بازیابی تاریخ تمدن گمشده ایران بر پایه آیین دادگستری و شهریاری

خبرگزاری میزان – معرفی شاهکار‌های ادبی سرزمین کهن ایران در زمانی که بسیاری از مفاخر ادبی، فرهنگی و علمی توسط برخی از کشور‌های همسایه ضبط و ثبت می‌شود، نکته‌ای مهم و قابل توجه است، اما در این میان بنیاد فردوسی، یگانه بنیاد مردم نهاد ایران که در سال ۱۳۸۴ با مجوز رسمی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و در ایران بنیانگذاری شده است، خیزش‌هایی را راهبری کرده و توانسته است نام فردوسی و شاهنامه را بار دیگر مطرح کرده و این شخصیت و اثر بی‌نظیرش را برای ایران زمین به ثبت جهانی رساند.

این سازمان مردم نهاد موفق شده است ثبت جهانی هزاره پایان سرایش شاهنامه فردوسی را در فهرست مفاخر و رویداد‌های علمی، فرهنگی و هنری در دو سالانه ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ میلادی در سازمان یونسکو انجام دهد. این رویداد یکی از دستاورد‌های بنیاد فردوسی شناخته می‌شود و با اقبال ۱۹۲ کشور عضو یونسکو روبه‌رو شده است.

ثبت جهانی نقالی با همکاری بنیاد فردوسی، وزارت میراث‌فرهنگی، خانه تئاتر، مرکز هنر‌های نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ثبت جهانی آیین‌های پهلوانی و ورزش‌های زورخانه‌ای ایران و آیین چوگان از جمله دستاورد‌های دیگر یگانه بنیاد مردمی ایران است. این سازمان مردم نهاد تلاش کرده تا با گسترش همکاری‌های برون‌مرزی خود در برپایی همایش‌ها و نمایشگاه‌های فراوان برای بازشناسی جایگاه فردوسی و شاهنامه در عرصه جهانی خیزش‌هایی را راهبری کند.

به مناسبت برگزاری اجلاسی با عنوان «گفتگو‌های فرهنگی آسیایی زبان فارسی میراث معنوی مشترک» از سوی مدیران و مسئولین مراکز دانشگاهی و دپارتمان‌های زبان فارسی ایران دیگر کشور‌های آسیایی که در چهاردهم و پانزدهم مهر ماه امسال در دانشگاه نیشابور با همکاری نهاد‌های فرهنگی از جمله بنیاد فردوسی برگزار می‌شود، میزگردی شکل گرفته که در آن یاسر موحدفرد دبیرکل بنیاد فردوسی و مرتضی صالح‌پور مدیر نشر پادینا ضمن بازشناسی کتاب‌های تولید شده به چند زبان از اقدام‌های مهم در بازیابی تاریخ تمدن ۱۰هزار ساله ایران بر پایه شاهنامه فردوسی و کتاب‌های تاریخی نکته‌های ارزشمندی مطرح کرده‌اند.

یاسر موحدفرد دبیرکل بنیاد فردوسی در این نشست تبلیغ، ترویج و پژوهش در زمینه شاهنامه را محور مهم برای بازشناسی جایگاه زبان و ادب ایران دانست و گفت: بازشناسی شاهنامه فردوسی طی دو دهه بر پایه تبلیغ، ترویج و پژوهش نه تنها نکته‌ای مهم در بیان ابعاد تمدن ایرانی اسلامی است، بلکه ثبت جهانی این اثر نکته‌ای مهم است که از سوی بنیاد فردوسی در دستور کار قرار گرفته است؛ بنابراین معرفی شاهنامه به جهانیان را با پیشنهاد هزاره سرایش شاهنامه فردوسی در یونسکو مطرح کردیم.

وی ادامه داد: هزاره سرایش شاهنامه در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ در یونسکو ثبت جهانی شد و شاهنامه در ردیف فهرست رویداد‌های علمی و فرهنگی سی و پنجمین کنفرانس عمومی یونسکو قرار گرفت.

موحدفرد توانمندی‌های سازمان‌های مردم نهاد همانند بنیاد فردوسی را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: سازمان‌های مردم نهاد به دلیل نداشتن فعالیت‌های سیاسی، آزادی عمل بیشتری را در میان سازمان‌های جهانی دارند. پس در ثبت آثار، رویداد‌های فرهنگی و میراث معنوی ناملموس موفقیت‌های قابل توجهی را به دست می‌آورند. بنیاد فردوسی این امتیاز را برای خود محفوظ دانست و اقدام به ثبت جهانی چندین اثر داشت.

بهره‌برداری از توان سازمان‌های مردم نهاد در راستای منافع ملی

وی افزود: بیشتر کشور‌های همسایه تلاش کرده بودند تا برخی از آثار میراثی مانند جشن نوروز را به نام خود ثبت کنند؛ پس هر گونه تأخیر در این زمینه خسارت‌های فرهنگی را به دنبال دارد. بنیاد فردوسی در این میان هنر نقالی را به گونه یک میراث معنوی ناملموس در سال ۲۰۱۱ به ثبت رساند؛ از سوی دیگر برپایی گردهمایی جهانی بزرگداشت فردوسی در مرکز فرهنگی کنسرت هاوس آلمان و مقر اصلی یونسکو در فرانسه دستاورد دیگری بود که در راستای بازشناسی آموزه‌های اخلاقی شاهنامه انجام شد.

موحدفرد تصریح کرد: از آن‌جا که ایران، یکی از بنیانگذاران یونسکو به شمار می‌رود و هم‌اکنون دفتر منطقه‌ای آن در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد قرار دارد، بنابراین جایگاهی شایسته دارد تا بتوان از این مهم بهترین بهره‌برداری را انجام دهیم و پرشمارترین ثبت‌ها درباره شاهکار فردوسی و یا دیگر شخصیت‌های ادبی، علمی و فرهنگی ایرانی را به ثبت برسانیم.

وی دستاورد‌های بنیاد فردوسی را معرفی و اظهار کرد: ساخت چهار تندیس از فردوسی و دو تندیس از خیام و مولوی که توسط افشین اسفندیاری هنرمند تندیس‌ساز ایرانی تولید شده است و نصب آن به مناسبت‌های گوناگون در کشور‌های دیگر هم‌زمان با اکسپوی جهانی شانگ‌ های در دانشگاه پکن چین، جشنواره جهانی زمستانی سارایوو در موزه پایتخت بوسنی و جشن جهانی نوروز در موزه ملی تاجیکستان و دانشگاه هلسینکی فنلاند از دستاوردهای بنیاد فردوسی است.

دبیرکل بنیاد فردوسی به ویژه‌برنامه‌های این بنیاد اشاره و بیان کرد: همکاری در راستای برپایی هفته هنر ایران در کره جنوبی در سال ۲۰۱۲ به میزبانی مرکز فرهنگی گنگ سئو به برگردان کره‌ای شاهنامه بدل شد که این امر نتیجه جالبی را به دنبال داشت، چون پس از آن با اقبال کره‌ای‌ها روبه‌رو شد. کشور‌های فراوانی هستند که تلاش دارند تا گذشته خود را با گره زدن به تاریخ کهن برخی دیگر از کشور‌ها به اثبات برسانند؛ برخی از آنان نیز به دنبال تاریخ‌سازی هستند، بنابراین شاهنامه به عنوان یک تاریخ پیوسته و قابل استناد، مورد توجه کره‌ای‌ها قرار گرفت. نکته‌ای که کره‌ای‌ها به آن توجه ویژه داشتند و در ادامه و در چند مورد از بنیاد فردوسی مشاوره خواستند و درباره رخداد‌ها و بخش‌هایی از تاریخ ایران که در شاهنامه مطرح شده است، پرسش‌هایی را پرسیدند.

موحدفرد تصریح کرد: ما برای این‌که توجه بیشتری به جایگاه تاریخ و ادب ایران شکل گیرد در موسسه جهانی نام‌ها و ارقام شبکه جهانی اینترنت با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به ثبت جهانی پسوند اینترنتی (pars.) به نام ایران پرداختیم و در این زمینه موفق عمل کردیم.

وی درپاسخ به این پرسش که بنیاد فردوسی برای معرفی هرچه بهتر شاهنامه چه برنامه‌ها و یا هدف‌گذاری‌هایی را در دستور کار قرار داده است، گفت: بنیاد فردوسی هدف‌گذاری خود را روی نهاد‌ها متمرکز کرده بود تا به واسطه دوره‌های مجازی هنر شاهنامه را معرفی کند، اما در ادامه مسیر فرهنگسرا‌ها اقبال بیشتری نشان دادند و بازشناسی شاهنامه در دانشگاه‌ها هم دنبال شد.

وظیفه خطیر رسانه‌ها

موحدفرد ضمن گلایه از برخورد رسانه ملی در بازشناسی شاهنامه تأکید کرد: نقدی نسبت به رادیو و تلویزیون دارم، زیرا این رسانه‌ها رسانه ملی شناخته شده‌اند و برد بیشتری دارند؛ بنابراین نیاز است تا با همکاری بنیاد فردوسی زمینه را برای بازشناسی شاهنامه، تاریخ ایران و ادب حماسی فراهم کنند. رسانه در زمینه فیلم یا سریال می‌تواند تاریخ تمدن ایرانی اسلامی را با ابعاد گسترده‌اش و با آخرین فناوری روز دنیا به نسل جوان انتقال دهد و حتی چنان‌چه این رسانه کاری ارزنده و فاخر عرضه کند، می‌تواند برای ایران ارزآوری نیز به همراه داشته باشد و با فروش آن به دیگر کشور‌ها می‌توانیم فرهنگ بزرگ ایرانی را به آن‌ها نیز صادر کنیم. بسیاری از کشور‌های در حال توسعه در تلاش برای دستیابی به آن هستند؛ ما قهرمانان و ابرقهرمانان بسیار خوبی داریم که در شاهنامه و حتی در دیگر اثر‌های تاریخی، ادبی و فرهنگی ایران بازشناسی شده و بر روی شخصیت آنان کار شده است؛ این‌ها سرمایه‌هایی هستند که باید مورد بهره‌برداری قرار بگیرد.

مرتضی صالح‌پور، مدیر نشر پادینا و استاد دانشگاه در این میزگرد ضعف رسانه‌ها در معرفی ابرقهرمانان و مفاخر کهن ایرانی اسلامی به ویژه شاهنامه را مورد تأکید قرار داد و گفت: امروزه ضعف ما در انتقال مفاهیم بلند شاهنامه و معرفی قهرمانان آن به کودکان و نوجوانان مبحث مهمی است. انتقال هرچه بهتر معانی و مفاهیم اخلاقی با ابزار و فناوری روز دنیا همانند داستان‌های مصور و بازی‌های رایانه‌ای جذاب و یا پویانمایی‌ها سبب فرهنگ‌سازی درباره تاریخ ارزشمند و اخلاقی ایران در میان جهانیان شود.

وی ادامه داد: شخصیت‌هایی همانند «آرش کمانگیر» از اسطوره‌های کهن ایرانی است که درسطح ملی به او پرداخته نشده و نیاز است تا با زبان فناوری روز دنیا و مطابق با میل و ذائقه کودک و نوجوان امروز که شاهکار‌های تولید‌های جهانی را می‌پسندد تولید و عرضه کنند.

پژوهش عنصر بنیادین در اثر‌های فرهنگی هنری شاهنامه فردوسی

یاسر موحدفرد، مدیرعامل موسسه فردوسی توسی درباره پژوهش‌های شکل گرفته در زمینه شاهنامه تأکید کرد: بنیاد فردوسی تلاش دارد تا طی پژوهش‌هایی گسترده این اثر را در قالب کتاب‌هایی جذاب به علاقه‌مندان بازشناسی کند. این هدف‌گذاری برای جامعه در رده سنی کودک و نوجوان از حساسیت بیشتری برخودار است.

وی به کتاب‌های پژوهشی شاهنامه برای بزرگسالان اشاره و تصریح کرد: برای به دست آوردن دانش‌های شاهنامه در قالب‌های پژوهشی اقدام به گردآوری شاهنامه‌های برجای مانده از سال‌های گذشته تا به امروز کرده و از آن‌جا که حدود ۲۰۰ سال شاهنامه‌سوزی مرسوم بود؛ بنابراین به دنبال شاهنامه‌هایی که در موزه‌های سراسر جهان نگهداری می‌شوند، رفیتم. پس با هماهنگی‌های لازم توانستیم به بخش‌هایی از این شاهنامه‌ها دست پیدا کنیم.

بازیابی شعر‌های گمشده شاهنامه فردوسی

موحدفرد درباره بیت‌های گمشده شاهنامه فردوسی اظهار کرد: بر پایه سند‌های تاریخی، شاهنامه ۶۰ هزار بیت داشته، اما اکنون در همه نسخه‌ها حدود ۵۰ هزار بیت آن برجای مانده است. این امر نشان می‌دهد بخش‌هایی از این کتاب به مرور زمان حذف شده است. گردآوری شاهنامه‌ها از موزه‌های بزرگ جهان سبب شد بخش‌هایی از بیت‌های گمشده را بازگردانیم.

این فردوسی‌شناس درباره ترجمه‌های شاهنامه توضیح داد و بیان کرد: نخستین بار در سال ۶۰۱ هجری قمری «قوام‌الدین بنداری اصفهانی» شاهنامه را به زبان عربی برگرداند. «ژوول مول» شاهنامه را به زبان فرانسوی برگردان کرد و برادران وارنر و هلن زیمرن هم شاهنامه را به انگلیسی برگرداندند که تلاش کردیم با ویرایش آن‌ها در کتاب‌های شاهنامه‌ای بنیاد فردوسی برای علاقه‌مندان به اجرا‌های چند زبانه شاهنامه‌خوانی و یا شمار فراوانی از مردم جهان که به این زبان‌ها آشنایی دارند دوباره شاهنامه فردوسی را به جهانیان بازشناسی کنیم. با در کنار هم قرار داده شدن همه نسخه‌های شاهنامه‌های کهن توانستیم به شعر‌هایی که در طی سال‌ها حذف شده است، دست یابیم.

وی تأکید کرد: یکی از بن‌مایه‌های نگارشی شاهنامه فردوسی؛ شاهنامه «ابومنصوری» بوده که شوربختانه تنها دیباچه آن برجای مانده است. پژوهش‌های دیگری هم از سوی بنیاد فردوسی در کتاب‌های تاریخی و باستانی ایران انجام شده است. داستان‌های شاهنامه در روزگار ساسانیان نوشته شده و بازگو می‌شده است. از جمله مهری از زمان ساسانیان وجود دارد که کیومرث، نخستین پیامبر پادشاه شاهنامه بر روی آن نشان داده می‌شود.

شاهنامه شاهکار ادبی جهان

یاسر موحدفرد، نویسنده ادبی و تاریخی درباره شاهنامه فردوسی تصریح کرد: شاهنامه، رزم‌نامه‌ای گسترده از داستان‌ها و قهرمانان ایران باستانی است؛ به همین دلیل این اثر یکی از بزرگترین شاهکار‌های ادبی جهان به شمار می‌رود.

موحدفرد، ساختار شاهنامه را مورد بحث و بررسی قرار داد و اظهار کرد: اثر سترگ فردوسی را به سه بخش دسته‌بندی کرده‌اند؛ اسطوره‌ای (از روزگار کیومرث تا پادشاهی فریدون)، بخش پهلوانی (از خیزش کاوه آهنگر تا پایان دوره پهلوانی رستم و فرمانروایی بهمن پسر اسفندیار) و بخش تاریخی (از پادشاهی بهمن تا پیدایش اسکندر و چیرگی عربان بر ایران). این دسته‌بندی مشهور بسیاری را به اشتباه به این نتیجه رسانده که بخش اسطوره‌ای و پهلوانی از متن‌های تاریخی بهره نبرده، اما با چاپ کتاب تاریخ تمدن گمشده ایران نشان دادیم، چنین نیست.

مرتضی صالح‌پور، مدیر نشر پادینا درباره جایگاه شاهنامه گفت: گستره‌ای که فردوسی در جهان دارد، بی‌نظیر است. نفوذ شاهنامه به عنوان بخشی از فرهنگ و ادب فارسی در ادب جهانی قابل توجه محسوب می‌شود. آشنایی غرب با فردوسی و شاهنامه به قرن هجدهم میلادی برمی‌گردد؛ زمانی که ویلیام جونز، ادیب و زبان‌شناس نامدار انگلیسی، بخش‌هایی از شاهنامه را به زبان لاتین ترجمه کرد. این ابیات نخستین ترجمه از شاهنامه به زبان اروپایی به‌شمار می‌آید. از زمان ترجمه شاهنامه به زبان‌های غربی همواره مورد تحسین و تمجید نویسندگان و شاعران بزرگ قرار گرفته است. ژان ژاک آمپر، مورخ و منتقد معروف فرانسوی شاهنامه فردوسی را برتر از ایلیاد و اُدیسه هومر و حماسه‌های آلمانی و هندی دانسته شاعران و نویسندگان بزرگی مانند «گوته»، «ویکتور هوگو»، «موریس مترلینگ» و «آبل بونار» شاعر نامدار فرانسوی و ... از آن به نیکی یاد کردند.

وی ادامه داد: گستره نفوذ شاهنامه شاهکار فردوسی در آسیا و جهان فراوان است. با این همه و با توجه به تلاش گسترده برخی از کشور‌ها برای معرفی قهرمانان خود نیاز است تا تلاش بیشتری برای بازشناسی شاهنامه انجام شود. برای نمونه وزارت ورزش و جوانان بهتر است تا در زمینه کشتی باستانی «لوچوی مازندران» فرهنگ‌سازی کند. در غفلت مسئولان ما حتی نام رستم هم توسط هندی‍‌ها مصادره شد و هر ساله کشتی قهرمانی هند با نام «جام رستم» برگزار می‌شود و قهرمان لقب «رستم» گرفته و گرز رستم به او اهدا می‌شود. آخرین قهرمان مسابقات بین المللی جام رستم یک ایرانی به نام «پوریا رحمانی» بود پس از آن فقط کشتی‌گیران هندی به جام رستم دعوت شدند.

ایران سرزمین اسطوره‌های اخلاق‌مدار

مرتضی صالح‌پور، استاد دانشگاه بازشناسی ابرقهرمانان ادب ایران و شاهنامه را مورد تأکید قرار داد و اظهار کرد: اگر در زمینه اسطوره‌ها سخن به میان آید؛ ایران را باید سرزمین اسطوره‌های افسانه‌ای در نظر گرفت که ریشه آنان در تاریخ و در واقعیت‌ها قرار داشته است.

وی تأکید کرد: برخی از کشور‌ها هیچ‌گونه اسطوره و یا قهرمانی ندارند و تلاش دارند تا این قهرمانان را ایجاد کنند، اما وقتی که به تاریخ و ادب خود نگاه کنیم، ایران سرزمین اسطوره‌های اخلاق‌مدار است.
یاسر موحدفرد، دبیر پیشین ستاد ترویج فرهنگ پهلوانی در زمینه پهلوانان ایرانی افزود: به پهلوانان و ورزشکاران اخلاق نیکو را آموزش می‌دادند و پرورش اندیشه و ذهن در کنار پرورش تن را در دستور کار قرار می‌دادند، این نکته ارزشمند و قابل توجهی است که باید آن را وزارت ورزش و جوانان گسترش دهد و برای آن فرهنگ‌سازی کند.

موحدفرد ادامه داد: اسطوره‌هایی که در تاریخ ایران وجود داشته به جذاب‌ترین گونه آن با زبان حماسی در شاهنامه مطرح شده است. هنگامی که شاه تهماسب، شاهنامه فردوسی را به عثمانی‌ها هدیه داد، دشمنان شمشیر‌های خود را کنار گذاشته و به احترام این اثر ادبی بزرگ صلح اختیار می‌کنند. این ابعاد گسترده یک اثر ادبی و هنری را بیان می‌کند. اهمیت اخلاق در شعر و ادب فارسی و از همه مهمتر شاهنامه فردوسی، اثر برجسته تاریخ تمدن ایرانی اسلامی خودنمایی می‌کند.

صالح‌پور بیان کرد: از آن‌جا که در بعد فرهنگی و به زبان رسانه نتوانسته‌ایم قهرمانان و شخصیت‌های بزرگ ایرانی را به نسل جوان و نوجوان معرفی کنیم و به نوعی کم‌کاری فرهنگی شکل گرفته است؛ بنابراین می‌بینیم که بازی‌های رایانه‌ای، پویانمایی‌ها و داستان‌های مصور همگی در تلاش برای بازشناسی شخصیت‌های غیر ایرانی هستند که به واسطه آنان بخشی از فرهنگ کشور‌های دیگر را به خورد ذهن کودکان‌مان می‌دهند.
وی گفت: در بعد فرهنگ‌سازی برای کودک و نوجوان کوتاهی‌های بسیاری شکل گرفته و لازم است تا با زبان فناوری روزآمد با بهره‌گیری از هوش مصنوعی به معرفی قهرمانان خود بپردازیم و ابرقهرمانان ملی خود را چه در داخل کشور چه در سطح جامعه بین‌الملل معرفی کنیم.

نگاهی به بازی‌های حشاشین که به واسطه بازی رایانه‌ای سنتر‌ها و یا سازندگان بازی‌های رایانه‌ای بزرگ در جهان مانند «سونی» یا «ایکس باکس» رایج شده نشان می‌دهد؛ افزون بر ارزآوری می‌توان فرهنگ ایرانی اسلامی و تاریخ کهن را به جهان صادر کرد. هم‌اکنون بازی رایانه‌ای «حشاشین» از ۵۰ تا ۹۹ دلار به فروش می‌رسد، اما جای خالی بازی‌های ایرانی با قهرمانان اخلاق‌مدار بسیار خالی است.

شاهنامه فردوسی شناسنامه آیین پهلوانی

یاسر موحدفرد به سخنان مقام معظم رهبری در زمینه حکمت فردوسی اشاره و بیان کرد: رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ایران در سخنان خود در زمینه حکمت فردوسی نکته‌های ارزشمندی را مطرح کردند که باید حکمت فردوسی استخراج شود؛ بدین روی نهاد‌هایی گوناگون از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، وزارت ورزش و جوانان، وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، وزارت امور خارجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و سازمان صدا و سیما با عزمی راسخ در راستای توسعه فرهنگ ایرانی اسلامی گام بردارند و در این زمینه شاهنامه، مشاور و راهنمایی ارزشمند می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار بگیرد در این زمینه پیشنهاد ستاد ملی فردوسی‌پژوهی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد پاسخگویی دولت را به دکتر مسعود پزشکیان و مشاوران ایشان از دوره انتخاباتی تا کنون در دیدار‌هایی که با ایشان داشته‌ایم، ارائه کردیم که خوشبختانه در آخرین نطق تلویزیونی خود در دوران انتخاباتی از بخشی از آیین شهریاری که نظارت مردمی نماینده‌های قشر‌ها و دسته‌های گوناگون مردم بود، اقبال نشان دادند و آن را رسانه‌ای کردند.

صالح‌پور، نویسنده و استاد دانشگاه افزود: بنیاد فردوسی می‌تواند به واسطه پژوهش‌های خود در عرصه شاهنامه‌پژوهی افق‌های نوینی را پیش روی این وزارتخانه‌ها قرار داده تا فرهنگ ایرانی اسلامی بار دیگر به گونه کامل جاری و ساری شود. برای نمونه، فرهنگ پهلوانی ایرانی باید مورد توجه قرار بگیرد. بنیاد فردوسی در دوره‌ای که دبیری ستاد ترویج فرهنگ پهلوانی کشور را بر عهده داشت، توانست ۴۴ نهاد و وزارتخانه را با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی کشور با هم هماهنگ نماید که این کار بسیار بزرگی بوده و انتظار می‌رود بنیاد فردوسی دوباره در دولت چهاردهم جایگاه ویژه‌ای را پیدا نماید تا در تحقق شعار وفاق ملی همکاری نماید.

یاسر موحدفرد، دبیر پیشین شورای فرهنگی وزارت میراث فرهنگی با گزارش ثبت‌های جهانی آیین‌های ورزشی ایران در سازمان یونسکو اشاره کرد: ورزش باستانی ایران با آهنگی حماسی و شعر‌های شاهنامه فردوسی و در کنار آن با با در نظر گرفتن معیار‌های اخلاقی به پرورش تن خویش می‌پردازند. ستاد ترویج فرهنگ پهلوانی کشور که افتخار راه‌اندازی آن بر عهده بنیاد فردوسی بود دوباره می‌تواند در دولت چهاردهم با نگاهی نوین به گسترش فرهنگ پهلوانی در میان همه ورزش‌ها و قشر‌های ایران به تحقق وفاق ملی یاری رساند.

پژوهش‌های نوآیین بنیاد فردوسی در زمینه دانشنامه شاهنامه فردوسی

یاسر موحدفرد، شاهنامه را اثری یگانه در جهان خواند و آن را بزرگترین شاهکار حماسی گیتی دانست و گفت: پژوهش‌هایی در بنیاد فردوسی به انجام رسیده که نشان می‌دهد. شاهنامه به پیشینه تاریخ تمدن، تاریخ هنر و تاریخچه دانش‌های گوناگون ایران پرداخته برای نمونه از آیین دادگستری و شهریاری تا معماری و شهرسازی ایران اشاره‌های ارزشمندی داشته است.

موحدفرد، نویسنده ادبی و تاریخی بیان کرد: در کتاب «تاریخ تمدن گمشده ایران» که به بازیابی کهن‌ترین نوشته‌های باستانی و تاریخی از آغاز تا پایان آفرینش جهان و دوران پیشدادیان از سوی بخش پژوهشی بنیاد فردوسی نوشته شده مطالب ارزنده از شاهنامه استخراج شده که علاقه‌مندان می‌توانند به آن مراجعه کنند. کتاب «۳۶۵ روز با شاهنامه فردوسی» نخستین نسخه آموزشی نمایشی و سینمایی شاهنامه فردوسی بوده که بنیاد فردوسی آماده‌سازی کرده که باید به آن توجه ویژه داشت. در این کتاب‌ها تلاش شده است تا جنبه‌های دادگستری و آیین شهریاری به گونه کامل از کتاب شاهنامه استخراج شود. در کتاب‌های بنیاد فردوسی اثر‌های هنرمندان نگارگر ایرانی از شاهنامه ارائه شده که می‌تواند مورد بهره‌برداری مخاطبان قرار بگیرد؛ بنیاد فردوسی تلاش کرده تا نگاره‌های شاهنامه‌های کهنی که در گنجینه کتابخانه‌ها و موزه‌های کشور‌های آسیایی، اروپایی، آفریقایی و آمریکایی وجود دارد را گردآوری و در کنار اثر‌های کارگاهی هنری موسسه فردوسی توسی در کتاب‌های شاهنامه‌ای با همکاری نشر‌های پازینه و پادینا چاپ کند.

وی افزود: بنیاد فردوسی تلاش کرده تا دیباچه شاهنامه فردوسی را مورد بحث و بررسی و بر پایه پژوهش‌های انجام شده بخش‌هایی مانند؛ خداشناسی، خردشناسی، جهان‌شناسی، مردم‌شناسی، دانش‌شناسی، دین‌شناسی و سرگذشت فردوسی را مورد بررسی قرار دهد.

بنیانگذار بنیاد فردوسی تأکید کرد: آگاهی‌هایی که فردوسی به واسطه شاهنامه به مخاطبان ارائه می‌کند نه تنها مختص کشور ایران بوده بلکه به تاریخ تمدن کشور‌های گوناگون جهان در چنبره ایران در روزگار باستان هم شامل می‌شود.

رئیس بنیاد فردوسی در ادامه درباره دین‌شناسی در شاهنامه فردوسی سخن به میان آورد: حکیم فردوسی از ستایش خداوند تا ستایش پیامبر اسلام (ص) و امام علی (ع) در دیباچه شاهنامه سروده‌های زیبایی آورده است. او به شیعه بودن خود افتخار کرده و آن را بدون هیچ پنهان‌کاری به آشکاری مطرح کرده است.

موحدفرد دیدگاه امام خمینی (ره) در زمینه پیامبران الهی را مورد تقدیر قرار داد و گفت: در زمینه پیامبری زرتشت، امام خمینی (ره) ایشان را مورد تایید قرار دادند و از دین‌های الهی مورد پذیرش برشمرده‌اند. بنیاد فردوسی در پی استخراج نام‌ها، رویکرد‌ها و زندگی پیامبر پادشاهان ایران است تا از آن‌ها بتوان در کشورداری به ویژه از آیین شهریاری تا آیین دادگستری مورد بهره‌برداری قرار دهیم.

وظیفه وزارت آموزش و پرورش در قبال شاهنامه فردوسی

یاسر موحدفرد، مدرس و مدیر دوره‌های دانشگاهی هنر‌های شاهنامه‌ای درباره وظیفه وزارت آموزش و پرورش در قبال شاهنامه فردوسی بیان کرد: رایزنی‌های فراوان بنیاد فردوسی با وزارت آموزش و پرورش سبب شد تا این وزارتخانه بخش‌های شاهنامه فردوسی را در کتاب‌های درسی بگنجانند؛ این در حالی است که به اشتباه در دوره‌ای داستان «زال و سیمرغ» با سرفصل «زاغ و سیمرغ» در شمارگان میلیونی در کتاب‌های درسی و کمک درسی چاپ شده بود که این نشان از کم‌آگاهی ناشران درسی و کمک درسی در زمینه شاهنامه فردوسی دارد. پس نیاز است تا در این زمینه برنامه‌های آموزشی بیشتری در نظر گرفته شود تا بتوانیم بخشی از ابعاد گسترده تاریخ تمدن ایرانی اسلامی را از زبان شاهنامه فردوسی، کهن‌ترین دانشنامه ایرانی مطرح کنیم. در این زمینه جای کار بسیار است، اما اقدام‌های قابل توجهی شکل نگرفته است.

ترویج فرهنگ و ادب ایرانی اسلامی با بودجه شخصی

یاسر موحدفرد فردوسی‌شناس به دو دهه ترویج فرهنگ و ادب ایرانی اسلامی و ایده‌پردازی و اجرای طرح‌های شاهنامه‌ای در سراسر ایران و جهان با بودجه شخصی و با همکاری هنرمندان و پژوهشگران برجسته بنیاد فردوسی اشاره داشت و تصریح کرد: خوشبختانه فردوسی و شاهنامه در عرصه جهانی شناخته شده است؛ در زمان برگزاری جشن جهانی نوروز و هزاره شاهنامه در پایگاه اصلی یونسکو در پاریس فرانسه از بنیاد فردوسی درخواست شد تا در قالب نماهنگ‌های کوتاه به معرفی ایران بپردازیم. این زمان مناسب برای بازشناسی شاهنامه به شمار می‌رفت؛ بنابراین با گروهی ۱۱ نفره نخستین کنسرت موسیقی شاهنامه‌ای همراه با نقالی و شاهنامه‌خوانی بانویی ایرانی و پخش نماهنگ شاهنامه‌ای و ایرانی با سخنرانی دبیرکل سازمان جهانی یونسکو با حضور سفیران ۱۹۲ کشور عضو برگزار شد.

وی ادامه داد: در این ویژه برنامه که برخی از نمایندگان کشور‌های جهان آن را از برجسته‌ترین ویژه برنامه‌های تاریخ یونسکو خواندند، افتخار داشتم تا در اتاق فرمان این آیین باشکوه را دبیری کنم. فروش بالای بلیت‌های فاخر کنسرت‌نمایش و نمایش‌های شاهنامه‌ای مرهون چنین تلاش‌هایی است که بنیاد فردوسی در جهان تبلیغ کرده، اما هنوز بودجه‌ای رسمی برای بنیاد فردوسی پس از دو دهه تلاش وجود ندارد و امکان برگزاری کنسرت، نمایش و فیلم سینمایی با بودجه رسمی به بنیاد فردوسی داده نشده است.

موحدفرد تاکید کرد: شاهنامه فردوسی اثری ارزشمند است که در زمینه همه دانش‌ها از پزشکی و مهندسی تا علوم انسانی و فنون رزمی و پیشینه هنری، ورزشی، فرهنگ پهلوانی و تاریخ تمدن ایرانی اسلامی را ارائه کرده که باید دانشنامه آن‌ها جداگانه پژوهش و نگارش یابد حتی در بخش دین‌شناسی می‌توان بخش‌هایی از تاریخ مهری، زرتشتی، مسیحی و اسلام را در آن یافت. در شاهنامه از یزدان و ابلیس یاد شده و درباره پیامبر پادشاهان، وزیران، هنرمندان و پهلوانان که همان دانشمندان روزگار باستان بودند که به جایگاه‌های بالای کشورداری بر پایه رای نمایندگان قشر‌های گوناگون پرداخته است؛ از برترین دوره‌های فرمانروایی ایران دوران پیشدادی است که همه تاریخ‌نگاران ایرانی و اسلامی آغاز دادگستری، دانش‌گستری و دین‌گستری در جهان را از این دوره ایرانی می‌دانند.

رد پای دادگستری در شاهنامه فردوسی

موحدفرد درباره بازتاب دادگستری در تاریخ کهن تمدن ایرانی اسلامی و شاهنامه فردوسی گفت: شاهنامه فردوسی اثری است که به داد و دادگستری پیامبر پادشاهان باستانی در زمان‌های گذشته پرداخته است. این مهم در زمان پیشدادیان بیشتر به چشم می‌آید؛ بنابراین می‌توان تأکید کرد: در شاهنامه دو بخش آیین دادگستری و آیین شهریاری به گونه کامل مطرح شدا و به یادگار مانده است. پیشدادیان به این معنی است که پیامبر پادشاهان ایرانی بر پایه آیین‌های الهی نخستین کسانی در جهان بودند که پیش از دیگران به دادگری پرداختند. در شاهنامه حتی به جایگاه طبقه‌های اجتماعی، حق رأی، آزادی بیان و حقوق شهروندی پرداخته شده است؛ مجلس مهستان نمونه‌ای از ساختار فرمانروایی مردم‌سالارانه ایران است.

وی ادامه داد: عمر دادگستری در شاهنامه فردوسی ده هزار ساله است و بر پایه آن‌چه خدای یگانه با فرشته سروش فرموده بیان شده است. این مهم را در آیین جمشید به خوبی می‌توان دید البته باید تاکید کنم فرد دیگری به نام جم‌شاد وجود داشته که او ادعایی خدایی می‌کند، اما در شاهنامه‌های کنونی به آن پرداخته نشده است؛ این شخصیت با جمشید در بسیاری از موارد به اشتباه گرفته شده است. کتاب‌هایی پژوهشی بنیاد فردوسی که از شاهنامه‌های کهن و کتاب‌های تاریخی استخراج شده با استناد تاریخی این مهم را برای نخستین بار ارایه کرده است.

موحد فرد درباره آیین دادگستری در شاهنامه اظهار کرد: آیین دادگستری و شهریاری درهم تنیده بوده که شاهنامه آن را به گونه ویژه مورد بررسی قرار داده است. این مهم در نظام طبقاتی و عملکرد بازرگانان، پزشکان، مهندسان، هنرمندان، پژوهشگران، نویسندگان و ادیبان گسترش داده شده و آگاهی‌های ویژه‌ای در شاهنامه به ثبت رسیده است. این شاهکار ادب ایران درباره مجلس مردمی قشر‌های گوناگون و وجود نمایندگانی از طبقه‌ها و دسته‌های مردم زیر نظر فرمانروا و نظام دادگستری سخن به میان آورده است؛ از سوی دیگر نوروز از سوی شاهنامه و آثار باقیه یک الگوی حکومتی معرفی شده به این ترتیب که نوروز زمانی برای دادخواهی گروه‌های گوناگون مردم بوده است و کسانی که دادخواهی داشتند از روز نخست تا روز پنجم فروردین می‌توانستند، بدون واسطه با پادشاه باشند و از وی دادخواهی کنند، اما از روز پنجم به بعد نمایندگان پادشاه برای رسیدگی و دادخواهی خود حضور پیدا می‌کردند که تا روز سیزدهم ادامه داشته است.

وی افزود: باور دارم بخشی از آیین دادگستری را می‌توان در نظام بنیادینی که فردوسی با سرودن شاهنامه آن را ثبت کرده، برای جامعه امروز معرفی کنیم.

دبیرکل بنیاد فردوسی بیان کرد: در برخی از جامعه‌های عربی امروز می‌بینیم که بخش‌هایی از جشن‌های کهن ایرانی را به نام خود کرده‌اند؛ برای نمونه، جشن «مهرگان» را با نام «مهرجان» معرفی کرده و با کارکرد‌های ویژه‌ای برگزار می‌کنند؛ این در حالی است که برخی از این نامگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها امروزه در جامعه ما دیگر جایگاهی ندارند. جشن‌های ماهانه ایرانی هم برای خوشگذرانی نبوده بلکه برای دادگستری در همه جای ایران، خانواده‌های زیر نظر فرمانروایی بزرگ ایران می‌توانستد در پردیس‌ها و باغ‌های ایرانی دست‌کم یک روز از هر ماه را به راحتی پیش شهریاران خود در شهرها، استان‌ها و کشور‌های زیر نظر ایران برسند و دادخواهی کنند حتی در ۵ روز نخست سال میر نوروزی به دادخواهی مردم می‌پرداخته و اگر کسانی احساس می‌کردند فرمانروایان به آنان ستم کردند، می‌توانستند در همان ۵ روز به دادخواهی بپردازد.

وی اظهار کرد: در مجلس مهستان هم هر دسته و طبقه اجتماعی تخصصی به مدیر اجرایی توانمند قشر و پیشه خود رای می‌داد تا آنان بتوانند به جایگاه‌های بالای فرمانروایی از شهریاری روستا، شهر، استان و کشور برسد و حتی شهریار شهریاران شود و فرمانروایی چندین کشور به روحانیان، نظامیان، صنعتگران، کشاورزان و یا دیگر قشر‌های ایرانیان می‌رسید.

موحد فرد در پایان تصریح کرد: آداب بی‌نظیری در ایران اسلامی رواج دارد که باعث می‌شد، بسیاری از مردم کشور‌های جهان از فرمانروایان ایران بخواهند که بدون جنگ کشور آنان هم جزئی از ایران بزرگ قرار دهند تا به درستی مدیریت شود. امید آن‌که به بنیاد فردوسی از سوی نهاد‌های حاکمیتی بیشتر اعتماد شود و بودجه شایسته‌ای برای چنین پژوهش‌های کاربردی از سوی مجلس شورای اسلامی اختصاص یابد و با اعطای جایگاه شایسته‌ای در دولت صدای بی‌صدایان تاریخ ایران را بتوان به گوش جهانیان رسانید.
انتهای پیام/