اقدامات دادستانی کل کشور به منظور افزایش امنیت روانی در جامعه/ ارتقای نظام هویت دیجیتال و جلوگیری از بخش عظیمی از تبادلات مالی قمارخانه‌های مجازی

دادستانی کل کشور بر اساس قانون وظایف مختلفی بر عهده دارد که در سند تحول و تعالی قضایی نیز ۳۴ تکلیف برای آن در نظر گرفته شده است؛ معاونت‌های مختلفی در دادستانی کل ایجاد شدند تا این وظایف و تکالیف قانونی را اجرایی کنند که شامل معاونت سیاسی و امنیتی، معاونت مبارزه با قاچاق کالا، مواد مخدر و جرایم سازمان یافته، معاونت نظارت بر دادسرا‌ها و ضابطین و زندان‌ها، معاونت امور اقتصادی، معاونت فضای مجازی و معاونت اول می‌شود که قضات آن بیشتر در هیئت عمومی دیوان عالی کشور شرکت کرده و پرونده‌ها را ممیزی می‌کنند. در هر کدام از این معاونت‌ها اقدامات گسترده‌ای برای حفظ حقوق مردم انجام می‌شود. 

اما فضای مجازی یکی از معاونت‌های تازه تاسیس در دادستانی کل کشور است که با توجه به فرامین رهبر معظم انقلاب برای حفظ امنیت روانی مردم، ایجاد شده و به رصد این محیط مجازی، عمومی و پرطرفدار، از باب حفظ حقوق عامه می‌پردازد تا سواستفاده گران با انتشار اخبار کذب و شایعات به تخریب افکار عمومی و انذار مردم اقدام نکنند. برای بررسی و اطلاع از اقداماتی که در این معاونت انجام می‌شود، سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین محمد موحدی آزاد دادستان کل کشور رفتیم. در  ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید. 

برنامه‌ریزی برای مقابله با اخبار کذب و حفظ امنیت روانی مردم

میزان: ایده شکل‌گیری معاونت فضای مجازی از چه زمانی رقم خورده و کارویژه آن چیست؟ 
حجت‌الاسلام والمسمین موحدی آزاد: چند سال قبل رهبر معظم انقلاب به موضوع امنیت روانی مردم پرداخته و از قوه قضاییه خواستند در این رابطه رصد لازم را داشته و مراقب امنیت روانی مردم باشند و با کسانی که امنیت روانی مردم را مختل می‌کنند، برخورد قانونی کنند.

برای این منظور یعنی حفظ امنیت روانی مردم که یکی از مصادیق مهم حقوق عمومی است و با توجه به اینکه دادستانی کل کشور مسئولیت حفاظت از حقوق عمومی را بر عهده دارد این موضوع نیز مورد توجه و اهتمام دادستانی قرار گرفت و معاونت فضای مجازی تشکیل شد و فهرستی از جرایمی که ارتکاب آنها می‌تواند در امنیت روانی مردم اخلال ایجاد کنند احصاء شد و برای مقابله با هر یک از آنها برنامه ریزی دقیقی انجام شده است یکی از مصادیق مهم از جرایمی که باعث اخلال در امنیت روانی در فضای مجازی می‌شود انتشار اخبار و محتوا‌های کذب و خلاف واقع است. 

چالش اخبار کذب در فضای مجازی؛ تأثیر شایعات بر امنیت روانی و ملی کشور

تحولات فضای مجازی و ایجاد شبکه‌های اجتماعی موجب شده است علاوه بر خبرگزاری‌ها و بنگاه‌های خبری که بطور تخصصی در این حوزه فعالیت می‌کنند کاربران عادی و فعالین فضای مجازی نیز به یکی از ارکان نشر خبر و محتوا در فضای مجازی تبدیل شوند و گاهاً بدون اینکه از صحت و سقم اطمینان حاصل کنند هر خبر و شایعه‌ای را از منابع نامعتبر دریافت و بازنشر کنند و این امر موجب می‌شود اخبار کذب و خلاف واقع به سرعت در فضای مجازی منتشر شده و در بسیاری از مواقع موجب اخلال در امنیت روانی مردم و ایجاد نگرانی و تشویش اذهان عمومی شود حتی گاهی انتشار یک خبر کذب موجب بروز خسارت جانی به مردم و اشخاص شده یا امنیت عمومی و ملی کشور را با مخاطره مواجه کرده است.

لایحه جامع قضایی در مسیر تصویب؛ گام جدید برای مقابله با اخبار کذب در فضای مجازی

میزان: برای مقابله با نشر اخبار خلاف واقع در فضای مجازی دقیقا چه اقداماتی در دستورکار قرار گرفته است؟

حجت‌الاسلام والمسمین موحدی آزاد: در این خصوص برای ساماندهی فضای مجازی کشور اقدامات و برنامه‌های متعددی را در نظر گرفته است. یکی از موضوعاتی که برای مقابله با نشر اخبار خلاف واقع در فضای مجازی با آن مواجه بودیم رفع خلاء‌های قانونی است. در این خصوص دادستانی کل کشور حسب دستور رئیس قوه قضاییه، پیش نویس لایحه جامع قضایی را تهیه کرده که با همکاری معاونت حقوقی اصلاح و نهایتاً در سال گذشته جهت انجام مراحل تقنینی به دولت ارسال شده است و انتظار می‌رود با سرعت در دولت مورد بررسی قرار گرفته و برای تصویب به مجلس ارسال شود.

سامانه جامع راستی‌آزمایی؛ گامی نوین برای مقابله با اخبار جعلی در فضای مجازی

اقدام بعدی برای ساماندهی فضای مجازی و پیشگیری از نشر اخبار کذب و خلاف واقع ایجاد سامانه جامع راستی آزمایی مرجع است بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی که به همین منظور تصویب شده است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف شده است که سامانه راستی آزمایی مرجع را ایجاد و راه اندازی کند.

این سامانه به عنوان یک مرجع ملی تشخیص اخبار و محتوا‌های خلاف واقع و جعلی برای کل کشور محسوب می‌شود و نه تنها عموم مردم میتوانند به این سامانه مراجعه و اخبار مورد نظر خودشان را صحت سنجی کنند بلکه سکو‌ها و درگاه‌های نشر محتوا در فضای مجازی نیز به این سامانه متصل شده و بلافاصله می‌توانند از این ابزار برای شناسایی و جلوگیری از نشر شایعات کذب استفاده کنند یکی از برنامه‌های دادستانی در حوزه پیشگیری و مقابله با نشر اکاذیب در فضای مجازی پیگیری راه اندازی سامانه جامع راستی آزمایی مرجع است.

شفافیت و نظارت قضایی در فضای مجازی؛ گامی برای حفظ امنیت روانی مردم

مسئله دیگر ساماندهی درگاه‌ها و سکو‌های نشر اخبار و محتوا در فضای مجازی است بر اساس مصوبات شورای عالی فضای مجازی مقرر شده است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درگاه‌های نشر در فضای مجازی را ساماندهی کند. گام دیگر حفاظت از امنیت روانی مردم در فضای مجازی همین شناسنامه دار شدن و ایجاد شفافیت و مسئولیت پذیری در حوزه نشر محتوا است.

موضوع چهارم، مسئله نظارت قضایی بر فضای مجازی است همانطور که مراجع قضایی و ضابطین تحت نظر آنها مسئولیت حفظ امنیت در فضای فیزیکی را بر عهده دارند مردم این انتظار به حق را از دستگاه قضایی و نهاد‌های نظارتی دارند که متناسب با توسعه فضای مجازی ظرفیت نظارتی خود را در حوزه فضای مجازی هم گسترش دهند و از امنیت روانی مردم در این فضا حفاظت کنند.

ایجاد دفاتر ویژه حفاظت از امنیت روانی در دادسراها؛ گامی برای مقابله سریع با اخبار کذب

میزان: برای حفظ امنیت روانی مردم در دادسرا‌های سراسر کشور نیز اقدامات خاصی در دستورکار قرار گرفته است؟

حجت‌الاسلام والمسمین موحدی آزاد: بله، بر همین اساس دادستانی کل کشور برنامه‌ای تدوین کرده است که دادسرا‌های سراسر کشور دفتری را ویژه حفاظت از امنیت روانی ایجاد کنند و با تجهیز این دفاتر به فناوری‌های نوین و اشراف بر فضای مجازی نسبت به محتوا‌های مخل امنیت روانی در حوزه قضایی خود واکنش سریع مؤثر و به موقع داشته باشند 

دادستان‌های سراسر کشور مکلف هستند ضمن رصد فضای مجازی و بهره‌گیری از ظرفیت ضابطان دادگستری چنانچه با محتوای خلاف واقع مواجه شدند در حداقل زمان ممکن از نشر و گسترش آن جلوگیری و در چارچوب موازین قانونی با افراد متخلف برخورد کنند. ضمناً دادستان‌ها مکلف هستند به جهت پیشگیری از این جرایم از طریق دستگاه‌های دولتی ذیربط نظیر ادارات کل وزارت ارشاد نسبت به ساماندهی درگاه‌های نشر حوزه قضایی خود اقدام کرده و آموزش‌ها و اطلاع رسانی کافی درباره مسئولیت‌های ناشی از نشر محتوا در فضای مجازی را به آنها اعلام و تفهیم کنند.

الزام دستگاه‌ها به اطلاع‌رسانی سریع برای مقابله با شایعات و حفظ امنیت روانی

میزان: انتشار به موقع و شفاف اخبار از مراجع مختلف خصوصا دستگاه اجرایی کشور تا چه حد در جلوگیری از انتشار اخبار کذب و شایعات موثر است؟ 

حجت‌الاسلام والمسمین موحدی آزاد: یکی دیگر از ضروریات حفاظت از امنیت روانی مردم، مقابله با اخبار کذب و جلوگیری از نشر شایعات اطلاع رسانی به موقع شفاف و سریع است بسیاری از مواقع دلیل نشر اکاذیب و اخلال در امنیت روانی جامعه این است که دستگاه دولتی که مسئولیت داشته است نتوانسته اطلاع‌رسانی مناسب انجام دهد و با پاسخگویی به موقع و رفع نیاز خبری مردم جلوی نشر شایعات بی اساس را بگیرد بر اساس مصوبات شورای عالی فضای مجازی دستگاه‌های ذیربط مکلف شده‌اند که هر کدام در حوزه تخصصی فعالیت خودشان فضای مجازی را رصد کنند و در صورت نشر اخبار خلاف واقع بلافاصله و در حداقل زمان ممکن ضمن تکذیب آن، اطلاع رسانی صحیح و دقیقی از موضوع به جامعه ارائه دهد بلکه تلاش کند روایتگر اول باشد و با اطلاع رسانی مناسب اساساً زمینه نشر شایعات و وقوع جرم از بین برود. این موضوع نیز با توجه به مصوبات شورای عالی فضای مجازی از جهت برخورد با مصادیق ترک فعل و عدم انجام مسئولیت‌های قانونی در دستور کار دادستانی قرار دارد.

شفافیت هویت دیجیتال؛ گام اساسی در پیشگیری از جرایم رایانه‌ای

میزان: برای پیشگیری از جرایم رایانه‌ای چه اقداماتی صورت گرفته است؟ چه تدابیر و تمهیداتی برای کنترل بیشتر لازم است؟

حجت‌الاسلام والمسلمین موحدی آزاد: برای پیشگیری از جرایم رایانه‌ای اقدامات بسیار مهمی در دستور کار دادستانی کل کشور قرار دارد و معاونت نظارت بر فضای مجازی این دادستانی در حال پیگیری اجرای راهبرد‌ها و برنامه‌های عملیاتی این حوزه است. اولین گام در جهت پیشگیری و کاهش جرایم رایانه‌ای، ارتقای احراز هویت و ایجاد شفافیت در حوزه هویت دیجیتال است هر چقدر فضای مجازی روشن‌تر و شفاف‌تر باشد سوءاستفاده مجرمین از این فضا کمتر می‌شود. متأسفانه در حال حاضر بدلیل پایین بودن سواد فضای مجازی در این حوزه مشکلات بسیاری داریم و بسیاری از پرونده‌های قضایی در رابطه با جرایم رایانه‌ای بدلیل مخدوش بودن هویت دیجیتال به نتیجه نمی‌رسد و برخی از مردم بدلیل ناآگاهی یا نیاز مالی به راحتی سیم کارت تلفن همراه یا کارت بانکی خود را اجاره می‌دهند و این ابزار‌ها در فضای مجازی در اختیار باند‌های سازمان یافته مجرمین سایبری قرار می‌گیرد.

مقابله با جعل هویت دیجیتال؛ محدودیت برای اجاره سیم‌کارت و کارت بانکی

میزان: ارتقای نظام هویت دیجیتال، اولین هدف و برنامه راهبردی دادستانی در حوزه پیشگیری از جرایم فضای مجازی است، در این راستا چه اقدامات مهمی انجام شده است؟

حجت‌الاسلام والمسلمین موحدی آزاد: بحمدلله در سال گذشته با پیگیری دادستانی دستورالعمل ارتقای هویت دیجیتال شناسه‌های ارتباطی به تصویب کمیسیون عالی تنظیم مقررات شورای عالی فضای مجازی رسید و ابلاغ شد و براساس آن و مقررات تکمیلی مربوطه چنانچه اشخاصی سیم کارت تلفن همراه خود را به طور غیر مجاز و بدون رعایت ضوابط مربوطه و انتقال رسمی مالکیت به دیگران واگذار کند و از این سیم کارت‌ها برای انجام اقدامات مجرمانه نظیر کلاهبرداری رایانه‌ای استفاده شود شخص واگذارنده غیرمجاز مشمول مقررات انضباطی شده و ارائه سیم کارت جدید به وی دچار محدودیت خواهد شد همچنین بطور مشابه چنین اقدامات انضباطی برای اجاره دهندگان کارت‌های بانکی در نظر گرفته شده است و این امر موجب خواهد شد که به تدریج هویت دیجیتال در فضای مجازی اتقان و ارتقا پیدا کند و بازار جعل هویت و سوء استفاده از سیم کارت و حساب بانکی دیگران برای فعالیت‌های مجرمانه کساد شود.

البته علاوه بر مسئله جعل هویت مسائل متعدد دیگری در زمینه هویت دیجیتال نظیر مسئله سوء‌استفاده از هویت اشخاص متوفی، اتباع خارجی و اشخاص حقوقی وجود دارد که دادستانی کل کشور با همکاری معاونت پیشگیری قوه قضاییه و وزارت ارتباطات و دستگاه‌های ذیربط در قالب کمیته تخصصی در حال پیگیری این موضوعات و ساماندهی حوزه هویت دیجیتال است.

میزان: برای پیشگیری از جرم در سکو‌های دیجیتال و کسب و کار‌ها و خدمات فضای مجازی چه اقداماتی صورت گرفته است؟

حجت‌الاسلام و المسلمین موحدی آزاد: برنامه راهبردی دیگر در حوزه کاهش و پیشگیری از جرایم فضای مجازی، ایجاد و استقرار نظام پیشگیری از جرم در سکو‌های دیجیتال و کسب و کار‌ها و خدمات فضای مجازی است با توجه به گسترش فضای مجازی و تحولات حوزه فناوری اطلاعات جرایم رایانه‌ای نیز بسیار پیچیده‌تر و سازمان یافته‌تر از گذشته شده است و مجرمین سایبری از تمامی ابزار‌های نوین و خدمات فضای مجازی برای انجام اقدامات مجرمانه خود استفاده می‌کنند لذا پیشگیری و مقابله با این جرایم مستلزم استقرار نظامی جامع و همکاری و مسئولیت‌پذیری کلیه ذینفعان از جمله ارائه دهندگان خدمات فضای مجازی کسب و کار‌ها و سکو‌های دیجیتال است.

راهکارهای دادستانی برای پیشگیری از جرایم فضای مجازی؛ سامانه‌های کشف فعالیت‌های مشکوک و محدودیت خدمات

 در این رابطه بر اساس برنامه راهبردی تدوین شده در معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور، کلیه سکو‌های ارائه خدمت در فضای مجازی باید مجهز به سامانه‌های کشف فعالیت‌های مشکوک به جرم و فرآیند‌های کشف و مدیریت تقلب (FMS) شوند و با بهره گیری از سامانه‌های هوشمند و براساس الگو‌ها و قواعد مربوطه که تحت نظارت دادستانی تعیین می‌شود فعالیت‌های مجرمانه را شناسایی و به دادستانی گزارش دهند. ضمناً براساس این برنامه ارائه خدمات در فضای مجازی به اشخاص متناسب با سطح مخاطرات و میزان تخلفات شخص خواهد بود به نحوی که اشخاصی که فعالیت‌های مشکوک و مخاطره آمیز دارند یا سوابق متعددی از ارتکاب تخلف و سوءاستفاده از فضای مجازی داشته‌اند خدمات محدودتری دریافت می‌کنند یا برای دریافت خدمت ملزم به احراز هویت با سطوح بالاتری هستند با این شیوه انتظار می‌رود به تدریج دامنه ارتکاب جرایم در سکو‌ها و خدمات داخلی و قانونی به‌شدت کاهش یابد و تدریجاً سوءاستفاده از خدمات و سکو‌های فضای مجازی برای مجرمین به حداقل ممکن برسد. البته بطور موازی باید تلاش شود که ارائه خدمات سکو‌های خارجی نیز قانون‌مند شود.

اجرای طرح‌های عملیاتی برای مقابله با جرایم پرتکرار و مهم فضای مجازی

میزان: اجرای طرح‌های عملیاتی برای مقابله با جرایم پرتکرار و مهم فضای مجازی یکی از برنامه‌های مهم در این معاونت است، اجرای آن برای مقابله با چه جرایمی اندیشیده شده است؟

حجت‌الاسلام و المسلمین موحدی آزاد: برنامه راهبردی سوم دادستانی کل کشور برای کنترل و مقابله با جرایم فضای مجازی اجرای طرح‌های عملیاتی برای مقابله با جرایم پرتکرار و مهم فضای مجازی است به عنوان نمونه درباره مقابله با قمارخانه‌های مجازی دادستانی کل کشور با همکاری دادسرا‌ها، پلیس فتا، وزارت اطلاعات و بانک مرکزی الگو‌های تراکنشی قمارخانه‌های مجازی را شناسایی و با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و ظرفیت فنی معاونت فناوری‌های نوین بانک مرکزی از بخش عظیمی از تبادلات مالی قمارخانه‌های مجازی جلوگیری کرده است.

اقدامات دادستانی برای مقابله با قمارخانه‌های مجازی؛ هشدار به متخلفان و شناسایی باندهای پولشویی

با ارسال پیامک‌های دقیق و هدفمند به اشخاصی که در قمارخانه‌های مجازی گرفتار شده‌اند به آنها درباره ماهیت مجرمانه و تبعات حقوقی و کیفری این رفتار‌های سوء اخطار و هشدار داده است که طبق برآورد‌ها بخش قابل توجهی از دریافت کنندگان هشدار دادستانی متنبه شده و از ادامه فعالیت مجرمانه خودداری کرده‌اند. همچنین در سامانه جامع مقابله با قمارخانه‌های مجازی مجرمان حرفه‌ای و اشخاصی که با اجاره کارت بانکی یا سیم کارت تلفن با قمارخانه‌ها همکاری داشته‌اند و اعضای باند‌های پولشویی مربوطه شناسایی شده که مستندات آن برای تشکیل پرونده قضایی و تکمیل تحقیقات و مجازات به دادسرای مربوطه ارجاع شده است علاوه بر اقدامات قضایی بر اساس مصوبات شورای عالی فضای مجازی دستگاه‌های مختلف نیز برای پیشگیری و مقابله با قمار وظایفی بر عهده دارند که دادستانی کل کشور به عنوان مدعی‌العموم حسن اجرای این مصوبات را برای حفاظت از حقوق عمومی از دستگاه‌های مربوطه پیگیری می‌کند.

رصد و پایش فضای مجازی توسط دادستانی کل کشور؛ پیشگیری از جرایم و افزایش آگاهی عمومی

علاوه بر موضوع مقابله با قمارخانه‌های مجازی، معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور با جلب همکاری و استفاده از ظرفیت دستگاه‌های اجرایی ذیربط و ضابطان قضایی و تشکیل گروه‌های رصد و پایش فضای مجازی و تدوین فرآیند‌های اجرایی مربوطه در ۴۳ حوزه محتوایی فضای مجازی را رصد کرده و ضمن برخورد با جرایم ارتکابی تلاش می‌کند با رویکرد افزایش آگاهی‌های عمومی هشدار و انذار و اطلاع‌رسانی عمومی صنفی یا فردی از تکرار جرم و گسترش آن در فضای مجازی جلوگیری و پیشگیری کند.

انتهای پیام/