف اطلاع‌رسانی نیز مزید بر علت شد تا اخبار ضدونقیض در باب سهیمه‌بندی و گرانی بنزین بیشتر رخ نمایی کند.
اخبار بنزینی ضدونقیض
دولتمردان از جمله رحمانی‌فضلی وزیر کشور و زنگنه وزیر نفت نیز بطور شفاف درباره سهمیه‌بندی و گرانی بنزین سخن نگفتند. هر دو مسئول دولتی مذکور، اصل سهمیه‌بندی بنزین را به طور کامل تکذیب نکردند و صرفا گفتند: «قیمت و زمان اجرای نحوه ارائه بنزین در حال کارشناسی است و بعدا توضیح بیشتری در این باره اعلام خواهد شد.»
غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی نیز از احتمال سهمیه‌بندی قیمت بنزین بدون افزایش قیمت خبر داد و گفت: «قیمت بنزین افزایش نمی‌یابد، اما احتمالاً سهمیه‌بندی خواهد شد.»
توقف موضوع سهمیه‌بندی
اخبار و موضع گیری‌های بعضا متناقض در باب سرنوشت بنزین، در جریان بود تا اینکه در روز یکشنبه ۱۵ اردیبهشت، بهروز نعمتی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس گفت: در مورد بنزین فعلاً موضوع سهمیه‌بندی متوقف است و قرار است دولت و مجلس مشترکا در این باره بحث و بررسی کنند و راهکاری درباره آن بیاندیشند.
منتفی شدن افزایش قیمت و سهمیه‌بندی بنزین
جلسه مشترک دولت و مجلس نیز روز دوشنبه ۱۶ اردیبهشت بصورت غیرعلنی در صحن بهارستان برگزار شد. در این جلسه وزرای نفت و کشور و اقتصاد به همراه نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه حضور داشتند. سخنگوی هیئت رئیسه مجلس در باب جزئیات و نتایج این جلسه گفت: نمایندگان مجلس پس از بحث پیرامون سناریو‌های مختلف دولت، به این نتیجه رسیدند که قیمت بنزین افزایش نیابد و همین هزار تومان باقی بماند. همچنین هرگونه سهمیه‌بندی بنزین نیز منتفی شد.
احیای کارت سوخت
البته به گفته نعمتی، در جلسه غیرعلنی مجلس با حضور دولتمردان، تصمیم گرفته شد به منظور مدیریت مصرف و جلوگیری از قاچاق سوخت، «کارت سوخت» احیاء شود. آنطور که مجلسی‌ها و دولتی‌ها گفته‌اند احیای کارت سوخت به منزله سهمیه‌بندی بنزین نمی‌باشد.
علی لاریجانی رئیس مجلس نیز روز دوشنبه ۱۶ اردیبهشت در آغاز جلسه علنی مجلس با اشاره به برگزاری جلسه غیرعلنی نمایندگان با دولتمردان، گفت: اکثریت نمایندگان مجلس با افزایش قیمت بنزین مخالف هستند، اما از سیستم ارائه بنزین از طریق کارت سوخت حمایت می‌کنند.
تمایل دولت به افزایش قیمت بنزین
اما تصمیم اخیر مجلس در مخالفت با افزایش قیمت بنزین و سهمیه‌بندی آن، در حالی بود که دولتی‌ها متمایل به تغییر در قیمت و نحوه فروش بنزین بودند. دهم بهمن ماه سال گذشته زنگنه وزیر نفت در حاشیه جلسه هیئت دولت به خبرنگاران گفت: برای ساماندهی وضعیت سوخت راهی به جز سهمیه‌بندی و افزایش قیمت وجود ندارد. زنگنه در همان مقطع، افزایش قیمت سوخت را تا میزانی که مردم تحمل کنند، منطقی دانسته بود.
چه کسی مقصر رشد بی‌رویه مصرف بنزین است؟
استدلال دولتمردان برای گران کردن نرخ بنزین، رشد بی‌رویه مصرف آن است. سازمان برنامه و بودجه در همین رابطه گزارش داده که در نتیجه تک نرخی و ثابت ماندن قیمت بنزین، ۱۲۳ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان توزیع شده که حدود ۵۵ درصد آن نصیب سه دهک ثروتمند جامعه شده است.
اگر میانگین توزیع یارانه نقدی در هر سال را بالغ بر ۴۲ هزار میلیارد تومان بدانیم، بنا بر گزارش سازمان برنامه و بودجه، چیزی در حدود سه برابر یارانه نقدی، طی سال‌های اخیر یارانه پنهان سوخت عمدتاً در بین مرفهین و ثروتمندان توزیع شده است؛ حال آنکه فلسفه پرداخت یارانه، حمایت دولت از اقشار ضعیف است.
حال سوال این است که این مقدار یارانه پنهان و ناعادلانه در نتیجه اتخاذ چه سیاستی توزیع شد؟
اصرار دولت به حذف کارت سوخت در سال ۹۵
در سال ۹۵ با اصرار وزارت نفت، نه تنها بند مربوط به الزام دولت برای استفاده از کارت سوخت و عرضه مجدد بنزین دو نرخی در قانون بودجه ۹۵ اجرایی نشد بلکه دولت در شهریور آن سال در قالب لایحه اصلاحیه قانون بودجه ۹۵، پیشنهاد حذف این ماده قانونی را به مجلس داد و نمایندگان تازه وارد مجلس دهم در آن مقطع نیز، نظر دولت را پذیرفتند و به این ترتیب کارت سوخت حذف شد.
نقش کارت سوخت در کنترل مصرف و جلوگیری از قاچاق بنزین
این تصمیم در حالی بود که کارت سوخت که از سال ۱۳۸۶ ایجاد شده بود در کنترل مصرف و جلوگیری از قاچاق بنزین و گازوئیل نقش بسزایی داشت، اما دولتمردان و وزارت نفت با این استدلال که بود و نبود کارت سوخت تأثیری در مصرف و قاچاق بنزین ندارد، آن را حذف کردند.
اما برخلاف استدلال وزیر نفت در سال ۹۵، آمار‌ها بیانگر آن است که کارت سوخت در کاهش مصرف بنزین بسیار تاثیرگذار بود. به نحوی که در اسفند ۹۳ که کارت سوخت همچنان برقرار بود، میزان مصرف روزانه بنزین ۶۹ میلیون لیتر بود، اما در همین فروردین ۹۸ در شرایط نبود کارت سوخت و تک نرخی بودن بنزین، بالغ بر ۹۲ میلیون لیتر بنزین روزانه در کشور مصرف شد. یعنی مردم ایران در زمانی که کارت سوخت دایر بود، ۲۳ میلیون لیتر در روز کمتر بنزین مصرف می‌کردند.
تصمیمی که به افزایش مصرف و قاچاق سوخت منجر شد
حالا بعد از سه سال، همان دولتمردان و همان دست‌اندرکاران وزارت نفت با مشاهده بی‌نظمی در مدیریت و افزایش مصرف و قاچاق سوخت، بحث سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین را مطرح می‌کنند.
این در حالی است که بنزین یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود و در شرایط فعلی که دشمنان ملت ایران تحریم‌های ظالمانه‌ای را روا داشته‌اند، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان دستکاری در قیمت و نحوه توزیع آن، فشار بیشتری به دهک‌های پایین و فقیر جامعه وارد خواهد کرد و موجد اثر تورمی است.