سینمای مستند ابزاری برای بالا بردن سطح آگاهی مخاطبان از میراث فرهنگی است

خبرگزاری میزان- حامد شکیبانیا، تهیه کننده و فیلمبردار است. او دانش آموخته کارشناسی مخابرات و کارشناسی ارشد سیستم‌های اجتماعی و اقتصادی است. اما تهیه کننده مستند‌های «ایران و غرب»، «جنگ به شیوه آمریکایی»، «دانشمند»، «سیاستمدار و بمب»، «من انرژی هسته‌ای نیستم»، «ایران بدون آب» و فیلمبردار مستند «تولد در زمین سوخته» اشاره کرد. وی برنده جوایز ملی و بین المللی متعددی از جمله جشنواره الجزیره، جشنواره «روز زمین» سانفرانسیسکو، جشنواره ملی هند، جشنواره TMC لندن، جشنواره فیلم فجر، جشنواره بین المللی سینماحقیقت، جایزه شهید آوینی، جشن خانه سینما، جشنواره فیلم کوتاه تهران، تندیس بهترین فیلم بخش بین الادیان فجر، غزال زرین جشنواره سبز، جشنواره نهال، کتاب شهر شده است؛ که در جشنواره میراث فرهنگی شرکت کرده و از منظر تولید آثار مستند با محوریت میراث فرهنگی نکاتی را مطرح کرده است که در ادامه می‌خوانید.

حامد شکیبانیا مستندساز، تهیه کننده و فیلمبردار در گفت‌وگو با میزان درباره اهمیت و ضرورت برگزاری جشنواره چندرسانه‌ای میراث فرهنگی گفت: ضرورت برگزاری جشنواره مشخص است. هر جشنواره‌ای با هدف تشویق هنرمندان و فعالان آن حوزه برگزار می‌شود و این تشویق در سه دسته اتفاق می‌افتد. 

وی افزود: دسته وگروه اول کسانی هستند که آثارشان راه پیدا می‌کند یعنی یک حداقلی از جذابیت‌ها را دارد و به جشنواره راه پیدا کرده است. دسته و گروه دوم افرادی هستند که آثارشان برگزیده و نامزد دریافت جشنواره می‌شوند. دسته و گروه سوم معدود افرادی هستند که موفق به دریافت جایزه و تندیس می‌شوند. 

شکیبانیا تاکید کرد: فیلم‌هایی که در حوزه میراث فرهنگی به این جشنواره ارسال شده است، فیلم‌های قابل اعتنایی بود. در حوزه میراث فرهنگی من الان و حدود صد و پنجاه فیلم ارسال شد که ۲۰ فیلم توانستند در بخش رقابتی جشنواره حضور داشته باشند.

این مستندساز ادامه داد: جشنواره‌ها جدای از ایجاد تشویق یک ویترین از آثار حوزه خودشان هستند و قطعا برگزاری هر جشنواره‌ای برای تصمیم سازها، مدیران و صاحبان آثار خواص و فواید خودش را دارد.

وی ضمن اشاره به تغییر نوع آگاهی‌رسانی و رسانه در دوران جدید تشریح کرد: در دوره جدید برای آگاهی رسانه‌ها برنامه‌های متنوعی وجود دارد. در گذشته رادیو و تلویزیون رسانه‌هایی بودند که به طور مشخص سهم بزرگی در بالا بردن اطلاعات مردم داشتند. اما امروز نوع اطلاع‌رسانی تغییر گسترده‌ای کرده و باید جشنواره چندرسانه‌ای میراث بتواند از این فضا و فعالان آن برای گسترش پیام این جشنواره استفاده کند.

شکیبانیا تصریح کرد: مخاطبان می‌توانند با مراجعه به آثار جشنواره میراث فرهنگی سطح اطلاعات خود را از کشورمان ایران و میراث ماندگارمان بالا ببرند. هنر کارکرد غیر مستقیم دارد و میتوان از این پتانسیل هنر خصوصا سینما و تلویزیون برای ارسال پیام به مخاطبان استفاده کرد. به عنوان مثال من به عنوان یک مخاطب در یک جشنواره فیلمی درباره موضوع میراث فرهنگی می‌بینم و همه از آن تعریف می‌کنند، در شبکه‌های اجتماعی اخبارش آمده و در تلویزیون هم درباره این فیلم صحبت می‌شود این نوع تبلیغ غیر مستقیم باعث می‌شود که مخاطب جذب یک فیلم یا خبر شود و این خود می‌تواند باعث آگاهی‌سازی در بین مخاطبان هر حوزه‌ای از جمله حوزه میراث فرهنگی باشد.

این مستندساز اظهارکرد: اولین کارکرد فیلم مستند این است که آگاهی مخاطب را از موضوع را ارتقاء می‌دهد. مثلا مخاطب فیلم ممکن است هیچ وقت به آن کوه و قلعه باستانی که در فیلم به آن اشاره شده است، نرود. ممکن هیچ وقت گذرش به آن سر دنیا نیفتد ولی با دیدن فیلم مستند آگاهی‌اش راجع به آن قلعه باستانی در اعماق مثلاً کوهستان‌های قسمتی از ایران بالا میرود و به آن فرد یک دیدگاه و جهان‌بینی می‌دهد و اگر این فیلم نبود ممکن بود که از طریق مطالعه یا مراجعه به آثاری دیگر، هیچ وقت به آن اطلاعات دسترسی پیدا نکند؛ بنابراین جشنواره با مطرح کردن این آثار کمک می‌کند که این آثار چه آثار مکتوب چه فیلم و چه آثاری که در حوزه‌هایی مثل پادکست و شبکه‌های مجازی تولید می‌شود توسط مخاطبانشان بیشتر دیده شود. 

شکیبانیا موفقیت‌های جشنواره میراث فرهنگی را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: میزان توفیق جشنواره میراث فرهنگی و کلا حوزه میراث فرهنگی برای نسل جدید خیلی بستگی به این دارد که چقدر بتواند با زبان خودشان برای آنها سخن بگوید و بسته‌هاس تبلیغاتی و هنری خود را مطابق نسل جدید طراحی کند.

وی ادامه داد: جشنواره میراث فرهنگی تازه در آغاز راه است و هنوز چشم‌انداز بزرگی را پیش رو خواهد داشت. امیدوارم این جشنواره بتواند با رویکرد و نظم بهتری راه خود را در سال‌های آینده ادامه دهد. البته نیاز دارد که از این قالب سنتی جشنواره کمی عبور کند.

این مستندساز افزود: در حال حاضر در جشنواره میراث با یک رویداد سنتی از نظر برگزاری مواجه هستیم، تعدادی آثار انتخاب و داوری شده، در یک سری مراسم و اختتامیه از آنها تقدیر می‌شود و افرادی که جایزه گرفتن خوشحال و افرادی کسانی که جایزه نگرفتند افسوس می‌خورند.

لزوم اراده سیاست‌های جدید

وی تاکید کرد: اگر میخواهیم جشنواره‌ای مثل جشنواره میراث فرهنگی برای مخاطبان نسل زد که خصوصیات خودش را دارد جذاب باشد باید پیام ها، آثار شیوه‌های مواجهه با مخاطب و سطح کیفی این آثار باید در بسته‌بندی‌هایی ارائه شود که برای این قشر از مخاطبان جذاب باشد. حال اینکه این بسته بندی‌ها چیست، باید گروهی بنشینند و با توجه به این موضوع سیاستگذاری جدیدی انجام شود که به این مهم دست پیدا کند.

این مستندساز به فضای مجازی اشاره و تصریح کرد: نسل زد نسلی است که شبکه اجتماعی را دنبال می‌کند و اطلاعاتش را بیشتر از اینکه از رسانه‌های سنتی‌تر مثل تلویزیون و رادیو بگیرد، از دنیای اینترنتی و فضای مجازی کسب می‌کند بنابراین در اولویت اول باید در آن فضا برای این نسل تولید محتوا کرد.

وی افزود: در دوران جدید و با حضور آدم رسانه‌ها هر فردی می‌تواند برای خودش یک تلویزیون و یک رسانه قدرتمند داشته باشد. پس باید رسانه‌های قدرتمند نسل زد را شناسایی کرده و آنها را هم دخیل کنیم. همانگونه که افتتاحیه و اختتامیه در تلویزیون نمایش داده می‌شود و رسانه‌های غیرمتمرکز و حتی تک نفره‌ای وجود دارد که به این موضوعات علاقه‌مند هستند و آنها می‌توانند یک رسانه باشند و برای مخاطبانشان منعکس کنند و اکنون جای آنها خالی است.

شکیبانیا ضمن توضیح درباره این موضوع که چطور یک مستندساز می‌تواند به حفظ و ترویج میراث فرهنگی کمک داشته باشد، گفت: اغلب مستندساز‌ها خودشان را مستندساز میراث فرهنگی می‌دانند، چون درباره میراث بشر فیلم می‌سازند. حتی مستند ساز‌هایی که درباره معضلات اجتماعی فیلم می‌سازند خود را در این حوزه صاحب نظر می‌دانند.

وی ادامه داد: برخی از این فیلم‌ها ۵۰ سال بعد سندی در مورد فرهنگ و آداب و رسوم یک دوره و سندی برای اینکه اصلا در آن دوره مردم چطور زندگی می‌کردند لباس می‌پوشیدند روابطشان با هم چگونه بوده و چگونه به مسائل فرهنگی می‌پرداختند.

شکیبانیا افزود:، اما وقتی میگوییم میراث فرهنگی منظورمان این نیست که همه مستندات درباره میراث فرهنگی است. منظور این است که ما یک تعریفی داریم از میراث فرهنگی چه میراث ملموس چه میراث ناملموس که مردم شناسی، پرداختن به آداب و رسوم، پرداختن به صنایع دستی، هنر‌های باستانی، بخشی از تاریخ به خصوص آن بخش غیر سیاسی تاریخ می‌تواند جزو آن باشد. مستندساز‌های زیادی وجود دارند که اصلا به دلیل علاقه به همین موضوعات مستندساز شدند. یعنی مثلا یک مسجد و آجر کاری‌های ظریف آن را دیده و ترغیب شده‌اند تا فیلم مستندی درباره آن بسازند؛ بنابراین بدیهی که اصلا مستند ساز‌ها یک ستون انتقال آگاهی و انتقال دانش در حوزه میراث فرهنگی هستند. سینمای مستند یک ابزار بسیار بسیار مهم است تا بتواند سطح آگاهی مخاطبان را حوزه میراث فرهنگی یک کشور بالا ببرد
انتهای پیام/