آنچه بعد از 40 سال از پیروزی انقلاب افتخارآمیز است این است که نمودار عملکرد قوه قضاییه رو به رشد است/ قوه قضاییه به‌عنوان مجری عدالت تحت تأثیر فضاهای سیاسی تصمیم‌گیری نکرد و فشارهایی که ممکن بود قوه قضاییه را از مدار عدالت خارج کند نادیده گرفت و هرگز از تنها خط قرمز خود که اجرای عدالت بود عدول نکرد
به گزارش گروه فضای مجازی به نقل از روزنامه حمایت، پس از انقلاب اسلامی بسیاری از دستگاه‌ها به دلیل مغایرت سیاست‌های کلی آن‌ها با شرع و قانون اساسی تغییر و تحول بسیاری داشتند که قوه قضاییه از این تحولات مستثنی نبود. قوه قضاییه بر اساس اصل ۱۵۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی، قوه‌ای مستقل است که پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی و مسئول تحقق بخشیدن به عدالت است که در این خصوص پیشرفت‌ها و دستاورد‌های قابل‌توجهی داشته است، در همین رابطه و به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی روزنامه «حمایت» در گفتگو با برخی مقامات قضایی، نمایندگان مجلس و کارشناسان رسانه‌ای این دستاورد‌ها را بررسی کرده است.
تحولات رو به پیشرفت
مشاور رسانه‌ای سپاه در خصوص دستاورد‌های قوه قضاییه در چهل‌سالگی انقلاب اسلامی به روزنامه «حمایت» گفت: دستگاه قضایی در طول ۴۰ سال گذشته فرازوفرود‌های زیادی را تجربه کرد، اما همه این فراز‌ها و فرود‌ها در جهت اصلاح و بهبود نظام قضایی بود. انقلاب اسلامی چیزی که از زمان طاغوت به ارث برد سیستم قضایی آلوده بود که این آلودگی هم در نظامات و هم عناصر وجود داشت.
وی بابیان اینکه یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های قوه قضاییه پس از پیروزی انقلاب اصلاح نظام قضایی بود، افزود: در سیستم قضایی قبل از انقلاب احکام، آیین‌نامه‌ها و نظامات مبتنی بر دین اسلام نبود.
یکی از سخت‌ترین کار‌ها بعد از پیروزی انقلاب در حوزه نظام سازی قضایی بود که قوه قضاییه در ادوار مختلف تلاش‌های زیادی کرد از شهید بهشتی که بنیانگذار این تحول در قوه قضاییه بود تا مسئولینی که یک‌به‌یک در این مسند بودند تا امروز که هرکدام در جهت اصلاح نظام قضایی در این راه قدم برداشتند.
مشاور رسانه‌ای سپاه ادامه داد: باید گفت: در خصوص قوه قضاییه هنوز مطالباتی وجود دارد و رفع برخی کاستی‌ها تلاش‌ها و پیگیری‌های مستمری را می‌طلبد، اما آنچه بعد از ۴۰ سال از پیروزی انقلاب افتخارآمیز است این است که نمودار عملکرد این قوه رو به رشد است.
عدالت تنها خط قرمز
مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران نیز بابیان اینکه استقلال قوه قضاییه ارزشمندترین دست آورد پس از انقلاب است، عنوان کرد: برخلاف دوران قبل از انقلاب که قوه قضاییه زیرمجموعه دولت محسوب می‌شد و رییس قوه قضاییه در آن زمان وزیر دادگستری بود، اما بعد از انقلاب قوه قضاییه به‌عنوان یک قوه مستقل در کنار دو قوه دیگر در نظر گرفته و به‌عنوان یک رکن از ارکان نظام حاکمیت محسوب شد. این اتفاقات بزرگی بود چراکه این امر لازمه رسیدگی بی‌طرفانه و عدالت محور است.
وی افزود: بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی تمام قوه قضاییه بنا بر تصریح اصل چهارم قانون اساسی تمام قوانین را مستنبط از شرع اسلام اصلاح کرد و طبیعتاً قوانین که مغایر با اسلام و تعالیم الهی بود از گردونه قانون خارج و احکام قوه قضاییه در راستای اجرای حکم شرع و اسلام صادر شد.
اسفنانی از دیگر اثرات استقلال قوه قضاییه را این‌گونه بیان کرد: پس از استقلال قوه قضاییه این قوه توانست در مقابل تمام کسانی که به‌نوعی مرتکب جرم می‌شوند اعم از مفسدین اقتصادی و معاندین نظام و افراد متصل به قدرت و ثروت خیلی شفاف و روشن حکم صادر کرده و همین امر موجب شد تا اقتدار قوه قضاییه به‌عنوان مجری عدالت مشخص شود.
مدیرکل تعزیرات حکومتی استان تهران گفت: قوه قضاییه به‌عنوان مجری عدالت تحت تأثیر فضاهای سیاسی تصمیم‌گیری نکرد و فشارهایی که ممکن بود قوه قضاییه را از مدار عدالت خارج کند نادیده گرفت و هرگز از تنها خط قرمز خود که اجرای عدالت بود عدول نکرد.
همچنین این قوه در موضع‌گیری‌های خود بسیار مقتدرانه عمل کرد به‌طوری‌که در عرصه بین‌المللی در پرونده‌هایی که در فضای سیاسی آلوده دنیا علیه ایران تشکیل شد یا پرونده‌هایی که به‌نوعی اتباع کشورمان را دچار مشکل می‌کرد بسیار شفاف و فعال حضور پیدا کرد.
ثمرات بانک ژنتیک
رئیس سازمان پزشکی قانونی نیز در خصوص دستاورد‌های این سازمان عنوان کرد: قبل از انقلاب سازمان پزشکی قانونی در حد یک اداره کوچک در وزارت دادگستری بود و پس از انقلاب در سال ۷۶ سازمان پزشکی قانونی به تصویب مجلس رسید و تأسیس شد. پس از تأسیس این سازمان به‌مرور توانستیم در کل کشور ادارات مربوطه را دایر کنیم به‌طوری‌که در اکثر شهر‌های بزرگ کشور نزدیک به ۳۰۰ مرکز پزشکی قانونی به وجود آمده است.
رئیس سازمان پزشکی قانونی ادامه داد: بعد از انقلاب توانستیم رشته تخصصی پزشکی قانونی را ایجاد کنیم و در حال حاضر نزدیک به ۴۰۰ متخصص در رشته پزشکی قانونی تربیت‌شده‌اند. همچنین اکنون حدود ۷۰۰ پزشک عمومی نیز در حوزه پزشکی قانونی تربیت‌کرده‌ایم و در حوزه نیروی انسانی در تخصص‌های مورد احتیاج بی‌نیاز شده‌ایم. همچنین در بخش اماکن و آزمایشگاه‌های تخصصی در همه استان‌ها ادارات کل، سالن‌های تشریح و آزمایشگاه‌های متخلف احداث‌شده‌اند که از پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها برخوردار هستند.
وی بابیان اینکه این سازمان توانسته است در پرونده‌هایی که نیاز به پزشکی قانونی برای کشف جرم دارد کمک شایان توجهی به قوه قضاییه داشته باشد عنوان کرد: در حال حاضر در یک‌سوم از پرونده‌ها قاضی برای صدور حکم نیاز به نظر پزشکی قانونی دارد. شجاعی افزود: در سال‌های اخیر اقدامات تخصصی ویژه‌ای ازجمله ایجاد بانک ژنتیک صورت گرفته است که اقدام بسیار بزرگی بوده است. با تأسیس بانک ژنتیک توانسته‌ایم در بسیاری از حوادث و مرگ‌های جمعی که جسد قابل‌تشخیص نیستند از طریق DNA به‌راحتی افراد را تشخیص هویت کرد. در بحث آموزش و تحقیقات علمی نیز تا جایی که توانستیم از طریق مطالعات و تحقیقات، کتب مختلفی تدوین کرده‌ایم تا در این زمینه پابه‌پا دنیا پیش برویم.
پیگیر اصلاح قانون مهریه
مدیرعامل ستاد دیه کشور در خصوص دستاورد‌های این نهاد پس از انقلاب اسلامی عنوان کرد: با تلاش ستاد دیه در طول سه دهه گذشته بیش از ۱۲۰ هزار نفر از زندانیان نیازمند جرائم غیرعمد از زندان‌ها آزاد و به آغوش خانواده بازگشته‌اند.
وی افزود: اولین جشن گلریزان برای آزادی زندانیان جرائم غیر عمد در ماه مبارک رمضان سال ۱۳۶۹ به همت این سازمان برگزار شد و سال ۱۳۷۶ این نهاد با ساختار جدید، به‌عنوان یک مؤسسه خیریه و مردم‌نهاد، باهدف کمک به آزادسازی زندانیان کم‌توان مالی در پرداخت دین جرائم غیر عمد فعالیت خود را در سراسر کشور ادامه داد. در راستای جشن‌های گلریزان نمایندگی ستاد دیه کشور از ابتدای سال ۱۳۸۸ تا پایان دی‌ماه امسال با برگزاری ۲۱۲۰ جشن گلریزان و جمع‌آوری مبلغی معادل ۳۲۴ میلیارد تومان زمینه آزادی هزاران زندانی جرائم غیر عمد را فراهم کرد.
وی با توجه به نقش مثبت این ستاد در کاهش پرونده‌های قضایی عنوان کرد: کمک به سیستم قضایی در مختومه شدن پرونده‌های مطروحه، کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها و درنتیجه صرفه‌جویی در هزینه سازمان زندان‌ها در امر نگهداری این دسته از مددجویان و همچنین ارتقاء توان سازمانی در اجرای برنامه‌های اصلاحی و تربیتی از دیگر دستاورد‌های این ستاد است.
وی همچنین اصلاح و تصویب قانون بیمه اجباری خسارات وارده شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب ۲۰/۲/۹۵، اصلاح قانون صدور چک و همچنین پیگیری اصلاح قوانین مربوط به مهریه را از دیگر دستاورد‌ها عنوان کرد.
آرامش بخش جامعه
حسن کربلایی، مدیر خبرگزاری آنا در خصوص دستاورد‌های قوه قضاییه عنوان کرد: قوه قضاییه پس از انقلاب اسلامی بسیار خوب درخشیده و دستاورد‌های بزرگی داشته است. این قوه در برخورد با مفاسد اقتصادی و اخلالگران ثابت کرد که اگر پای‌کار بیاید می‌تواند آرامش‌بخش جامعه باشد.
وی افزود: مردم استقبال خوبی از مبارزه با فساد داشته و به دلیل اسلامی بودن جامعه پذیرش فساد را ندارند.
کربلایی از قوه قضاییه خواست تا به عملکردانقلابی خود تداوم دهد چراکه این امر خواسته مقام معظم رهبری و مردم است.
اطلاع رسانی قابل تقدیر
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز بابیان اینکه قوه قضاییه در بخش آمار و فناوری اطلاعات پیشرفت قابل‌توجهی داشته است، گفت: این قوه در صدور ابلاغیه‌ها و اوراق رأی به‌صورت الکترونیک و به‌طورکلی فعالیت‌های فناوری که باعث افتخار است.
این عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس مقابله با مفاسد اقتصادی و دانه درشت‌ها را از دیگر فعالیت‌های قابل‌تقدیر این قوه برشمرد و عنوان کرد که قوه قضاییه علاوه بر برخورد با مفاسد جامعه نظارت درون‌سازمانی نیز داشت به‌طوری‌که در سال گذشته و سال جاری شاهد بودیم که با برخی قضات که تخلفاتی داشتند برخورد لازم صورت گرفت.
وی افزود: قوانین قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیاز به اصلاح داشتند که برخی از آن‌ها در قالب لوایح به مجلس ارائه و تصحیح شد، اما برخی دیگر از این قوانین نیاز به اصلاح دارند که لوایح آن باید به مجلس ارائه شود و این تصحیح قوانین ادامه پیدا کند.
حجت‌الاسلام سالک اطلاع‌رسانی قوه قضاییه را قابل‌تقدیر دانست همچنانکه این قوه از طریق سخنگوی خود بسیاری از اطلاعات را در اختیار مردم قرار می‌دهد.
اقدامات مثبت در زمینه حبس زدایی
مدیرعامل خبرگزاری تسنیم بابیان اینکه استقلال قوه قضاییه از سایر قوا، یکی از اساسی‌ترین نقاط ترقی و قوت دستگاه‌قضایی بوده است، عنوان کرد: استقلال این قوه در برهه‌ها و مقاطع مختلف زمینه‌ساز و پایه‌گذار اقدامات زیربنایی متعددی شده است. وی در خصوص دیگر دستاورد‌های این قوه اظهار کرد: ایجاد نهاد‌هایی مانند سازمان بازرسی کل کشور، دیوان عدالت و سازمان قضایی نیرو‌های مسلح که تخلفات و جرائم موجود در درون قوه‌قضاییه و نهاد‌های حاکمیتی بیرون از دستگاه قضایی را رصد و برخورد می‌کنند و به پالایش دستگاه‌ها می‌پردازند از دیگر دستاورد‌های این قوه است.
قلی زاده افزود: الکترونیکی شدن خدمات قضایی (ثبت شکایت، احضار، ابلاغ و مواردی دیگر) از دیگر اقدامات مثبت این قوه است که موجب صرفه‌جویی در وقت، هزینه، ارتقای امنیت و حفظ آبروی اشخاص شده است به‌طوری‌که در نیمه نخست امسال بیش از ۱۵ میلیون ابلاغ قضایی به‌صورت الکترونیکی انجام‌شده است.
وی بابیان اینکه اجرایی شدن مجازات‌های جایگزین حبس و طرح پابند الکترونیکی از دیگر اقدامات سازنده این قوه است عنوان کرد که در راستای سیاست کاهش جمعیت کیفری، سال‌هاست مسئولان ارشد نظام و قوه‌قضاییه، به‌منظور استفاده کمتر از مجازات زندان و دسترسی بهتر و موفق‌تر به اهداف در تأدیب مجرمان، از قضات خواسته‌اند تا حد امکان برای محکومان از مجازاتی غیر از حبس استفاده کنند و همین امر هرچند سرعت کندی دارد، اما با توجه به روند رو به رشدی که دارد پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آتی به شکل چشم‌گیری در کاهش حجم زندانیان مؤثر باشد.
مدیرعامل خبرگزاری تسنیم بابیان اینکه طرح استفاده از پابند الکترونیکی نیز در راستای کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها از ابتدای ورود آیت‌الله آملی‌لاریجانی به قوه‌قضاییه در دستور کار قرارگرفته بود، ادامه داد: باوجود مشکلاتی که در مقاطع مختلف برای تهیه پابند‌ها به وجود آمد، اما درنهایت استفاده از پابند‌های الکترونیکی برای اجرای طرح مراقبت الکترونیکی اجرایی شد و در برخی استان‌ها برای استفاده تعدادی از زندانیان که با نظر قاضی، قابلیت استفاده دارند، عملیاتی شد.
وی در بیان دیگر اقدامات سازنده این قوه پس از انقلاب یادآور شد: ستاد دیه که اصلی‌ترین مرجع کمک به زندانیان نیازمند است در راستای حبس‌زدایی و کاهش جمعیت زندانیان پس از انقلاب اقدامات سازنده‌ای را صورت داده است. همچنین این قوه در تلاش برای جزم‌زدایی و کاهش عناوین مجرمانه به‌منظور کاهش ورود افراد به زندان عملکرد مثبتی داشته است.
قلی زاده در خصوص برخورد با تخلف، فساد و جرم ارتکابی از سوی مسئولان و افراد وابسته به آن‌ها (دانه‌درشت‌ها و یقه‌سفیدها) عنوان کرد: درحالی‌که در طول حکومت پهلوی اول و دوم نمی‌توان نمونه‌ای از برخورد با دانه‌درشت‌ها و مسئولان فاسد دید، اما قوه قضاییه بااقتدار و قاطعیت، بدون تأثیرپذیری از فشار‌های وارده به برخورد با فساد دانه‌درشت‌ها و مسئولان متخلف و فاسد پرداخته که در دوره اخیر قوه‌قضاییه شاهد برخورد‌های بیشتری هم بوده‌ایم.
وی تخصصی شدن فعالیت مراجع قضایی به‌ویژه دادسرا‌ها را با توجه به تغییر محتوایی نوع مفاسد، تخلفات و جرائم، از دیگر اقدامات برشمرد و گفت: در سال‌های اخیر دادسرا‌ها و مراجع قضایی متعددی با توجه به موارد مرتبط ایجادشده که می‌توان به دادسرا‌های تخصصی پولی‌بانکی، نفت، جرائم رایانه‌ای، مفاسد اقتصادی و حتی دادسرای راهور اشاره کرد. قلی زاده تلاش برای برگزاری هرچه بیشتر دادگاه‌ها به‌صورت علنی خصوصاً در سال جاری و حذف بسیاری از پرونده‌های با بار مالی سبک از دایره قضایی و ارجاع پرونده‌ها به شورا‌های حل اختلاف را از سایر اقدامات مؤثر این قوه برشمرد.
برخورد با دانه درشت‌ها
سید احسان قاضی‌زاده نماینده مردم فریمان و سرخس در مجلس شورای اسلامی در خصوص دستاورد‌های قوه قضاییه عنوان کرد: قوه قضاییه دوره‌های مختلفی را در ۴۰ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی سپری کرده که در هر دوره ازلحاظ تئوریک و عملی تحولات زیادی را تجربه کرده است. تحولاتی در بحث صیانت از خانواده زندانیان و تشکیل انجمن‌های حمایتی که در زمره مسائل حقوق بشری است.
این عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس افزود: قوه قضاییه سالانه با حجم چندمیلیونی پرونده مواجه است که خود مستلزم دیوان‌سالاری و نظام اداری گسترده‌ای است. این پرونده‌ها غالباً مبتنی بر نظریات کارشناسی و مستندسازی‌های متعدد است که بعضاً بررسی پرونده را با اطاله مواجه می‌کند، اما دستگاه قضایی به‌خوبی از عهده آن برآمده به‌طوری‌که علی‌رغم گستردگی پرونده‌ها و موضوعات آن‌ها رسیدگی‌های درست و دقیقی انجام داده است.
وی ادامه داد:، اما آنچه به‌طور ویژه‌تر می‌توان به آن اشاره کرد برخورد دستگاه قضایی در مفاسد اقتصادی و اجتماعی است که در تمام این مسائل قوه قضاییه باقدرت و اقتدار لازم رسیدگی کرده و با افرادی تحت عناوین دانه‌درشت‌ها یا مقامات سیاسی و دولتی و مجلس و یا حتی افرادی که در خود دستگاه قضایی تخلفی داشته‌اند هیچ مسامحه‌ای نداشته و برخورد قاطعی در این زمینه صورت گرفته است.
قاضی‌زاده بابیان اینکه این قوه درزمینه تئوریک نیز پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است گفت: دستگاه قضایی درزمینه حقوق کودک و نوجوان، پرونده‌های خانواده، معاضدت‌های قضایی، الزام به مشاوره‌ها، تبیین نهاد داوری و صلح و ایجاد نهاد‌های شورای حل اختلاف از طریق حکمیت و ریش‌سفیدی پیشرفت‌های مقبولی داشته که همه این‌ها جنبه مدرن نظام حقوقی و قضایی کشور است.