مراسم رونمایی از قرآن یاقوت مستعصمی/ نسخ خطی بخشی از هویت ملی و تاریخ کشور هستند

نشست تخصصی قرآن کریم با معرفی و رونمایی نسخه نفیس مصحف شریف به خط یاقوت مستعصمی با حضور محبوبه کاظمی دولابی؛ مدیر مسئول موزه گالری ترانه باران، غلامرضا راهپیما؛ عضو هیئت مدیره گروه موزه‌های دفینه و پژوهشگر و مؤلف اقلام هفت گانه خط، عبدالرضا حسینی گرکانی؛ کاتب قرآن به خط نسخ و امیر عاملی؛ پژوهشگر و خوشنویس، در پردیس موزه‌ای دفینه برگزار شد. 

غلامرضا راهپیما؛ عضو هیئت مدیره گروه موزه‌های دفینه با تبریک ماه مبارک رمضان که در نیمه آن قرار داریم گفت: ماه رمضان، ماه نزول قرآن است و ما امروز در این محل گرد هم آمده‌ایم تا از یکی از نفیس‌ترین قرآن‌ها به خط یاقوت مستعصمی رونمایی کنیم. جمال الدین یاقوت مستعصمی معروف به "قبلة الکتاب" از بزرگترین خوشنویسان دوره ایلخانی است. هنرمندی ادیب، عالمی فاضل، شاعری توانا، خوشنویسی بی‌بدیل که توانست پایه خط را به جایگاهی رفیع برساند. یاقوت شیوه ابن بواب را دنبال کرد و در نهایت آن را به کمال رساند.

وی با اشاره به آنکه بیشتر نَساخان (افرادی که خط نَسخ می‌نویسند) در ماه مبارک رمضان درصدد کتابت قرآن کریم برمی‌آیند گفت: کتابت کلام الله در طول تاریخ از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و هست. البته که عظمت کلام وحی قابل بیان نیست و هر کس به اندازه وسع و توان خود با آن آشناست.

راهپیما با اشاره به آنکه یاقوت از غلامان و خدمتکاران مستعصم بالله، آخرین خلیفه عباسی (۶۴۰ _۶۴۵ هجری قمری) و از دست پروردگان وی بود گفت: به همین جهت است که یاقوت توانست لقب مستعصمی را از آن خود کند. وی شاگردان زیادی را در مکتب خویش پرورش داد که هر کدام در جای خود از استادان به نام دوره خود هستند.

این کاتب قرآن در ادامه صحبت‌های خود به قدرت قلم یاقوت اشاره کرد و گفت: یاقوت در اقلام سِته بی‌نظیر است و وی همواره در پیراستن و آراستن اقلام سته (خطوط ششگانه) کوشید. شاگردان او، خط خود را در حوزه کتابت شیوه یاقوتی خواندند این اصطلاح به دوره‌های بعد نیز راه یافت و همچنان ادامه دارد. یاقوت همواره منشا آثار فراوانی در حوزه کتابت بود و این نُسخه نفیس دوره ایلخانی نیز یکی از آثار وی به شمار می‌رود. یاقوت قلم را قطع زد و قاعده را تغییر داد و فرمود خط تابع قلم است این یکی از جملات کلیدی یاقوت مستعصمی است به این معنا که اندازه حروف به اندازه مختصات آن تعیین می‌شود. نُسخه خطی که امروز رونمایی می‌کنیم نمونه فاخری از معرفی خط یاقوتی به جامعه است.

نسخه‌های خطی بخشی از گنجینه‌های کشور 

محبوبه کاظمی دولابی؛ مدیر موزه گالری ترانه باران در ادامه این نشست با اشاره به آنکه شاهد رونمایی از یکی از نفیس‌ترین و فاخرترین قرآن‌ها به خط یاقوت مستعصمی هستیم گفت: اهمیت نُسَخ خطی در تاریخ و فرهنگ ایران بر همگان روشن است از این رو نیکو خواهد بود که این نُسَخ فاخر با همکاری بنیاد‌های فرهنگی و موزه‌ها شناسایی و معرفی شوند. چرا که این نسخه‌های خطی جز گنجینه‌های کشور محسوب می‌شوند. همچنین دارای نقش موثر و پررنگی در هویت ملی هستند چرا که از جمله میراث فرهنگی کشور به حساب می‌آیند و همه ما در پاسداشت و نگهداری و حفظ میراث فرهنگی مسئول هستیم. همه افرادی که در مجموعه موزه گالری ترانه باران فعال هستند موظف به شناسایی و حفظ میراث فرهنگی می‌باشند.

 
وی ادامه داد: همچنین نمی‌توان از نقش و جایگاه قرآن و کتابت آن در جامعه چشم پوشی کرد. قرآن کریم کتاب مقدس مسلمانان است و در تمام دنیا و از سوی همه ادیان مورد احترام است. این مهم وظیفه سنگین‌تری را بر دوش مسلمانان جهت شناسایی، حفظ، معرفی و اشاعه نسخ خطی قرآن به همگان، می‌گذارد تا از این طریق بتوانیم نقش موثری ایفا کنیم. 

مدیر موزه گالری ترانه باران همچنین به اهمیت لزوم انجام پژوهش در حوزه قرآن و کتابت آن تاکید کرد و گفت: پژوهشگران می‌توانند با دسترسی داشتن به نُسَخ قدیمی قرآن گشایش‌های زیادی در این حوزه ایجاد کنند. سعی ما بر آن است تا برقراری ارتباط همکاری با بنیاد‌ها و موسسات فرهنگی و پژوهشی، حوزه پژوهش‌های داخلی و بین‌المللی را گسترش دهیم و نسخه‌های خطی و نفیس را نه تنها در عرصه داخلی بلکه در عرصه‌های بین‌المللی معرفی کنیم و به نمایش بگذاریم و به آن به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار بپردازیم. قطعاً به نمایش درآمدن نسخه‌های خطی فاخر در موزه‌ها می‌تواند امکان بازدید اقشار مختلف جامعه از پژوهشگران گرفته تا نوجوانان و نسل جدید را فراهم آورد که در نگرش آنها و علاقمند شدنشان به هنر‌های اصیل ایرانی _اسلامی موثر خواهد بود.

وی با اشاره به نقش بخش خصوصی در توسعه و ترویج و معرفی هنر ایرانی اسلامی در عرصه داخلی و بین الملل گفت: دسترسی بخش خصوصی به آثار فاخر بیشتر از بخش دولتی است این در حالی است که امکانات بخش دولتی در معرفی این آثار بیشتر است قطعاً یاقوت مستعصمی یکی از افتخارات تاریخ ایران و یکی از کاتبان قرآن است. امروزه شاهد به نمایش درآمدن قرآن‌های فاخر در موزه‌های مطرح دنیا هستیم و ایران نیز باید در این عرصه کوشاتر عمل کند قطعاً آنچه که امروز به عنوان میراث به ما رسیده ریشه در هویت ملی ما دارد و ما موظف هستیم در معرفی و اشاعه آن به دنیا بهتر و کوشاتر عمل کنیم. اگر هنر‌ها و آثار گذشته را نشناسیم هنر معاصر چگونه می‌خواهد خود را معرفی کند؟ معرفی و پرداختن و پژوهش در هنر‌های گذشته می‌تواند هویت هنر‌های معاصر را شکل دهد. 

خط نَسخ وامدار خلاقیت یاقوت مستعصمی است

عبدالرضا حسینی گرکانی نیز با اشاره به قرآن‌های نفیس به خط یاقوت مستعصمی که امروزه در دنیا جایگاه خاصی به خود ختصاص داده‌اند گفت: یاقوت در طول زندگی خود سیصد و شصت و چهار قرآن را کتابت کرد. می‌توان گفت او در بنیان گذاشتن کتابت قرآن کریم کار بزرگی انجام داده است چنانکه در حال حاضر کتابت قرآن کریم با خط نسخ انجام می‌شود و نسخ یاقوتی به لحاظ توانمندی‌هایی که در هندسه خود دارد بهترین خط برای کتابت قرآن شناخته شده است. آنچه امروز کاتبان قرآن در اختیار دارند به لحاظ امکانات و هندسه خط نسخ وامدار خلاقیت یاقوت مستعصمی است.

قرآن مهر و موم شده به امضا یاقوت

امیر عاملی؛ پژوهشگر با اشاره به تاثیری که نزول قرآن بر دانشمندان شعرا، فرهیختگان و هنرمندان در طول تاریخ داشت گفت: حافظ شیرازی می‌فرماید هرچه کردم از دولت قرآن کردم. قرآن در طول تاریخ تبدیل به آینه‌ای برای هنرمندان به خصوص خوشنویسان شده است. چنانکه خوشنویسان در هر زمان و دوره‌ای قالب خوشنویسی خود را ظرف زبان قرآن کردند و کلام وحی در قالب خط نسخ، ثلث ریحان، کوفی نستعلیق و شکسته خوش نشسته.

وی ادامه داد: همانطور که استاد فرمودند خط نَسخ یاقوتی بهترین ظرف برای جای دادن کلام وحی در خود است. قرآنی که امروز رونمایی می‌شود به خط یاقوت مستعصمی یکی از فاخرترین قرآن‌های موجود به خط یاقوت است که با طلا امضا شدهو دور گیری شده است و کتابت آن به آخرین دوره پادشاه عباسی یعنی حدود ۸۰۰ سال پیش باز می‌گردد. این اثر فاخر در تاریخ کشور ثبت شده است. نباید فراموش کرد که فقط سکه، نفت و دلار و طلا دارایی‌های کشور نیستند بلکه هر کشور به اندازه هنر، هنرمندان و آثار هنری که دارد می‌تواند به خود افتخار کند اینها جز مفاخر کشور ما به حساب می‌آیند. یاقوت مستعصمی یکی از مردان جادویی حوزه خط در تاریخ ایران بود هم نزد استادان صاحب نام آموزش دید هم توانست شاگردان صاحب نام تربیت کند. 

این پژوهشگر در خصوص ویژگی‌های قرآن یاقوت مستعصمی که از آن رونمایی شد گفت: استاد حبیب‌الله فضائلی یکی از استادان بزرگ عصر معاصر در بخشی از کتاب خود تحت عنوان اطلس خط آورده است: در منزل یکی از بزرگان (منظور سلطان العلماء است) کتابی دیدم از یاقوت مستعصمی که به خط نسخ نوشته شده بود و چند صفحه از این کتاب مشق کردم. " آن کتاب که استاد فضایلی به آن اشاره دارد همین قرآن فاخر است. در آخرین صفحه از این نسخه خطی فاخر امضا ابوالدور یاقوت مستعصمی با رنگ طلا نوشته شده و از معدود امضا‌هایی است که با طلا نوشته شده و سپس دورگیری شده است و برای تایید امضای خود در پشت صفحه شمسه‌ای بسیار نفیس در همان زمان قرار داده و به قول معروف مهر کرده. این اهمیت زیادی دارد که یک نسخه خطی اینگونه توسط کاتب مهروموم و بسته شده باشد.

در ادامه این نشست با حضور اساتید و هنرمندان از این قرآن فاخر به خط یاقوت مستعصمی که دارای ۵۱۵ صفحه مذهب است و جلد آن لاکی کاری و مزین به طرح گل و مرغ به قلم زینت السادات امامی فرزند میرزا آقا امامی احیاگر هنر سوخت معرق دوره صفوی است، رونمایی شد.

انتهای پیام/