کنوانسیون‌ها و قوانین ضد تروریسم در جهان؛ اهداف و چشم‌انداز
خبرگزاری میزان – پدیده تروریسم در دهه‌های اخیر مرگ‌بارتر از همیشه سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده و تراژدی‌های متعددی را رقم زده است؛ تروریسم اکنون متفاوت از گذشته اشکال، ابزار و انواع مختلف و متنوعی دارد و با چهره‌های گوناگونی به ساکنان کره خاکی آسیب‌های دیرپایی می‌زند.
تروریسم به انواعی مانند حقوقی، دولتی، مواد مخدر، مجازی، آنلاین، رسانه‌ای، اقتصادی، ... جهان را با آسیب‌های جدی مواجه کرده است.
بدترین نوع تروریسم حال حاضر جهان، تروریسم دولتی است؛ کشورهای مدعی مبارزه با تروریسم و پیشگامی در حقوق بشر از مهم‌ترین عاملان و حامیان این نوع تروریسم هستند.
عزم جهانی برای مبارزه با تروریسم
روند فزاینده بحران تروریسم، نه فقط کشورها بلکه سازمان‌ها و نهاد‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را به سمت تنظیم، تدوین و تصویب قوانین و کنوانسیون‌های ضد تروریسم سوق داد.
موضوع تروریسم و مبارزه با آن از سال ۱۹۳۴ (۱۳۱۳) زمانی که جامعه ملل، سلف سازمان ملل اقدام به تدوین کنوانسیون پیشگیری و مجازات تروریسم کرد، در دستور کار بین‌المللی قرار گرفت؛ اگرچه این کنوانسیون با وجود اینکه در نهایت در سال ۱۹۳۷ (۱۳۱۶) تصویب شد و هرگز به مرحله لازم‌الاجرا شدن نرسید، اما توانست سنگ بنای گام‌هایی برای مبارزه با تروریسم شود.
در حال حاضر حدود ۱۵ کنوانسیون بین‌المللی مبارزه با تروریسم در حال اجرا هستند؛ این کنوانسیون‌ها تحت نظارت سازمان ملل و آژانس‌های تخصصی آن و البته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توسعه یافته‌اند؛ مجمع عمومی سازمان ملل نیز در ۸ سپتامبر ۲۰۰۶ (۱۷ شهریور ۱۳۸۵) استراتژی جهانی ضد تروریسم را تصویب کرد.
شانزدهمین کنوانسیون بین‌المللی با عنوان کنوانسیون پیشنهادی جامع تروریسم بین‌المللی در حال حاضر در دست مذاکره است.
از سوی دیگر سازمان‌ها و نهاد‌های منطقه‌ای و شماری از کشورها نیز درپی مشاهده و مواجهه رشد روزافزون بحران تروریسم، اقدام به تصویب شماری از قوانین و کنوانسیون‌ها با هدف مبارزه با اعمال تروریستی کردند.
هدف قوانین و کنوانسیون‌های یادشده مبارزه با تروریسم است؛ این قوانین و کنوانسیون‌ها، معمولا به دولت‌ها این فرصت را می‌دهند تا در مسیر مبارزه با جنایت‌های تروریستی حتی قوانین داخلی خود را دور بزنند.
سوءاستفاده و استفاده ابزاری از قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی ضد تروریسم از سوی برخی از کشورها با هدف تامین منافع نامشروع سبب بروز انتقاد‌ها و هشدار‌های جدی شده است؛ به‌عنوان مثال می‌توان به سوءاستفاده آمریکا از بهانه مبارزه با تروریسم براساس قوانین و کنوانسیون‌های ضد تروریستی برای دست یافتن به اهداف سیاسی اشاره کرد.
کنوانسیون‌های ضد تروریسم سازمان ملل کدام هستند؟
سازمان ملل تاکنون ۱۵ کنوانسیون ضد تروریسم را به تصویب رسانده است که به شرح زیر هستند:
۱. کنوانسیون ۱۹۶۳ در مورد جرایم و برخی اعمال دیگر انجام شده در هواپیما (کنوانسیون توکیو)
۲. کنوانسیون ۱۹۷۰ برای سرکوب توقیف غیرقانونی هواپیما (کنوانسیون لاهه)
۳. کنوانسیون ۱۹۷۱ برای سرکوب اقدام‌های غیرقانونی علیه ایمنی هواپیمایی کشوری (کنوانسیون خرابکاری یا کنوانسیون مونترال)
۴. کنوانسیون ۱۹۷۳ در مورد پیشگیری و مجازات جرایم علیه افراد تحت حمایت بین‌المللی (کنوانسیون ماموران دیپلماتیک)
۵. کنوانسیون بین‌المللی ۱۹۷۹ علیه گروگان‌گیری (کنوانسیون گروگان‌گیری)
۶. کنوانسیون ۱۹۸۰ در مورد حفاظت فیزیکی از مواد هسته‌ای (کنوانسیون مواد هسته‌ای)
۷. پروتکل ۱۹۸۸ برای سرکوب اعمال خشونت‌آمیز غیرقانونی در فرودگاه‌های خدمت‌رسانی به هواپیمایی کشوری بین‌المللی (پروتکل فرودگاه)
۸. کنوانسیون ۱۹۸۸ برای سرکوب اقدام‌های غیرقانونی علیه ایمنی دریانوردی دریایی (کنوانسیون دریایی)
۹. پروتکل ۱۹۸۸ برای سرکوب اقدام‌های غیرقانونی علیه ایمنی سکو‌های ثابت واقع در فلات قاره (پروتکل سکوی ثابت)
۱۰. کنوانسیون ۱۹۹۱ در مورد علامت‌گذاری مواد منفجره پلاستیکی به منظور شناسایی (کنوانسیون مواد منفجره پلاستیکی)
۱۱. کنوانسیون بین‌المللی ۱۹۹۷ برای سرکوب بمب‌گذاری‌های تروریستی (کنوانسیون بمب‌گذاری تروریستی)
۱۲. کنوانسیون بین‌المللی ۱۹۹۹ برای سرکوب تامین مالی تروریسم (کنوانسیون تامین مالی تروریسم)
۱۳. کنوانسیون بین‌المللی ۲۰۰۵ برای سرکوب اقدام‌های تروریسم هسته‌ای (کنوانسیون تروریسم هسته‌ای)
۱۴. کنوانسیون ۲۰۱۰ در مورد سرکوب اقدام‌های غیرقانونی مربوط به هوانوردی غیرنظامی بین‌المللی (کنوانسیون پکن)
۱۵. پروتکل ۲۰۱۰ تکمیلی کنوانسیون منع توقیف غیرقانونی هواپیما (پروتکل پکن)
قطعنامه‌های ضد تروریستی شورای امنیت کدامند؟
شورای امنیت سازمان ملل به‌عنوان اصلی‌ترین ارگان این نهاد با وظیفه پاسداری از صلح و امنیت بین‌المللی، در میانه اعمال نفوذ برخی از کشورها، تلاش‌هایی را برای مبارزه با تروریسم انجام داده است.
البته شورای امنیت به دلیل داشتن قدرت اجرای تصمیم‌ها در چارچوب منشور ملل متحد و توانایی متعهد ساختن کشورهای عضو سازمان ملل به اجرای تصمیم‌های اخذ شده، می‌تواند نقش مهمی در مبارزه با تروریسم داشته باشد.
از جمله قطعنامه‌های ضد تروریستی شورای امنیت سازمان ملل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. قطعنامه ۷۳۱ شورای امنیت سازمان ملل (۲۱ ژانویه ۱۹۹۲/ اول بهمن ۱۳۷۰)
۲. قطعنامه ۷۴۸ شورای امنیت سازمان ملل (۳۱ مارس ۱۹۹۲/ ۱۱ فروردین ۱۳۷۱)
۳. قطعنامه ۸۸۳ شورای امنیت سازمان ملل (۱۱ نوامبر ۱۹۹۳/ ۲۰ آبان ۱۳۷۲)
۴. شورای امنیت سازمان ملل در ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۱ (۶ مهر ۱۳۸۰) نیز قطعنامه ۱۳۷۳ را تحت فصل هفتم منشور ملل متحد به تصویب رساند؛ کمیته مبارزه با تروریسم شورای امنیت سازمان ملل (CTC) نیز برای نظارت بر پایبندی دولت‌ها به مفاد این قطعنامه تاسیس شد.
۵. قطعنامه‌های بعدی شورای امنیت سازمان ملل مربوط به همین موضوع نیز قطعنامه‌های ۱۳۹۰، ۱۴۵۶، ۱۵۳۵ (که CTC را بازسازی کرد)، ۱۵۶۶ و ۱۶۲۴ بودند.
کنوانسیون‌های منطقه‌ای ضد تروریسم کدامند؟
مناطق مختلف جهان نیز کنوانسیون‌های ضدتروریسم مختلفی دارند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
الف) اروپا
۱. کنوانسیون ۱۹۷۷ اروپا در مورد سرکوب تروریسم
۲. کنوانسیون ۲۰۰۵ شورای اروپا در مورد پیشگیری از تروریسم
ب) کشورهای مشترک المنافع
۱. معاهده ۱۹۹۹ همکاری بین کشورهای عضو مشترک المنافع کشورهای مستقل در مبارزه با تروریسم
ج) آمریکا
۱. کنوانسیون ۱۹۷۱ سازمان کشورهای آمریکایی برای پیشگیری و مجازات اقدام‌های تروریستی به شکل جنایت‌ها علیه افراد و اخاذی مرتبط با اهمیت بین‌المللی
۲. کنوانسیون ۲۰۰۲ بین آمریکایی علیه تروریسم
د) آفریقا
کنوانسیون ۱۹۹۹ سازمان اتحادیه آفریقا در مورد پیشگیری و مبارزه با تروریسم
ه) آسیا
۱. کنوانسیون ۱۹۸۷ منطقه‌ای سارک در مورد سرکوب تروریسم
۲. کنوانسیون ۲۰۰۷ ASEAN در مورد مبارزه با تروریسم
قوانین کشوری و اتحادیه‌ای ضد تروریسم کدامند؟
گذشته از کنوانسیون‌های بین‌المللی و منطقه‌ای ضد تروریسم، شماری از اتحادیه‌ها و کشورهای مختلف جهان نیز قوانین و کنوانسیون‌های ضد تروریسمی تصویب کرده‌اند.
اتحادیه کشورهای عربی، سازمان کنفرانس اسلامی و اتحادیه اروپا از جمله بلوک‌های تصویب‌کننده کنوانسیون‌های ضد تروریسم هستند و کره جنوبی، بلژیک، ایران، فرانسه، ایرلند، ایتالیا، انگلیس، استرالیا، بنگلاش، پاکستان، روسیه، چین، السالوادور، آفریقای جنوبی، آمریکا، شیلی، پرو، فیلیپین، اندونزی، ترکیه و اوکراین کشور‌هایی هستند که قوانین مبارزه با تروریسم را تصویب کرده‌اند.
آیا ایران قانون مبارزه با تروریسم دارد؟
تروریسم یکی از بزرگ‌ترین و جدی‌ترین تهدید‌ها برای صلح، امنیت و ثبات جهانی است؛ این پدیده در دهه‌های اخیر به شکلی قابل توجه از سوی کشورهای غربی مدعی حقوق بشر به ابزاری برای دستیابی به اهداف و منافع نامشروع تبدیل شده است.
در عین حال، مواجهه و آسیب دیدن ایران از تروریسم موضوع جدیدی نیست؛ مردم ایران طی دهه‌های اخیر با گوشت و پوست و استخوان خود تروریسم را درک کرده و از آن رنج بردند.
ایران در چهار دهه گذشته همزمان با تلاش‌های گسترده خود برای مبارزه با تروریسم، یکی از بزرگ‌ترین قربانی این پدیده مرگ‌بار در جهان بوده است، اما تکرار رویداد‌های تروریستی ذره‌ای در عزم ایران برای مبارزه با تروریسم خلل وارد نکرد.
نگاهی به تاریخ رنج ایران از تروریسم، نه تنها نشان‌دهنده حقایقی از نقش کشورهای مدعی مبارزه با تروریسم در رقم خوردن بدترین فجایع تروریستی در کشورمان است، بلکه تاییدکننده عمق جدیت ایران در مبارزه با این پدیده شوم و غیرانسانی است.
موضوع مبارزه با تروریسم برای کشورمان چنان اهمیتی یافته که ایران در سال‌های اخیر این موضوع را به شکلی ویژه در سیاست خارجی خود گنجانده است و پرچمدار مبارزه با تروریسم در منطقه شده است.
قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم قانون حاکم بر اقدام‌های ضد تامین مالی تروریسم در ایران است.
این قانون که در ۱۹ بهمن ۱۳۹۰ به صحن علنی مجلس شورای اسلامی رفت، در سال ۱۳۹۴ تصویب شد؛ طی این قانون ضمن اقدام‌های تروریستی جرم محسوب شده و مصادیق تروریسم تعریف و توصیف شدند.
براساس قانون یادشده، اقدام‌هایی مانند هواپیماربایی، دزدی دریایی و بمب‌گذاری در اماکن عمومی، شبکه حمل و نقل عمومی، تاسیسات دولتی یا زیرساختی، اقدام تروریستی تلقی می‌شوند.
انتهای پیام/