آزادی مشروط شامل محکومان حبس ابد می‌شود؟

«آزادی مشروط» به عنوان یکی از ارفاقات قانونی که در عرف به «عفو مشروط» هم معروف است، یکی از نهاد‌های جایگزین مجازات حبس و ابزاری برای فردی کردن مجازات است.

آزادی مشروط به این معناست که؛ مجازات محکوم قبل از اتمام مدت آن معلّق شود و فرد محکوم طی مدتی تحت آزمایش قرار گیرد تا هرگاه رفتار وی مطلوب بود، آزاد شود و چنانچه مشخص شود که محکومیت جزایی وی را متنبّه نکرده، باقیمانده مجازات در حق وی اجرا شود و حتی در مواردی به نسبت رفتار ضد اجتماعی وی، مجازاتش شدیدتر شود. 

زمانی که قاضی دادگاه متهمی را مجرم تشخیص می‌دهد و با توجه به جرم، روحیات و سوابق او مجازاتی تعیین می‌کند از نحوه واکنش او در مقابل مجازات بی‌اطلاع است، این واکنش در عمل و پس از آنکه مجرم مدتی در زندان ماند، ظاهر می‌شود و در مواردی ممکن است این واکنش مثبت باشد و اصلاح مجرم قبل از خاتمه مدت محکومیت تحقق پیدا می‌کند در این‌صورت منطقاً دلیلی وجود ندارد که مجرم اصلاح شده بقیه مدت محکومیت را در زندان بماند از این‌رو در غالب نظام‌های جزایی با استفاده از نظرات مکتب تحققی جزا و مکتب دفاع اجتماعی جدید، زندانی را به‌طور مشروط آزاد می‌کند.

شرایط آزادی مشروط

قانون مجازات اسلامی در بخش‌های مختلف به موضوع آزادی مشروط و قوانین و مقررات مربوط به آن پرداخته است. فصل هشتم قانون مجازات اسلامی تحت عنوان «نظام آزادی مشروط» به طور اختصاصی به قوانین و مقررات اعمال آزادی مشروط نسبت به محکومان تعزیری پرداخته است. قلمروی آزادی مشروط به مجازات‌های سالب آزادی اعم از «حبس ابد» و «موقت» محدود شده است.

طبق ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی در فصل هشتم، در محکومیت به حبس تعزیری، دادگاه صادر کننده حکم می‌تواند در مورد محکومان به حبس بیش از ۱۰ سال پس از تحمل نصف و در سایر موارد پس از تحمل یک سوم مدت مجازات به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام با رعایت شرایط زیر حکم به آزادی مشروط را صادرکند:

الف- محکوم در مدت اجرای مجازات همواره از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهد.

ب- حالات و رفتار محکوم نشان دهد که پس از آزادی، دیگر مرتکب جرمی نمی‌شود.

پ- به تشخیص دادگاه محکوم تا آنجا که استطاعت دارد ضرر و زیان مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی را بپردازد یا قراری برای پرداخت آن ترتیب دهد.

ت- محکوم پیش از آن از آزادی مشروط استفاده نکرده باشد.

اما سوالی که در مورد آزادی مشروط وجود دارد این است که آزادی مشروط نسبت به محکومان حبس ابد تعزیری نیز قابل اعمال است؟

آیا امکان آزادی مشروط محکومان حبس ابد تعزیری وجود دارد؟

امکان استفاده از آزادی مشروط در تمامی حبس‌های تعزیری وجود دارد، اما استفاده از آن صرفا برای یک نوبت برای هر محکوم در قانون پیش‌بینی شده است.

هرچند طبق رأی وحدت رویه ۷۶۴ هیئت عمومی دیوان‌عالی کشور مورخ ۱۳۹۶/۸/۹، با این استدلال که محاسبه نصف حبس ابد برای اعمال ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی امکان‌پذیر نیست، محکومان حبس ابد را مشمول حق بهره‌مندی از نهاد آزادی مشروط ندانسته است، اما باتوجه به الحاق تبصره ۶ به ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۹۹ که مقرر داشته است، تمام حبس‌های ابد غیرحدی (تعزیری) مقرر در قانون به حبس درجه یک تبدیل می‌شود و از آنجا که طبق بند اول همین ماده، حبس درجه یک، شامل حبس‌های بالای بیست و پنج سال است، به‌نظر می‌رسد با رفع مشکل محاسبه مدت، امکان استفاده از آزادی مشروط در حبس ابد تعزیری نیز وجود داشته باشد.

با این توضیح که سابقاً باتوجه به اینکه در حبس ابد مدت معینی برای حبس وجود نداشت لذا انقضای مدت مذکور در ماده ۵۸ نیز قابل تحقق نبوده و اعطای آزادی مشروط نیز ممکن نبود.

اما با تصویب قانون کاهش حبس تعزیری، تمامی حبس ابد‌های تعزیری به حبس درجه یک تبدیل شد لذا به نظر می‌رسد پس از تحمل نصف مدت حبس، بر اساس ماده ۵۸ قانون مجازات اسلامی امکان اعطای آزادی مشروط وجود دارد.

لازم به ذکر است که رد درخواست آزادی مشروط مانع طرح مجدد آن نیست و در صورت عدم پذیرش توسط دادگاه محکوم‌علیه مجددا امکان درخواست دارد.

انتهای پیام/