رویای نفتی ترامپ؛ پشت‌پرده حمایت از مخالفان دولت ونزوئلا

گروه سیاسی ؛ نزدیک به یک هفته از حضور معترضان «نیکلاس مادورو» رئیس جمهور قانونی ونزوئلا در خیابان‌های کاراکاس و دو شهر مهم دیگر این کشور می‌گذرد. معترضان به سرکردگی «خوان گوآیدو» رئیس مجلس ملی این کشور خواهان کناره گیری رئیس جمهور قانونی ونزوئلا از قدرت و برگزاری انتخابات زودهنگام هستند.

این در حالی است که انتخابات ریاست جمهوری اخیر ونزوئلا در ماه مه ۲۰۱۸ برگزار شد که در نتیجه آن مادورو توانست با کسب ۶۸ درصد آرا (پنج میلیون و هشتصد هزار رای) برای دومین بار در بالاترین مسند اجرایی این کشور قرار بگیرد. اما این انتخابات و نتیجه آن مورد قبول مخالفان واقع نشد. «هنری فالکون» نامزد اصلی مخالفان با زیر سوال بردن مشروعیت انتخابات خواستار برگزاری مجدد آن تا پیش از پایان سال ۲۰۱۸ بود. در همین رابطه رژیم آمریکا و اتحادیه اروپا نیز نتیجه انتخابات را رد کردند.

این موضوع در نهایت باعث شد تا پس از چندین ماه فراز و فرود، در ابتدای سال جدید میلادی ونزوئلا شاهد لشکرکشی خیابانی نیرو‌های معترض دولت مادورو باشد. اقدامی که در کمتر از یک هفته منجر به کشته شدن بیست تن شد و به نظر می‌رسد با توجه به تجربه اعتراضات سال ۲۰۱۷ که ۱۲۰ نفر در آن جان باختند، در صورت ادامه روند کنونی این رقم افزایش یابد.

ریشه اعتراضات ونزوئلا چیست؟
طبق شواهد و قرائن موجود، اقتصاد ونزوئلا روز‌های سختی را سپری می‌کند تا جایی که مقامات این کشور مجبور شدند برای کاستن از میزان تورم، پنج صفر از پول ملی حذف کنند. براساس آمار صندوق بین المللی پول، نرخ تورم در ونزوئلا تا پایان سال ۲۰۱۸، بیش از یک میلیون درصد بوده است. پارلمان این کشور نیز که در اختیار مخالفان قرار دارد اعلام کرد هر ۲۶ روز یکبار قیمت‌ها دو برابر می‌شود.

واقعیت امر آن است که وضعیت اقتصاد ونزوئلا دوران خوبی را نمی‌گذارند و دلیل آن هم وابستگی ۹۶ درصدی به صادرات نفت و متاثر بودن از نوسانات بهای جهانی این کالاست. در حال حاضر، ونزوئلا با بیش از ۲۹۸ میلیارد بشکه نفت، بیشترین ذخایر نفتی جهان را در اختیار دارد و براساس مطالعات بانک جهانی، این ذخایر ۳۴۵ سال دیگر به پایان می‌رسد که در میان تمام کشور‌های دارنده نفت جهان، بازه زمانی بسیار طولانی تری به شمار می‌رود.

اما روند تولیدات نفتی ونزوئلا گویای سیر نزولی شدیدی است که باعث شده تا اقتصاد این کشور دچار تلاطم‌های جدی شود. در حالی که میانگین تولید این کشوردر سال ۲۰۱۶ حدود ۲.۱۵۴ میلیون بشکه در روز و ۱.۹۱۱ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۷ بود، در پایان سال گذشته میلادی این رقم به سختی به یک میلیون بکشه می‌رسید. نکته مهم آنکه اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی کرده است تولید نفت ونزوئلا در پایان سال جاری به ۷۰۰ هزار بشکه سقوط خواهد کرد. این مساله بدون شک می‌تواند بر روند تحولات سیاسی ونزوئلا موثر باشد.

فشار‌های اقتصادی آمریکا در دوران حکومت چاوز، عدم سرمایه گذاری مناسب در حوزه صنعت نفت و تغییرات قیمت جهانی نفت موجب شد تا دولت مادورو در زمانی که بهای نفت به کمترین میزان خود در یک دهه گذشته رسید با مشکلات روزافزونی مواجه شود.

مادورو؛ از اعتراضات اقتصادی تا مخالفت‌های سیاسی
اعتراضات در ونزوئلا از سال ۲۰۱۳ با روی کار آمدن مادورو پس از فوت هوگو چاوز آغاز شد. هنگامی که مادورو به عنوان جانشین چاوز قدرت را در اختیار گرفت، با همان مشکل قابل پیش بینی یعنی «مقایسه او با رهبر کاریزماتیک پیشین» مواجه شد. چاوز برای ونزوئلایی‌ها قهرمان بلامنازع بود. او طیف وسیعی از جامعه، از چپ‌ها، نظامیان، طبقه متوسط، کارگران و طبقه فرودست ونزوئلا را با خود همراه کرده بود. در حالی که مادورو پیشینه انقلابی چاوز را نداشت و از زمان پیروزی در انتخابات سال ۲۰۱۳، روند کاهشی قیمت نفت در جهان بر میزان درآمد‌های دولت رانتیری و قدرت عمل آن اثر منفی گذاشت. در این دوران کسب اکثریت پارلمانی توسط احزاب مخالف دولت در انتخابات سال ۲۰۱۵، به اعتراضات علیه دولت مادورو رنگ و بوی سیاسی داد.

از این رو مخالفان و رقبای انتخاباتی مادورو که موفق نشده بودند در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۳ رای لازم را کسب کنند، بر آن شدند تا با استفاده از فضای منفی حوزه اقتصاد یعنی کاهش درآمد‌های دولت و روند صعودی قیمت‌ها زمینه را برگزاری همه پرسی برکناری مادورو مهیا سازنند، اما این طرح به نتیجه نرسید.

با این حال، سناریو مذکور پایان نیافت و پس از تصمیم کشور برای برگزاری انتخابات ۲۰۱۸ به جای دسامبر در ماه مه، بهانه‌ها برای مخالفت سیاسی با مادورو بیشتر شد. در این انتخابات باز هم مادورو موفق شد برای یک دوره ۶ ساله دیگر سکاندار ونزوئلا باشد، اما رقبای وی عنوان کردند برگزاری زودهنگام انتخابات فرصت مشارکت احزاب سیاسی مخالف و ثبت نام را از بین برد، پس نتیجه آرا هم مشروعیت ندارد. این موضوع که مورد حمایت اتحادیه اروپا، رژیم آمریکا و چند کشور دیگر از جمله کلمبیا قرار گرفت، بسترساز تحولات امروز ونزوئلا شد؛ لذا با توجه به این پیش زمینه ها، به رسمیت شناختن ادعای خوان گوآیدو به عنوان رئیس جمهور موقت ونزوئلا از سوی آمریکا، اروپا و چند کشور راست گرای آمریکای لاتین نباید عجیب باشد. سران اتحادیه اروپا و رژیم آمریکا از همان ابتدای روی کار آمدن چاوز با جهت گیری‌های ضداستعماری و ملی گرایانه دولت انقلابی ونزوئلا مشکل اساسی داشتند که به دلیل پشتوانه قوی و مردمی چاوز این مخالفت‌ها کارساز نبود.

اما با توجه به دلایلی که برشمرده شد (عدم کاریزمای لازم مادورو در میان تمام جریانات سیاسی، افت بهای جهانی نفت، افزایش قیمت کالا، بروز تورم و چنددستگی سیاسی و اجتماعی در میان مردم ونزوئلا) فضا برای مخالفان خارجی دولت در راستای ایجاد ناآرامی در این کشور به وجود آمد.

مداخله ترامپ برای دموکراسی یا نفت؟
انگیزه‌های رژیم آمریکا برای مداخله در تحولات کشور‌های آمریکای لاتین و از جمله ونزوئلا در طول تاریخ، متاثر از نگاه واشنگتن به این حوزه جغرافیای به عنوان حیاط خلوت بوده است. سران آمریکا هرگز تمایلی به ظهور دولت چپ گرا در این منطقه نداشتند و به دلیل تجربه جنگ سرد همواره به آن‌ها با سوء ظن می‌نگرند.

 

رئیس جمهور آمریکا همان طور که به دلایل اقتصادی و منافع مالی توافق دولت اوباما با کوبا را که منجر به برقراری روابط دوجانبه پس از ۴۸ سال شده بود، لغو کرد؛ اینک تلاش دارد با حمایت از گوآیدو از وضعیت سیاسی در ونزوئلا نیز بهره برداری تجاری کند. دراین خصوص با توجه به برخوداری ونزوئلا از بیشترین ذخایر نفتی جهان، اگر به جای دولت انقلابی مادورو، شخصی در مسند کار قرار بگیرد که از بهبود مناسبات با واشنگتن استقبال کند امکان استفاده از منابع نفتی این کشور در مسیر سیاست‌های رژیم آمریکا بیشتر خواهد شد.

در حال حاضر صنعت نفت ونزوئلا تحت تحریم‌های آمریکا نیست، زیرا بخش بزرگی از واردات پالایشگاه‌های منطقه گلف کاست رژیم آمریکا از ونزوئلا انجام می‌شود و علی رغم سقوط تولیدات نفتی این کشور، صادرات به پالایشگاه‌های منطقه گلف کاست در فاصله فوریه تا ژوئن سال گذشته میلادی، ۴۳ درصد رشد داشت.

براین اساس سیاست خارجی جدید رژیم آمریکا بر پیشرفته کردن صنعت نفت آمریکای لاتین برای جایگزین کردن آن با نفت غرب آسیا استوار است که در این میان نقش ونزوئلا بیش از هر کشور نفت خیز این حوزه خواهد بود. اما این رویکرد با سیاست‌های استقلال طلبانه و ملی گرایانه دولت مادورو در تضاد است. از این رو ترامپ فارغ از هرگونه حساسیت‌ها و دغدغه‌های حقوق بشری و دموکراتیک، امیدوار است با پیروزی خوان گوآیدو در ونزوئلا، اهرم جدیدی در حوزه تعیین قیمت جهانی نفت در آینده در اختیار کاخ سفید قرار بگیرد.

 

بنابراین باز هم یک کودتای دیگر بوی نفت می‌دهد. کودتایی که پیش‌تر در ایران رخ داده است.

 

بیشتر بخوانید: اشتباه استراتژیک مصدق/ تاوان اعتماد به آمریکا